Dışişleri Bakanlığı

Hükümetimizin, memleketin dış işlerini yürütmekle görevli bakanlığıdır. Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk zamanlarında padişah ve sadrazam, dış siyaseti yönetirdi. Doğrudan doğruya dış siyasetle ise «nişancı» ve «reisülküttap» uğraşırdı. 17. yüzyılın ortalarında reisülküttapların yetkileri artırıldı. Artık tam anlamıyla dışişleri bakanı halini aldılar. Tanzimat’tan az önce, Mahmut II zamanında «hariciye nezareti» kuruldu. Dışişleri Bakanlığının bugünkü teşkilatı 1938'de kurulmuştur. Dışişleri Bakanlığı yabancı memleketlerdeki elçilik teşkilatımızı idare eder. Birleşmiş Milletler Teşkilatı (UNO) ve Kuzey Atlantik Paktı (NATO) nezdinde daimi delegeler bulundurarak memleketimizi temsil eder.

Osmanlı Devleti döneminde dışişleri bir süre sadrazamlar tarafından yürütülmüş, daha sonra bu görev Reisülküttaplara verilmiştir. On yedinci yüzyıl ortalarında Sultan Dördüncü Mehmed’in padişahlığı arasında Divan-ı Hümayunun eski önemini kaybetmesi üzerine bu divanın başkatibi durumunda bulunan Reisülküttap elçilerle yapılması gereken görüşmeleri yürütmek, antlaşmaları müzakere etmekle vazifeli kılınmıştır. Sonraları dışişleri vekili durumuna geçen Reisülküttaplık 1836 yılında Sultan İkinci Mahmud tarafından kaldırılmış, görev, Umur-ı Hariciye Nezaretine verilmiştir. Osmanlı Devleti yönetiminden cumhuriyet yönetimine geçildiğinde çağdaş çalışma usullerine uygun yasalar çıkarılarak Bakanlık günümüzdeki şeklini almıştır.

Türkiye Cumhuriyetinin dış politikasının temeli yurtta sulh cihanda sulhtur. Dışişleri Bakanlığı, dış politikanın bu temel prensip doğrultusunda hedef belirleme çalışmaları yaparak, hükümetçe belirtilen esaslar içinde dış ilişkileri yönetir. Ticari antlaşmalar dışında antlaşma ve sözleşmeleri ilgili dairelerle işbirliği yaparak hazırlar ve sonuçlandırır. Devleti dışarda temsil eder ve devletle beraber vatandaşların yabancılar karşısındaki haklarını korur. Dış politikayı etkileyebilecek her türlü dış ve iç gelişmeleri takip eder. Milletlerarası kuruluşlar ve yabancı ülkelerle Türkiye’deki çeşitli kuruluşlar arasındaki teknik, bilimsel, kültürel ve sosyal ilişkilere aracılık eder. İktisadi, mali ve ticari dış ilişkilerin politik yönleri dolayısıyla ilgili dairelerle işbirliği yapar, çalışmaları siyasi bakımdan destekler.

DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI

 NATO nezdindeki sivil ve askeri temsilcilerin başvurup danıştığı yerdir. NATO askeri birliklerine ait hukuki konularla ilgilenir. NATO enfrastürk çalışmalarını ve antlaşmaya dayanan siyasi, askeri, mali her türlü çalışmaları koordine eder ve NATO ilmi araştırma bursları ile ilgili işleri, yabancı ülkelerdeki Türk vatandaşlarının yasalarla gösterilen işlerini görür. Dışişleri Bakanlığı kendisine bağlı şu teşkilatlarla görevini yürütür: Yüksek Siyaset Planlama Kurulu, Çok Taraflı İlişkiler Genel Müdürlüğü, İkili Siyasi İlişkiler Genel Müdürlüğü, Ekonomik İşler Genel Müdülüğü, Müşterek güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü, kültür ve Enformasyon Genel Müdürlüğü, Konsolosluk, hukuk ve Sosyal İşler Genel Müdürlüğü.

