Bilindiği üzere, Türk parasının kıymetini korumak amacıyla, kambiyo işlemlerine ait düzenleyici, sınırlayıcı esaslar “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar” ile tayin ve tespit edilmiştir.
Dış Ticaret mevzuatı uygulamalarına, söz konusu Karara istinaden çıkarılan Tebliğler, Cumhurbaşkanı Kararları, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü uygulama Tebliğleri-Genelgeleri, T.C. Merkez Bankası Genelgeleri yön vermektedir.
İhracat bedelleri, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 8.nci maddesinde yapılan değişiklik ile (08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2008-13186 sayılı BKK.) bu Karara ilişkin 2008/32-34 sayılı Tebliğ ve Hazine Müsteşarlığı tarafından buna ek olarak yapılacak düzenlemeler çerçevesinde ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır.
Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı ”ihracat bedellerinin yurda getirilmesi” konusunda düzenleme yapmış ve buna ilişkin 2018-32/48 sayılı Tebliğ 4 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Buna göre;
. Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilecek veya getirilecektir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemeyecektir. Keza, söz konusu bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılması (Türk Lirasına çevrilmesi) zorunludur.
. İhracat işlemlerine ilişkin bedeller akreditifli, vesaik mukabili, mal mukabili, kabul kredili akreditifli, kabul kredili vesaik mukabili, kabul kredili mal mukabili ve peşin şekillerinden birine göre yurda getirilebilir.
. İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkündür.
İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur.
. Söz konusu tebliğ 4 Eylül 2018 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup, ihracat bedellerinin yurda getirilerek bankalara satılması 6 ay süre ile zorunlu hale gelmiştir.
Tebliğin yürürlük tarihi 4 Eylül olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla bu tarihten önce gerçekleştirilen ihracatlar için yurda getirme ve bedelini TL’ye çevirme zorunluluğu bulunmamaktadır.
Peşin Döviz Karşılığı İhracat
Peşin döviz karşılığında ihracatın 24 ay içinde gerçekleştirilmesi zorunludur. Dâhilde İşleme İzin Belgesi ve Vergi, Resim ve Harç İstisna Belgesi kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi (ek süreler dahil) kadardır.
Tamamı tek seferde iade edilmeyen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilemeyen peşin dövizler prefinansman hükümlerine tabi olur. Prefinansman hükümlerine tabi hale gelen peşin dövizlerin, ihracat taahhüt sürelerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde uzatılması halinde, alıcının muvafakat etmesi kaydıyla kullanım süreleri de verilen ek süre kadar uzatılmış sayılır.
Özelliği Olan İhracat
Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya satılması zorunludur. Yurt dışına yapılan müteahhitlik hizmetlerinin ise bu kapsamda olmadığını söyleyebiliriz.
Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitimini müteakip 180 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya satılması zorunludur.
İlgili mevzuat hükümlerine göre yurt dışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi veya bu süreler içerisinde satılması halinde satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya satılması zorunludur.
Yürürlükteki İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta, ihracat bedelinin kredili satış veya kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde yurda getirilerek bankalara satılması zorunludur.
İhracat işlemlerinde sorumluluk
İhraç edilen malların bedelinin süresinde yurda getirilerek, bankalara satılmasından ve ihracat hesabının süresinde kapatılmasından ihracatçılar sorumludur.
İhracata aracılık eden bankalar ihracat bedellerinin yurda getirilmesini ve satışının yapılmasını izlemekle yükümlüdür.
İhracat bedelinden indirimler
1. İhracatla ilgili navlun, sigorta primi, komisyon, ardiye, depolama, antrepo, gümrük resmi, harç ve faktoring masrafları ile uluslararası para piyasalarında geçerli faiz oranlarını geçmemek üzere iskonto giderleri gibi masraflar için yapılacak indirimler ile konsinyasyon yoluyla ihraç edilen mallarla ilgili nakil, muhafaza, bakım ve fümügasyon, rafa (maniplasyon), satış ve benzeri masrafların ihracat bedelinden mahsubu veya görünmeyen işlemlere ilişkin hükümler çerçevesinde döviz transferi talepleri bankalarca incelenip sonuçlandırılır.
