Egemen devlet böyle olur: Boğazlardan yılda 3.5 milyar dolar gelecek
Türkiye, ekonomik ve siyasi açıdan zayıf olduğu 1983’lü yıllarda boğazlardan yük taşıyan ülkelerin baskısıyla geçiş ücretlerinde yüzde 75 indirim yapmış ve mevcut fiyatı Altın Frank’a sabitleyerek 40 yıldır artmamasını kabul etmişti. Bugünkü güçlü Türkiye ve hükümet garabeti bitirdi. Her egemen devletin yapması gerektiği gibi ücretleri 5 kat artırdı ve bunun her yıl artacağını taraflara dikte etti.
Türkiye’nin 1983’ten bu yana devam eden boğazlardan aldığı geçiş ücreti garabeti 7 Ekim 2022’de bitiyor. Böylece Türk boğazlarından geçen tüm gemiler 0.80 dolar yerine 4.08 dolar ton başına ücret ödeyecek. Neredeyse 5 kat artışla halen yılda 150 milyon dolar olan geçiş ücreti 750 milyon dolara çıkacak. Ancak bu durum her yıl yenileceği ve boğazlardan geçen yüklerim artması nedeniyle 3.5 milyar dolara kadar devlet gelir elde edecek.
Türk Boğazlarından uğraksız geçecek gemilerden sağlık denetimi, fener ve tahlisiye hizmetleri olmak üzere 3 kalem üzerinden ton başına ücret alınıyor. Transit geçiş yapan yani Türk limanlarına uğramadan boğazlardan geçen gemiler gidiş-dönüş olarak ton başına 0.80 dolar ödüyordu. Bu rakam 7 Ekim’den sonra 4.08 dolara çıkacak. Serbest geçiş yapanlar ise Türk limanlarına girecekse sağlık, sıhhiye ve tahlisiye ücreti ödüyor. 2021 yılında Çanakkale Boğazı’ndan toplam 898 milyon ton, İstanbul Boğazı’ndan ise 632 milyon ton yük geçti. Bu miktar yeni ücrete göre fiyatlandırılsa transit geçiş tarifesine göre gidiş-geliş ücreti olarak boğazlardan elde edilecek miktar 3.5 milyar dolar olacaktı. Süveyş ve Panama kanallarının yılda 3 milyar dolar kazandığı dikkate alındığında Türkiye’nin bu hamleyle 40 yıllık bir haksızlığı bitirdiği dikkati çekiyor.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 20 Temmuz 1936'da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile ticaret gemilerinin Türk Boğazlarında geçiş serbestisi ilkesi korunmakla birlikte, boğaz geçiş rejimi Türkiye'nin güvenliği dikkate alınarak yeniden düzenlendi. Türkiye açısından büyük stratejik, siyasi ve ekonomik önemi haiz bir bölgeyi yakından ilgilendiren Montrö Boğazlar Sözleşmesinin 2'nci maddesi, Türk Boğazlarından uğraksız geçecek gemilerden alınacak vergi ve harçları düzenliyor. Buna göre, Türk Boğazlarından uğraksız geçecek gemilerden sağlık denetimi, fener ve tahlisiye hizmetleri olmak üzere 3 kalem üzerinden ücret alınıyor. Bu ücretlerin hesaplanmasında, 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi hükümlerinde belirtilen "Altın Frank" biriminin esas alınması gerekiyor.
1983 yılında Rusya, Yunanistan, ABD gibi boğazlardan malları geçen ya da taşıyan ülkelerin baskısıyla garip bir karar alınarak ücretlerde yaklaşık yüzde 75’lik bir indirim yapılmış ve o gün belirlenmiş indirimli "Altın Frank" değeri "0,8063 ABD dolara” sabitlenmişti.
Bugünün güçlü Türkiyesi, bu kararı değiştirerek 7 Ekim 2022’den itibaren uygulanmak üzere geçiş ücreti "4.08 ABD Doları" olarak güncellendi.
Bu suretle, halihazırda uğraksız geçen gemilerden alınmakta olan fener hizmeti ve tahlisiye hizmeti ücretleri 5 katına çıkarıldı. Altın Frank da sabit olmaktan çıktı ve artık her yıl 1 Temmuz tarihi itibarıyla güncellenecek.