Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Yeni Ekonomi Programını (YEP) 10 Nisan’da açıkladı. Emeklilik ve kıdem tazminat ile ilgili müjdeler verdi. Etkin bir tasarruf sistemi oluşturulacak tüm paydaşların katılımı ile kıdem tazminatı reformu gerçekleştirileceğini, kıdem tazminatı fonu ile bireysel emeklilik sisteminin (BES'in) entegrasyonu sağlanacağını açıkladı.
Kıdem Tazminatının fonuyla ilgili daha önceki yazımızda, konunun bir an önce hayata geçirilmesinin çok önemli bir reform olacağını belirtmiştik. Nihayet konu açıklanan YEP ile finalize olacak gibi.
Zira çok uzun zamandan beri hükümetlerin en önemli gündem maddelerinden birisi olma özelliğini Kıdem Tazminatının Fona dönüştürülmesi olmuş, ancak bugüne kadar netice alınamamıştır.
Kıdem tazminatı fon hesabında; bir işçi adına ödenen kıdem primlerinin, sigortalının kişisel hesabına geçirilmesi ve belli şartlar oluştuğunda kıdem tazminatının bu fondan karşılanması söz konusu olacaktır. Bir gün çalışan da kıdem tazminatı hakkından faydalanacak. İstifa eden de işyeri iflas eden de kıdem tazminatını alabilecek.
Yani, eski düzenlemede sadece gerekli koşullar halinde fesih anında ödenen kıdem tazminatı, yeni sistem ile sigorta primine benzer bir niteliğe kavuşacak ve aylık olarak SGK primleriyle birlikte çalışanın kıdem hesabına yatacak. Sistem tüm çalışanları kapsayacak.
Burada bir sürpriz söz konusu. O da bireysel emeklilik sisteminin (BES'in) kıdem tazminatı fonu ile entegrasyonu. Çalışanlardan olduğu gibi iş verenden de yapılacak kesintiler BES ile entegre Kıdem Tazminatı Fonu'nda toplanacak. Söz konusu reformların 2020 yılının başından itibaren hayata geçirileceği belirtilmiştir.
BES ile Kıdem Tazminatı Fonu bir birine entegre edilerek sistemde toplanan parayla ucuz ve uzun vadeli kredi imkanı oluşturularak sürdürülebilir büyümeye katkı planlanmaktadır.
KIDEM TAZMİNATI
Büyük bir kitleyi oluşturan 4857 sayılı İş Kanuna tabi çalışanlar, 5953 sayılı “Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun”a tabi çalışanlar, 854 sayılı “Deniz İş Kanunu” na tabi çalışanlar söz konusu düzenlemeden etkilenebilecektir.
Kıdem tazminatı, 1475 sayılı kanunda gösterilen fesih hallerinde en az bir yıllık çalışması olan işçiye veya işçinin vefat etmesi halinde de bu işçinin hak sahiplerine işveren tarafından ödenmesi gereken paradır.
Kıdem tazminatı, işçinin işyerine ve işverene bağlılığının, iş sözleşmesi ile üstlendiği sorumluluğunu iyi niyetli şekilde ve layıkıyla yerine getirmesinin bir sonucu olup, aynı işyerinde veya aynı işverenin işyerlerinde bir yılını dolduran işçinin belli koşullarla işten ayrılması halinde doğmaktadır.
Mevcut uygulamada işçinin çalışmasının aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl sürmüş olması ve iş sözleşmesinin belirli sebeplerle sona ermesi kaydıyla, işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye brüt 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
KIDEM TAZMİNATI FONU VE BES
Kıdem tazminatından daha fazla çalışanın hak kaybı olmadan yararlanabilmesi için çalışanlar adına bireysel hesap açılan bir fon kurulacak. İşçinin kıdem tazminatının, işveren tarafından değil de kurulacak bir kıdem tazminatı fonu ile ödenmesi söz konusu olacaktır. Yani, kıdem tazminatı fonu kurulmasıyla birlikte işverenler, işçileri için belirli oranda fona ödeme yapacaklar ve belli koşullar oluştuğunda da fondan ödeme yapılacak.
