12 Eylül'de ne oldu? 12 Eylül darbesi hangi yılda gerçekleşti?

27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasının hemen ardından gerçekleştirilen ve ülkemizi en çok yıpratan olayların ilk sırasında yer alan 12 Eylül 1980 darbesinde Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi.

Bu müdahale sonrasında Başbakan Süleyman Demirel’in hükümeti görevden alınırken Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi ve 1970 sonrasında değiştirilen 1961 Anayasası uygulamadan tamamen kaldırıldı. Türk siyasetinde yeniden tasarlanan askeri dönem başlamış oldu. Bu dönem 9 sene kadar sürdü.

12 EYLÜL’DE NE OLDU?

12 Eylül 1980 darbesinin ardından partiler lağvedilirken parti liderleri önce askerî üslerde gözetim altında tutuldu ve ardından da yargılandı.

Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'dan oluşan Milli Güvenlik Konseyi tarafından radyodan bildiri okundu.

Darbenin gece saat 03.00’da ilan edilmesinin ardından aynı gün sabah saat 5.30'da Süleyman Demirel, Bülent Ecevit ve Necmettin Erbakan'a Genelkurmay başkanı Kenan Evren tarafından birer tebliğ gönderildi.

Tüm tebliğlerde, "TSK yönetime el koymuştur. Hükümetiniz feshedilmiş, parlamento üyeliğiniz düşmüştür. Talimatı getiren subayın ikazlarına uyunuz" ifadesi yer aldı.

Bülent Ecevit ve Süleyman Demirel için Hamzakoy Gelibolu; Necmettin Erbakan’da Uzun Ada’ya gönderilir. Ecevit ve Demirel eşleriyle birlikte aynı uçakla Hamzakoy'a götürülür. Alparslan Türkeş evinde bulunamadığı için Milli Güvenlik Konseyi, 13 Eylül'de bir bildiri ile teslim olmaması halinde suçlu duruma düşeceği belirtilir ve kendisi 14 Eylül’de teslim olarak Uzun Ada'ya gönderilir.

12 EYLÜL DARBESİ İDAMLAR VE DİĞER CEZALAR

Darbe sonrası devlet yöneticilerinin emri ile anarşist ilan eden 1 milyon 683 bin kişi fişlendi,

Devlet Güvenlik Mahkemesi tarafından açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı.

7 bin kişi için idam cezası istendi ve 517 kişiye idam cezası verildi. Haklarında idam cezası verilenlerden 50'si asıldı (26 siyasi suçlu, 23 adli suçlu, 1'i Asala terör örgütü militanı). İdamları istenen 259 kişinin dosyası Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne gönderildi.

71 bin kişi Türk Ceza Kanunu'nun 141, 142 ve 163. maddelerinden yargılandı,

98 bin 404 kişi örgüt üyesi olmak suçundan yargılandı.

388 bin kişiye pasaport verilmedi. 30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı.

14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı.

30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurtdışına gitti.

300 kişi kuşkulu bir şekilde öldü. 171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi.

937 film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.

23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu.

3 bin 854 öğretmen, üniversitede görevli 120 öğretim üyesi ve 47 hâkimin işine son verildi.

Aynı dönem 400 gazeteci için toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi. Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası verildi. 31 gazeteci cezaevine girdi. 300 gazeteci saldırıya uğradı. 3 gazeteci silahla öldürüldü.

12 Eylül davası sonrasında Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya, 765 sayılı TCK'nın "Devlet kuvvetleri aleyhine cürümler" başlıklı 146. maddesi uyarınca ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldılar. Eski Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya'nın, Kenan Evren’den iki ay sonra, 90 yaşında ölmesiyle Yargıtay aşamasındaki dava düştü.