Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır? Kıdem tazminatı almak için kaç yıl gerekir?

Tazminatın, işçiye ayni veya nakdi olarak ödenen ücret dışındaki para veya para ile ölçülebilen menfaatler de dikkate alınarak “giydirilmiş ücret” üzerinden ödenmesi gerekir. Kıdem tazminatının nasıl hesaplanacağı araşatırılan konular arasında. Peki, kıdem tazminatı nasıl hesaplanır? Tüm detaylarıyla haberimizde...

Aynı işverenin bir veya değişik iş yerlerinde bir yıl çalışan işçiler, kıdem tazminatına hak kazanıyor. Kıdem tazminatı, işçinin emekli olması, hayatını kaybetmesi, askerlik nedeniyle işten ayrılması, kadın işçilerin evlendikten sonra bir yıl içinde işten çıkması, işverenin işten atması, işçinin haklı nedenle iş akdini fesh etmesi durumunda veriliyor.

Kıdem tazminatı, son ücret üzerinden hesaplanıyor. Kanuna göre, hesaplamada işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatlerin de dikkate alınması gerekiyor. Aylık ücretin sabit olmayıp, parça başı, götürü veya yüzde usulü ile çalışıldığı durumlarda işçinin hak kazandığı son bir yıllık ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunan ücret kıdem ve ihbar tazminatına esas ücret kabul ediliyor.

ÇIPLAK VE GİYDİRİLMİŞ ÜCRET

Bordroda görünen brüt ücret “çıplak ücret”tir. İşverenler kıdem tazminatı ödemelerini genellikle bu çıplak ücret üzerinden yapıyor. Yıllık olarak sağlanan ücret dışı menfaatler varsa, kıdem ve ihbar tazminatının “giydirilmiş ücret” tutarı üzerinden hesaplanması gerekir. Yargıtay’ın içtihat niteliğindeki kararlarına göre, bir menfaat veya ödemenin giydirilmiş brüt ücrete dahil edilebilmesi için devamlılık arz etmesi gerekiyor. Yemek, servis-yol-ulaşım, barınma-kira yardımları, bayram harçlığı, yakacak-aydınlatma bedeli, giyim yardımı, kıdem ücreti, teşvik primi, ikramiyeler ve primler devamlılık arz etmek kaydıyla ihbar ve kıdem tazminatı hesabında giydirilmiş ücrete dahil edilmek zorunda.

Yemek yardımına, işverenin iş yerinde verdiği yemek veya yemek karşılığı nakit para ya da yemek çeki dahil ediliyor. İşçinin işe geliş gidiş saatlerinde verilen servis hizmeti de dahil olmak üzere ulaşım parası şeklindeki ödemeler hesaba katılıyor.

Örneğin brüt ücreti 2 bin 100 lira olan ve işverenin sağladığı araçla işe gelip giden, iş yerinde yemek yiyen işçi için yemek ve servis ücretinin hesaplanarak brüt ücrete eklenmesi gerekiyor. Toplam yemek ve ulaşım giderlerinden işçi başına düşen tutarın 500 lira olması durumunda kıdem tazminatının 2 bin 600 lira üzerinden ödenmesi gerekiyor.

Yargıtay, Türk müteahhitlerince yurt dışında çalıştırılan işçilere sağlanan yemek ve barınma yardımını aylık 150 dolar olarak kabul ediyor.

İş yerinde kullanılmak üzere verilenler dışındaki giysi yardımları, işçiye sağlanan özel sağlık sigortası yardımı ya da hayat sigortası primi ödemeleri de tazminata esas ücrete ekleniyor.

İşçiye sağlanan koruyucu elbise, işyerinde kullanılmak üzere havlu, sabun yardımı, arızi fazla çalışma, ulusal bayram, genel tatil, hafta tatili ödemeleri hesaba katılmıyor.

SON ÖDEMELER DİKKATE ALINIYOR

Ücret dışındaki para veya para ile ölçülebilen menfaatler ihbar ve kıdem tazminatı hesabında dikkate alınırken, son bir yıl içinde yapılan ödemeler toplamı 365’e bölünerek, bir güne düşen miktar belirleniyor.

Yargıtay, yıl içinde ücrete zam yapılmışsa, hesaplamalarda son yapılan ödemeyi dikkate alıyor. Örneğin, yılda 4 ikramiye ödenen bir kişi, ilk üç ikramiyeyi bin lira, sonuncu ikramiyeyi zamlı olarak bin 500 lira almışsa, yıl içindeki dört ikramiye de bin 500 liradan ödenmiş gibi kabul ediliyor. Aynı yöntem zamlanmış olan yol ve yemek yardımı gibi diğer ödemeler için de geçerli.

