İlber Ortaylı: İslam dünyasında Türklerin bir istisnai rolü var
Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı, Osmanlı Devleti'nde eskiye oranla işlemeyen bazı mekanizmaların Tanzimat döneminde yapılan yeniliklerle çalışır hale getirildiğini ve Türklerin İslam dünyasında değişimi zamanında görebilen bir millet olduğunu söyledi.
Avusturya'nın başkenti Viyana'da Yunus Emre Enstitüsü (YEE) tarafından "Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye" konulu konferans düzenlendi. YEE'nin konferans salonunda düzenlenen programa çok sayıda davetli katıldı.
Tarihçi Ortaylı, burada yaptığı konuşmada, Tanzimat Fermanı'nın, 3 Kasım 1839'da Gülhane Parkı'nda okunması nedeniyle Gülhane Hatt-ı Hümayunu olarak da adlandırıldığını belirterek, o dönemi çağın gerekleri doğrultusunda Osmanlı Devleti'nde yapılması kaçınılmaz bir yenilenme dönemi olarak tanımladı.
Osmanlı Devleti'nde kan bağından ziyade liyakate önem verildiğini ifade eden Ortaylı, Tanzimat döneminde çok sayıda sefir ve dışişleri bakanlıklarındaki müsteşarların gayrimüslimlerden oluştuğuna dikkati çekti.
Tanzimat döneminde özellikle tıp, iktisat gibi alanlarda batı dünyasından dünyaya yayılan bazı terimlerin bu dönemde Türler tarafından Arapça karşılıkları bulunarak, İslam dünyasına kazandırıldığını anlatan Ortaylı, "cumhuriyet", "iktisad" gibi kelimelerin her ne kadar Arapça kökenli olsa da Türkler tarafından bulunduğu için Türkçe ifadeler olarak kabul edilmesi gerektiği değerlendirmesinde bulundu.
İSLAM DÜNYASINDA TÜRKLERİN ROLÜ
"Türklerin bir istisnai rolü var İslam dünyasında, değişme olarak adlandırılan olayı anlıyorlar" görüşünü paylaşan Ortaylı, Osmanlı Devleti'nde çeşitli mekanizmaların eskiye oranla işleyemez bir hal alması sonucunda değişimin kaçınılmaz olduğunu, Tanzimat'ın da bu nedenle yapıldığını söyledi.
Ortaylı, Tanzimat ile birlikte askeri teknolojinin değiştiğini, modern cerrahlık, kimyagerlik, eczacılık gibi yeni gelişmelerin yanı sıra, ilk defa veterinerliğin Osmanlı toplumuna girdiğinin altını çizdi.
TANZİMAT, TÜRKLERİN KADERİNİ DEĞİŞTİRDİ
Tanzimat Fermanıyla hayata geçirilen vergi düzenlemesi ve mülkiyet hakları gibi önemli konularla Türkiye’nin kaderinin önemli ölçüde değiştiğine dikkati çeken Ortaylı, bu önemli adımla Türkiye'nin şark devletlerinin safından ayrıldığını dile getirdi.
Ortaylı, Tanzimat döneminin en önemli gelişmesinin parasız eğitim olduğunu vurgulayarak, "Avrupa'da bile böyle bir durum yoktur, parasız eğitim o dönemde yalnız Osmanlı'da uygulanmaktadır." bilgisini paylaştı.
Tanzimat ile birlikte matbaanın kullanılmaya başlandığını ifade eden Ortaylı, burslu eğitimin yaygınlaştırıldığı bu dönemde, ilk defa Türk hayatına kadın öğretmenin girdiğini sözlerine ekledi.