çığ
Çığ Nedir?
Çığ, genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğimli
arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar
kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerin etkisi ile başlayan bir ilk
hareket sonucu (tetiklenen), yamaçtan aşağıya doğru hızla kayması
olarak tanımlanır.
Çığ kısaca, kar tabakası veya tabakalarının iç ve dış kuvvetler etkisi ile yamaç eğim yönünde gösterdiği akma hareketidir. Kar tabakalarının birbirlerinden farklı özellikleri olacağından; çığ, bazen diğer bir tabaka üzerinde kayan bir tabaka veya tabakalar ile veya tüm tabakaların zemin üzerinde topluca kaymaları sonucunda oluşur.
Türkiye’de Çığ Problemi
Türkiye’nin özellikle kuzey-kuzeydoğu ve doğu kesimlerinde, çığ
olayına uygun topografik ve meteorolojik koşullara sahip dağlık
alanlar mevcuttur. Ortalama yüksekliği 1000 m’yi geçen ve çığ
oluşumuna uygun alanların yüzölçümü bu bölgeler içinde çok yüksek
bir yüzdeye sahiptir. Dağlık alanların, Türkiye yüzölçümünün
yaklaşık 1/3’ünü oluşturduğunu düşünecek olursak, çığ olayının
meydana geldiği alanların yayılımının ne kadar büyük olduğu
anlaşılır. Bu bölgelerde meydana gelen çığlar, yerleşim yerlerini,
yolları, turistik tesisleri ve diğer bütün devlet yatırımlarını
tehdit etmektedir. Çığ olayının yerleşim yerlerine etkisi her afet
türü gibi sosyal ve ekonomik açıdan olmaktadır.
Çığ Oluşması Sırasında Alınabilecek Tedbirler
Eğer Çığa Yakalanırsanız?
Çığ genellikle çok hızlı gelişir ve hareket eder. Bu nedenle, çığın
oluşması fark edildikten sonra mümkün olduğunca hızlı ve soğukkanlı
olunmalıdır. Çığın başlangıç anından sonra, eğer bina içinde değil
dışarıda bulunuyor iseniz;
Çığ başladığında, çığın büyüklüğüne, hızına, patikanın
genişliğine, etrafta bulunan araçlara (araba, kayak, kar aracı veya
hiçbir şey) ve var olan daha güvenli yerlere (büyük ve sabit
kayalar, yamaç aşağı girintiler, vb.) bağlı olarak, o alandan çok
hızlı bir şekilde ayrılmaya karar vermek gerekir.
Çığın daha yavaş ve yüksekliğinin az olduğu kenar kısımlarına
ulaşmaya çalışmak,
Bağırarak veya başka ses kaynaklarını (korna, çan, ıslık, siren)
kullanarak, diğer insanları uyarmak,
Eğer çığa yakalanmamız kesin ise veya o anda kayak yapıyor iseniz,
kayak sopalarını (batonlar bileğe bağlı olmamalıdır) ve kayakları
çıkarıp atmak, sabit bir ağaç (yeterince güvenilir olmasa da çığın
büyüklüğüne göre çare olabilir), kaya veya başka bir cisme
tutunmaya çalışmak,
Kırılmış ağaç ve kaya parçalarından uzak kalmaya veya korunmaya
çalışmak,
Yerden de destek alarak yüzme hareketi yaparak akan karın üstünde
kalmaya çalışmak,
Ağzı sıkıca kapatmak, eğer mümkünse kafa karın altında kaldığı anda
uzun süre nefesi tutmaya çalışmak,
Önerilen diğer bir yöntem de akış sırasında oturma pozisyonu
almaktır. Bu yöntemde bacaklar ve kollar birbirlerine yapıştırılır
ve çığ durmadan kısa süre önce, bacaklar ile yeri sertçe iterek
(eğer zemin altta ise veya zemin üzerindeki kar sertleşmeye
başlamış ise) kalkmaya çalışmak. Çünkü çığ durduktan sonra,
betonumsu bir özellik kazanacak olan kar içinde, değil kalkmak
parmağımızı oynatmak bile imkansızdır!!!
Çığ durmadan önce mutlaka bir el yüzün önünde (ağız ve burnu
kapatacak şekilde), diğer el de başın üstünde (yüzeye doğru
uzatarak) tutmak ve kar altında kalınan zaman boyunca bizim için
hayati önem taşıyacak olan nefes alınan boşluğu (hava kesesi)
genişletmek ve bu arada başı sağa sola çevirmeye çalışmak da fayda
vardır. Bu hava kesesi, çok küçük olsa bile ağız ve burnun kar ile
dolmaması demektir. Kesenin varlığı, kazazedenin her zaman kurtulma
şansının olduğunu ümit etmesini sağlar.
Karda ses iletimi az olmasına rağmen, eğer yüzeye yakın olunduğu
hissedilirse ya da öyle olabileceği varsayımını ihmal etmemek için
bağırmak faydalı olabilir.
Bazı olaylar ve araştırmalar göstermiştir ki, sırt çantası taşıyan
insanların çığın topuğu civarında yüzeyde kalma şansları,
taşımayanlardan daha fazladır.
Eğer bir aracın içinde bulunuyorsanız;
Motoru durdurup, ışıkları söndürmeli,
Araçtaki oksijen miktarını korumak için sigara içmemeli ve kibrit
yakmamalı,
Eğer telsiz varsa çağrı yapmalı ve telsizi alıcı konumunda sürekli
açık tutmalı,
Dışarı ses (korna) ve ışık verecek herhangi bir alet (fener gibi)
faydalı olabilir,
Eğer araçta bir çubuk veya benzeri bir alet var ise, bunu kar içine
yukarı doğru batırıp kurtarmaya gelecek olanların çubuğu
görmelerini ümit etme şansımız da olabilir
En son olarak da çevreleyen karı kazmaktır. Ancak, kazarken kişi
kendini kesinlikle güvende hissetmiyorsa araç içinde kalmanız daha
emniyetlidir.
Çığdan Sonra?
Çığ olduktan sonra, en kısa zamanda ilgili kişi ve kuruluşlara haber verilmelidir. Ancak, afet olduktan sonra ilgili kişilere ulaşılamıyor ise aşağıda verilen telefonlara haber verilmesi, size en kısa zamanda yardımın ulaşmasını sağlayacaktır. Bu numaralar sizde yok ise, hemen şimdi kolay erişebileceğiniz bir yere not ediniz! Bu numaralar;
155 Polis
156 Jandarma
179 Alo Valilik
Ayrıca, ikamet ettiğiniz yerleşim yeri civarında bir orman örtüsü
varsa, ormanda oluşabilecek yangınların kısa zamanda yetkili
kuruluşa bildirilmesi ve acilen söndürülmesine başlanılması, orman
içinde yeni çığ patikalarının oluşmasını engelleyebilir. Bu nedenle
olayın; 177 Orman yangını nolu telefona bildirilmesi faydalı
olacaktır.