Ama orada virgül yok!
Yanlışın yayılma hızı neden hep doğruyu geçer? Sosyal medya sayesinde zaten dil kullanımımızın ne kadar kötü olduğunu hepimiz görüyoruz sanıyorum. Bu da yanlış tabii ki ancak benim asıl canımı sıkan mesleği yazmakla ilgili olan insanların dil katliamı yapıyor olması. Evet herkes hata yapabilir, gözden kaçırabilir, dikkatsiz olabilir ancak doğru bilinen yanlışlar ve onların yayılma hızı beni dehşete düşürüyor.
Evvelden de ‘ki’ bağlacından sonra konulan virgüle kafayı takmıştım ancak şimdi nereden çıktığını bilmediğim bir ‘ama’ bağlacından önce ısrarla konulan bir virgül var ki beni deli ediyor.
Türkçede bağlaçtan önce veya sonra virgül kullanılmaz. Zaten bağlaç iki cümleyi birbirine bağlıyorken ne demeye bağlacın önüne veya sonuna virgül koyuyorsunuz? Üstelik bunu yapanlar da yazarlar. Sanırım İngilizce metinlerde karşımıza çıkan bu virgül kullanımını alıp Türkçeye soktular. Yapmayın! Sokmayın!
“Gelecektim, ama kararımı değiştirdim.”
Bu cümledeki virgüle gerek yok. Yormayın kendinizi.
Bu konudaki hassasiyetimi paylaştığım bir arkadaşım ‘ki’ bağlacı için “Sen bağlaçtan sonraki virgüle takmışsın daha hangi ki ayrı hangi ki birleşik onu doğru yazamıyor ki insanlar” dedi. Haklı. ‘De’, ‘da’ yazımında da hatalar var.
O zaman basit örneklerle aklımızda tutmaya çalışalım.
Diyelim “Benim arabam” yerine “Benimki” diyorsunuz burada ‘ki’ aidiyet bildiren ektir ve birleşik yazılır.
“Doğru dil kullanımını önemli buluyorum ki bu yazıya yazmaya karar verdim.”
Bu cümledeki ‘ki’ bir bağlaçtır ve ayrı yazılır ve peşine virgül koymanıza gerek yoktur.
“Ancak bazı durumlarda, ki buna da örnek vereceğim, eğer açıklayıcı bir ara cümle varsa ‘ki’ bağlacından önce ve o açıklayıcı cümleden sonra virgül konur.”
Yukarıdaki cümle, açıkladığı durum örneğidir de aynı zamanda.
Kendimi mürebbiye gibi hissettiğim bu yazıyı kaleme almaya mecbur kaldım. Bir arkadaşımın yeni yazdığı kitabı okudum ve hataları düzelttikten sonra teslim ettim. Yayınevinden gelen editör elinden çıkmış halini okuduğumda dehşete düştüm. Yayınevinde çalışan editör bütün ‘ki’ bağlaçlarının peşine virgülü yapıştırmıştı, ‘ama’ ile ‘ve’ bağlaçlarından önce veya sonra da kafasına göre virgüller koymuştu. Yazarlar, yayınevlerindeki editörler bu hataları yapıyorsa vah halimize.
Biliyorsunuz, OECD’nin 3 yılda bir yayınladığı ve ülkelerin eğitim sistemlerini ölçtüğü Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Raporu (PISA) var. PISA 2016 raporunda Türkiye, 64 ülke arasında 45’inci sırada yer almıştı. Matematikte 45’nci, fen bilimlerinde 41’inci ve okuduğunu anlama da 37’nci sırada yer almıştı. Okuduğumuzu anlamıyoruz, dili doğru kullanamıyoruz. Belki dili doğru kullansak okuduğumuzu daha iyi anlayacağız.
Son olarak ‘eninde sonunda’ diye bir ifade yoktur arkadaşlar. Bir şeyin nasıl eni sonu olur ki? Önü sonu vardır. Lütfen ‘önünde sonunda’ deyin ve yazın, delirtmeyin beni.