Katar'ın aldığı pay EBRD'nin elindeydi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Borsa İstanbul'un hisselerinin yüzde 10'unun Katar Yatırım Otoritesi'ne satılması ile ilgili muhalefetin eleştirilerine kabine toplantısının ardından yanıt verdi.

Geçtiğimiz hafta Borsa İstanbul'un Türkiye Varlık Fonu'nun uhdesindeki yüzde 10'luk hissesinin Katar Yatırım Otoritesi'ne satışının yapıldığını hatırlatan Erdoğan, bu anlaşmadan sonra Türkiye Varlık Fonu'nun Borsa İstanbul'daki payı yüzde 80,6 olduğunu hatırlattı ve 1 yıl önce de aynı hisse miktarını elinde tuttuğunu hatırlattı. 

Sonra da CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu'na "Bay Kemal bunu öğren, bunu bil, bu sana lazım. Katar Yatırım Otoritesi aralarında Almanya, İngiltere, ABD gibi ülkelerin bulunduğu 40'tan fazla ülkede 400 milyar dolardan fazla yatırımı olan küresel bir kuruluştur. Bu kuruluş Londra borsasının da yüzde 10,3'üne sahiptir. Dünyanın hiçbir ülkesinde bu yatırımlardan dolayı Katar bizi ele geçiriyor diye zırvalayan kimse çıkmadı. Almanya'nın tapusunu, İngiltere'nin tapusunu Katarlılara veren de çıkmadı. Aksine yapılan yatırımdan herkes memnuniyet durdu. Bu tür yatırımlar ülkemize duyan güvenin işaretidir." sözleri ile seslendi. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, konuşmasının devamında TVF'nin Katar Yatırım Otaritesi'ne sattığı yüzde 10'luk payın geçtiğimiz yıl kime ait olduğunu şu sözlerle açıkladı:

"Ülkemize yatırım yapan tek ülke Katar da değildir. Son 15 yılda ülkemizde doğrudan yatırımı bulunan ülkeler arasında Hollanda ilk sıradadır. Onu Amerika ve İngiltere takip ediyor. Katar 17. sıradadır. Türk yatırımcılarımızın yurt dışında yatırım yapmalarını teşvik ettik. Uluslararası sermaye yatırımları hem yatırım yapan ülkeye, hem de yatırım yapılan ülkeye ekonomik fayda sağlıyor. CHP ve bir kısım medya Katar Yatırım Otoritesi Borsa İstanbul'a ortak oldu diye ortalığı birbirine katıyor. 2015'ten 2019 yılına kadar Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Borsa İstanbul'un yüzde 10 ortağıydı. 2018 yılına kadar da Amerikalı Nasdaq da Borsa İstanbul'un yüzde 20 ortağıydı. O zaman niye 'Avrupa Türkiye'yi ele geçiriyor, Amerika Türkiye'yi ele geçiriyor' diye yaygara koparmadınız. Paranın rengi, dini yoktur. Para paradır. 28 Şubat'ta olduğu gibi sermayeyi renklere bölenlerden de olmadık." 

KATAR BİST İÇİN 200 MİLYON DOLAR YATIRIM YAPTI

Katar Yatırım Otoritesi, perşembe günü imzalanan anlaşmayla Borsa İstanbul'un yüzde 10'luk payını satın aldı. Buna karşılık olarak da 200 milyon dolarlık yatırım yaptı. Bu tutar ise Borsa İstanbul'un 2 milyar dolarlık toplam sermaye tutarı üzerinden belirlendi. 

Bu anlaşma ile Türkiye Varlık Fonu'nun Borsa İstanbul'daki payı yüzde 80,6'a düştü. 

Katar ile anlaşma imzalanmadan önce Türkiye Varlık Fonu'nun (TVF) Borsa İstanbul'daki payı yüzde 90,6'ydı. Ancak bu pay bir yıl öncesinde yine yüzde 80.6 idi. Bugün QIA'ya devredilen pay bir yıl önce Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası'na aitti. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) bu payı 2015'den geçtiğimiz yıla kadar elinde tuttu. 

Borsa İstanbul'un diğer ortakları ise şöyle: Yüzde 1,30'una Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB), yüzde 2,30'una Borsa İstanbul A.Ş., yüzde 5,80'ine aracı kurumlar, bankalar, kıymetli maden, döviz şirketleri ile diğer şirketler sahip.

2018'e kadar ABD'li borsa şirketi NASDAQ, Borsa İstanbul'un yüzde 20'sini elinde tutuyordu. NASDAQ'ın bu hissesi de TVF tarafından alınmıştı.

QIA’NIN BİST'E ORTAK OLMASI NE ANLAMA GELİYOR?

Türkiye, özellikle son yıllarda Katar ile pek çok anlaşma imzaladı. Katar, Türkiye’ye birçok alanda yatırım yaptı. Muhalefet Katar'ın bu yatırımları üzerinden sürekli hükümeti eleştirse de Avrupa Birliği halen Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı.

Financial Times’a göre Katar’ın Borsa İstanbul’a ortak olması özellikle Türkiye ekonomisinin zorlu bir süreçten geçtiği pandemi döneminde adeta bir ilaç. Gazete yapılan bu anlaşmaların, miktarları düşük bile olsa Türkiye’nin doğrudan yabancı yatırıma ihtiyaç duyduğu bir dönemde yapılmasının önemine dikkat çekiyor. 

BU SATIŞ BİST'E ÖZEL BİR DURUM MU?

Borsaların yönetim şekli ve şirket yapıları ülkelere göre farklılık arzediyor. Örneğin NYSE Euronext adlı çok uluslu şirket, bünyesinde birden fazla borsayı tutuyor. New York Menkul Kıymetler Borsası, Euronext ve NYSE Arca gibi birçok menkul kıymet borsası işleten NYSE Euronext, piyasa değeri açısından dünyanın en büyüğü durumunda.

Almanya’da ise durum biraz daha farklı işliyor. Borsa şirketi Deutsche Borse, halka açık bir şirket olan NYSE Euronext ile birleşmek istedi ancak bu gerçekleşemedi. ABD’deki Nasdaq borsası da halka açık bir şirket. Yani Nasdaq'ın hisseleri de alınıp satılabiliyor. İngiltere Borsası'nın yüzde 10,3'ünün Katar Yatırım Otoritesi QIA'ya ait olduğunu da belirtelim.