Dünyanın en gizemli canlısı: Rangeomorph
Bundan yaklaşık 20 yıl önce paleontologlar ilginç ve dünya tarihini değiştirecek bir keşfe imza attı. Newfounland'a bulunan bir fosil yatağında tam 571 milyon yaşında bir canlı türü keşfedildi. Rangeomorph adı verilen ve ne bitki ne de hayvan olmayan bu gizemli ve soyu tükenmiş yaratığın yeryüzündeki yaşam ile ilgili kritik sorulara yanıt oluşturabileceği düşünülüyor.
Paleontologlar 2000’li yılların başlarında Newfounland’de ilginç bir fosil alanını keşfetti. İki metre uzunluğunda, 571 milyon yaşında olduğu hesaplanan hem yaprak hem de dal görünümüne sahip olan organizmaların bulunduğu bir fosil yatağı bulundu.
Bilim insanları “rangeomorph” adı verilen bu gizemli ve soyu tükenmiş yaratıkları daha önceden de çeşitli alanlarda bulmuştu ama ne oldukları konusunda bilgi yoktu.
Newfoundland Memorial Üniversitesi’nde jeoloji öğretim üyesi Jack Matthews, “50 yıldır rangeomorph’lar bilim insanlarını şaşırtmaya devam ediyor. Hiçbirimiz bu organizmaların nasıl yaşadığını ‘yaşam ağacı’nın neresinde yer aldıklarını kesin olarak bilmiyoruz. Bazıları bunların ilkel hayvanlar olduğuna inanıyor, ama bu konuda görüş birliği de yok” ifadesini kullanıyor.
Her şeye karşın bilim insanları bu tuhaf görünümlü varlıkların yeryüzündeki yaşam ile ilgili kritik sorulara yanıt oluşturabileceğini düşüncesine sahip.
Matthews bu konuda şunları söylüyor:
“Bu organizmalar çok önemli, zira çokhücreli karmaşık yaşamın evrimi ile ilgili en büyük kanıtı oluşturuyorlar.”
Daha önce de Namibya’da, Rusya, Avustralya ve İngiltere’de örnekleri bulunan rangeomorphların 635 milyon ile 541 milyon yıl önce Ediyakaran döneminde yaşadığı düşünülüyor. Bilim insanlarına göre bunlar toplu halde, deniz tabanına demir atmış gibi tutunuyorlardı.
Rangeomorphlar hiçbir canlıda görülmeyen karmaşık bir yapıya sahip bulunuyorlardı. Sap şeklindeki gövdeden dallanma oluştururken, denizanası gibi jöle kıvamındaydılar ve akıntıların etkisiyle dalgalanıyorlardı.
Bilim insanları bunları nasıl sınıflandıracağını bilemese de çoğu, bunları bitki kategorisine sokmak istemiyor, çünkü güneş ışığının erişemeyeceği derinliklerde, fotosentez yapamayacakları bir ortamda bulunuyorlardı. Bu da yosun veya su bitkisi oldukları olasılığını ortadan tamamen kaldırıyordu.
Kimilerinin boyu 2 metreye ulaşırken, kimilerinin genişliği 3 santim ile sınırlıydı.
Rangeomorphların yok olmalarından sonra yeryüzü, Kambriyen döneminde farklı ve iri hayvanla gördü.
Bu dönemde yeryüzü jeokimyasının köklü bir değişim geçirmesi, denizlerde oksijen düzeyinde de büyük artışlara yol açmış olmalıydı. Bu koşullar büyük ve farklı hayvanların nasıl ortaya çıktığını açıklamada en önemli neden olabilir. Hoyal Cuthill ve Cambridge Üniversitesi’nden paleontolog Simon Conway Morris bu olasılıkları daha iyi değerlendirmek için çeşitli randeomorph fosilini incelemeye aldı.
Nature Ecology ve Evolution dergisinde sonuçları yayımlanan bu incelemede, Newfoundland’de keşfedilen Avalofractus abaculus adı verilen türün fosilinin bilgisayarlı tomografisi görüntülendi. Hoyal Cuthill ve Morris’in modelleri bu organizmaların nasıl bu kadar büyüyebilmiş olmalarına ışık tutan bir çalışma oldu.
Cuthill “Rangeomorph’un boyutlarındaki büyüme oksijen ve diğer besleyici unsurların bolluğundan kaynaklanıyor olabilir” ifadesini kullanıyor.
Fakat diğer uzmanlar bu yaratıklar için kesin bir hükme varmakta tereddüt gösteriyorlar. Los Angeles’taki Kaliforniya Üniversitesi’nden evrimsel biyolog David Jacobs, “Bu yaratıkları yalnızca beslenme düzenlerine bakıp sınıflandırmak doğru olmaz. Başka modellerin de geliştirilmesi ve incelenmesi gerekir” görüşünü savunuyor.
Eğer Hoyal Cuthill ve Morris’in bulgularının doğru olduğu kanıtlanırsa, gezegenimizdeki canlı yaşamına ilişkin kritik bir dönem daha netlik kazanacak. Hoyal Cuthill, “Bu sonuçlar daha büyük organizmaların ortaya çıkış sürecindeki eksik halkayı tamamlıyor olabilir” düşüncesinde.