İŞE İADE DAVASINDA 4 AYLIK SÜRE KIDEME EKLENİYOR

İşe iadeye ilişkin mahkeme kararı verilmişse, 4 aya kadar olan sürenin de kıdem tazminatına esas hizmet süresine eklenmesi gerekiyor. Örneğin, 5 yıl 8 ay hizmeti bulunan bir kişi işe iade davasını kazanmışsa kıdem tazminatı 6 yıl üzerinden hesaplanıyor.

HER YIL İÇİN 5 BİN 434 TL’YE KADAR TAZMİNAT

Kıdem tazminatı, aynı işverene bağlı işyerlerinde bir yıl ve üzerinde çalışanlara veriliyor. Her tam yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden tazminat ödeniyor. Kıdem tazminatında tavan uygulanıyor ve 6 ayda bir memur maaş katsayısına göre yeniden hesaplanıyor.

2018 yılı temmuz-aralık döneminde 5 bin 434.42 TL kıdem tazminatı tavanı uygulanıyor. Buna göre, brüt ücreti 5 bin 500 lira olan da 10 bin lira olan da her bir yıl için 5 bin 434.12 TL üzerinden kıdem tazminatı alabiliyor.

Yeni Kıdem Tazminatı Tavanı : Kıdem Tazminatı Tavanı, en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek olan emeklilik ikramiyesini geçemez. Dolayısı ile memur maaşlarında ki değişikliğe göre kıdem tazminatı tavanı değişmektedir. 01.07.2018 tarihinden itibaren işçilere ödenecek kıdem tazminatına esas ücretin yıllık tavan tutarı 5.434,42 lira oldu. Bu yılın ocak-temmuz döneminde tazminat tavanı 5.001,75 liraydı. Böylece yılın ikinci yarısında kıdem tazminatı için ödenecek tavan tutarı yüzde 8.65 arttırılmış oldu.

Yüksek maaş alanların kıdemi tavanı geçemiyor: Kıdem tazminatını hesaplamada önemli kriter Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın açıkladığı; senede iki kere revize edilen tazminat tavan tutarı. Çalışana ödenecek kıdem tazminatı, açıklanan bu tavanı geçemiyor. Tavan, özellikle yüksek maaş alanları ilgilendiriyor. Çalışan, 5.434,42 liranın üzerinde kaç para ücret alırsa alsın, kıdem tazminatı bu rakam üzerinden hesaplanıp, ödenir.

Kıdem tazminatı brüt mü net mi nasıl hesaplanıyor? : Kıdem tazminatı brüt üzerinden hasaplanır. İşveren, çalışana, her bir yıl için 30 günlük, yani bir aylık, giydirilmiş brüt ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. Giydirilmiş ücret demek; aylık brüt maaş, ikramiye, prim, yol yardımı, yakacak yardımı gibi ödemeleri içerir ve tazminat hesaplamasında bu ödemelerin tamamı hesaba katılır. Toplam kıdem tazminatı çalışanın son aldığı aylık brüt ücretin, işyerinde çalışılan yılla çarpılması ile hesaplanır.

Kıdem tazminatı almak için kaç yıl gerekiyor? : Kıdem tazminatında birinci şart, işyerinde en az bir yıl çalışmış olmak. Bir yıldan az çalışanların hiçbir şart altında kıdem hakkı olmuyor. İkincisi, işveren tarafından işten çıkarılmış olmak. Emeklilik için gerekli süreyi ve prim ödeme gün sayısını doldurup emekli olanlar da tazminat alabiliyor. Altını bir kere daha çizeyim, kendi isteği ile istifa edenler tazminata hak kazanamıyor. Elbette istisnai durumlar var bunlar şöyle:

-Erkekler, askerlik nedeniyle işyerinden ayrılmaları halinde kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar. Bunun için muvazzaf askerlik nedeniyle iş sözleşmesinin sonlandırılması gerekiyor.

-Kadınlar, evlendikten sonra bir yıl içinde işinden kendi isteği ile ayrılırlarsa kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar.

-15 yıl sigortalılık süresini ve 3600 prim gün sayısını tamamlayan çalışanlar da kıdem tazminatı alabilirler. Ancak bu haktan sadece 8.9.1999 tarihinden önce sigortalı olanlar yararlanabiliyor.

Kıdem tazminatına örnek: İşyerinde 10 yıldır çalışıyorsunuz ve aylık giydirilmiş brüt ücretiniz ise 2000 lira. Toplam 20 bin lira kıdem tazminatı alırsınız.

Yüksek maaşlı için örnek : Aylık giydirilmiş brüt maaşınız 6.000 liraysa ve 10 yıldır işyerinde çalışıyorsanız; maaşınız, bugünkü kıdem tazminatı tavanı olan 5.434,42 liranın üzerinde olduğundan alabileceğiniz tazminat tutarı (5.434,2 x 10) 54.334,2 lira olacaktır.