Yani işverenler çalıştırdıkları her bir işçi için bu fona belirlenen oranda prim ödeyecekler. Böylece işverenlerin kıdem tazminatı yükü hesaplanabilir olacak. Her ay belirli bir rakam fona aktarılacak ve işçinin işten ayrılması halinde işverenin karşısına yüklü bir miktar kıdem tazminatı çıkması engellenmiş olacak.
Diğer yandan işçiler de kendi adına biriken parayı takip edebilecek. Bu sayede kıdem tazminatı konusunda şeffaflık sağlanmış olacak.
Bu fona işsizlik sigortası fonunda olduğu gibi işveren tarafından, işçinin maaşının belli bir oranı kadar prim yatırılacaktır.
Bireysel Emeklilik Sistemi 16 yıl önce sosyal güvenliği tamamlayıcı olarak başlanmış ve gönüllü olarak devam etmiş, 2017 yılına gelindiğinde ise çalışanların yarı zorunlu olarak otomatik olarak katılımlı iş yeri bazlı sisteme dahil edilmesi uygulamasına geçilmiştir.
YEP ile bu sistem artık zorunlu hale geleceği açıklanmıştır. Buna göre;
-Bireysel Emeklilik Sistemi’nin (BES) Yeniden Yapılandırılması,
-Tüm Paydaşların Katılımı İle Kıdem Tazminatı Reformu’nun Gerçekleştirilmesi,
-Kıdem Tazminatı Fonu İle BES’in Entegrasyonu planlanmaktadır.
Söz konusu reform altyapısının kısa sürede hazır hale getirilerek, bir belirsizliğe mahal vermeden uygulamanın hayata geçirilmesi önemlidir.
KIDEM TAZMİNATI FONU AVANTAJ VE DEJAVANTAJLARI
Kıdem tazminatı fonu hiç kuşkusuz işçiler açısından bazı faydalar getirecek. Şu an mutlu olmadığı işinde kıdem tazminatını yakmamak için çalışmaya devam eden işçi, kıdem tazminatı fona dönüşürse bu endişeyi taşımadan işinden istifa ederek ayrılabilecek. Çalıştığı sürelere ilişkin prim her ay kıdem tazminatı fonuna yattığı için “işten ayrılırsam tazminatım yanar” diye düşünmeyecek. Bu sayede işçilerin daha verimli ve mutlu oldukları işlerde çalışması mümkün olacaktır.
Ayrıca kıdem tazminatı fonu ile işçinin bir günü bile kaybolmayacak. İşçinin çalıştığı her bir gün için kıdem tazminatı fonuna prim yatırılacak ve işçi emekli olduğunda bütün çalışma süresi üzerinden kıdem tazminatı alabilecek. Bugünkü sistemde olduğu gibi kıdemin yanması söz konusu olmayacak. Dolayısıyla işçiler kıdem tazminatı alamamak, kıdem tazminatının ödenmemesi gibi sorunlarla uğraşmayacaklar. İnternet ortamında kendi adlarına biriken parayı her ay görebilecekler.
Kıdem tazminatı fonu uygulamaya başlandığında işverenler her ay çalıştırdıkları her bir işçi için fona prim ödeyecekler. Böylelikle kıdem tazminatını finansal tablolarına yansıtabilecekler ve bu gideri yönetebilecekler.
Bugün iş mahkemelerin dava yükünün önemli bir kısmını kıdem tazminatı konusu oluşturmaktadır. Kıdem tazminatının hesaplanması, ödenmesi, hangi süreler üzerinden ödenmesi gerektiği gibi konular çoğu kez işçi ve işvereni mahkemede karşı karşıya getiriyor. Söz konusu reform ile iş mahkemelerinin dava yükü önemli ölçüde azalacaktır.
Kıdem tazminatı fonu uygulaması gerek işçi ve işverenler açısından kısa vadede kısmen de olsa dezavantajları olabilecektir.
Ancak orta ve uzun vadeli olarak konuya baktığımızda gerek işveren gerekse işçiler için son derece yararlı ve kurumsal bir sistem hayata geçmiş olacaktır.
Sonuç olarak, Kıdem Tazminatı Fonu ile BES’in Entegrasyonu reformunun altyapısının kısa sürede hazır hale getirilerek, bir belirsizliğe mahal vermeden hayata geçirilmesi reformun önemli adımı olacaktır.
HAS SÖZ
Her nimetin bir külfeti,
Her külfetin bir nimeti vardır.