2. Ticari teamüllerin gereği olarak satış akdinde veya akreditiflerde ayrıca varış yerinde tartı ve analiz yapılması şartı bulunuyorsa, tartı ve analiz sonucunda tespit edilen vezin noksanlığı veya kalite farkı ile ekspertiz ve tahkim ücretleri ve rafa (maniplasyon) masraflarının (hariçteki gözetme şirketleri ücretleri dahil) mal bedelinden mahsubu veya görünmeyen işlemlere ilişkin hükümler çerçevesinde döviz transferi talepleri bankalarca incelenip sonuçlandırılır.
3. Bedel getirme süreleri içinde yurda getirilen ihracat bedelleri; ihracatçının ithalat bedelleri, sermaye hareketlerine ilişkin ödemeleri, görünmeyen işlemlere ilişkin giderleri ve transit ticaretinin alış bedeli ile söz konusu süreler içinde bankalarca mahsup edilebilir.
4. Dış ticaret mevzuatı hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilen mal ihraç ve ithalinde, tarafların aynı kişiler olması ve ihraç bedellerinin yurda getirilme süresi içinde kalınması kaydıyla, mal ihraç ve ithal bedellerinin bankalarca mahsubu mümkündür.
5. İhracat bedellerinden mahsuba izin verilen hallerde, ihracat bedelleri süresi içinde yurda getirilmiş sayılır. Mahsuba tabi tutulan kısım için mahsup tarihinde geçerli döviz alış kuru üzerinden döviz alım ve satım belgeleri düzenlenir.
Hesap kapatma, ihbar ve ek süre
Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır.
Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde muamelenin safhalarını belirtecek şekilde yazılı olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir.
İlgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya 9 uncu maddede belirtilen mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.
Mücbir sebeplerin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir.
Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.
Terkin
Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla;
100.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, mücbir sebeplerin varlığı dikkate alınmaksızın beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca ödeme şekline bakılmaksızın,
terkin edilmek suretiyle kapatılır.
Özellikli Durumlar
Transit ticaret, özel fatura ile ihracat (bavul ticareti) ve ETGB (mikro ihracat) kapsamında yapılan ihracat, hizmet ticareti de bu Tebliğ kapsamında mı?
Hayır, değildir.
Serbest bölgelerden yapılan ihracatlar Tebliğ kapsamında mıdır?
Bakanlık bu konuda bir düzenleme yapmamıştır. Ancak serbest bölgeler bir ülkenin ulusal egemenlik sınırları içinde bulunmakla birlikte bu ülkenin gümrük sınırları dışında kaldığı kabul edilen alanlardır. Dolayısıyla serbest bölgelerden yapılan ihracatların tebliğ kapsamı dışında tutulması gerekmektedir.
Bankacılık sistemi işlemeyen/güvenilir olmayan ülkelere yapılan ihracatlar kapsamında yapılacak ödemelerin başka ülkeler ve/veya aracılar üzerinden yurda getirilmesi mümkün müdür?
Bakanlık bu konuda bir düzenleme yapmamıştır. Ancak olabilirliği yönünde düzenleme yapacaktır diye düşünüyorum.
İhracat bedelleri beyan edildiği döviz cinsi üzerinden mi getirilmelidir? Yani Gümrük Beyannamesinde Avro belirtildiyse ancak ödeme ABD doları cinsinden gerçekleştirildiyse ne olacak?
Asıl konu dövizin getirilmesi ve bozdurulması yani TL’ye çevrilecek olması nedeniyle , böyle imkan da bakanlık tarafından sağlanmalıdır.
Tebliğ’e aykırılık durumunda bunun yaptırımı ne olacak?
Bedel yurda getirilmez veya hesaplar süresi içinde kapatılmazsa yurda getirmekle yükümlü olunan kıymetlerin rayiç bedelinin %5’i kadar, ancak Tebliğ’in diğer hükümlerine aykırı hallerde 1567 sayılı Kanun’un md. 3/1 hükmü çerçevesinde üç bin Türk Lirasından yirmi beş bin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir. Yeniden değerleme oranı dikkate alındığında 6.000 TL civarı bir tutara denk gelmektedir.
Sonuç olarak, anılan tebliğin uygulanmasına yönelik Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenecek usul ve esaslar Merkez Bankası'nca ilan edilecek olup, uygulamada anılan ilanların da dikkate alınması gerekecektir.
HAS SÖZ
İktisat, az malı çoğaltır; israf, çok malı azaltır. (Hz.Ali r.a.)