Dışişleri Bakanlığı´nın görevleri
Dışişleri Bakanlığı’nın görevleri, 4009 sayılı teşkilat kanununda, aşağıdaki şekilde belirtilmektedir:

1. Hükümetçe tayin ve tespit edilecek esaslara göre dış politikayı uygulamak ve Türkiye Cumhuriyetinin yabancı devletler ve Uluslararası kuruluşlarla ilişkilerini yürütmek. b) Türkiye Cumhuriyetinin dış politikasının tespiti için hazırlık çalışmaları yapmak ve tekliflerde bulunmak, tespit edilecek dış politikayı yürütmek ve koordine etmek.

2. T.C. uyruklu gerçek ve tüzel kişilerin yabancı devletler ve uluslararası kuruluşlar karşısındaki hak ve menfaatlerini korumak, geliştirmek ve bu alanlarda diplomasi ve konsolosluk himayesini sağlamak.

3. Türkiye Cumhuriyetinin yabancı devletlerle, bunların temsilcilikleri ve temsilcileri ile, milletlerarası teşkilatlarla, ilgili Bakanlıklarla işbirliği yapmak suretiyle temas ve müzakerelerini yürütmek, bu temas ve müzakereler sonucu gerekiyorsa milletlerarası anlaşmaları yine diğer Bakanlıklarla işbirliği ile yapmak.

4. Diğer Bakanlık ve kuruluşların dış politikayı etkileyen faaliyet ve temaslarının devletin dış politikasına uygunluğunu sağlamak, bu kuruluşların uluslararası kuruluşlar ve yabancı kamu ve özel kuruluşlarıyla kendi görev alanlarına giren temasların koordinasyonunu sağlamak ve bunlara katılmak.

5. Mali, iktisadi ve diğer teknik konularda ilgili kurum ve kuruluşlarca yürütülmesi gereken veya statülerinde, üyelerinin ve ortaklarının belli Bakanlık veya merci vasıtasıyla işlem yapacağı belirtilen milletlerarası kuruluşlarla yürütülecek dış temas ve müzakerelerin dış politikaya uygun olarak yürütülmelerini gözetmek, gerekirse bunlara katılmak.

6. Türkiye Cumhuriyetini temsil yetkisine sahip olarak Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile belli bir geçici görevle görevlendirilen Temsilciler ve Temsil Heyetlerine Türkiye Cumhuriyetini bağlayacak hususlarda hükümetin emir ve talimatlarını iletmek, bu Temsilci ve Temsil Heyetlerinin ihtisasa dair hususlarda ihtiyaç duyacakları talimatları ilgili Bakanlıklar ile istişare suretiyle tespit edip onlara iletmek; bu gibi Heyetlerin Başkanları ilgili Bakanlıklardan ise bu Heyetlerde temsilci bulundurmak.

7. Yabancı devletler ve milletlerarası kuruluşlar nezdinde temsil işlerini yetkili makam olarak yürütmek.

8. Yabancı devletler ve milletlerarası kuruluşlardaki gelişmeleri ve bunlar arasındaki ilişkileri takip etmek. j) Türkiye Cumhuriyetinin Devlet ve Dışişleri protokolünü düzenlemek ve yürütmek.

9. Yetki belgesi, onaylama belgesi ve milletlerarası hukuk ve tatbikatın gerektirdiği her türlü belgeyi hazırlamak, alıp vermek, örneklerini hazırlamak, Türkiye Cumhuriyeti adına yapılan anlaşmaları usulüne uygun olarak tescil ettirmek, bunların sicillerini tutmak.

10. Kanunlarla kendisine verilen diğer görevleri yapmak.

Teşkilat yapısı
Bakanlık, 4009 sayılı teşkilat kanununda sayılan görevlerini Ankara'daki Merkez Teşkilatı ve 107 ülkede yerleşik 185 dış temsilcilik vasıtasıyla yerine getirmektedir. Türkiye'nin dış temsilcilikleri halihazırda 107 Büyükelçilik, 11 Daimi Temsilcilik ve 67 Başkonsolosluk’tan oluşmaktadır. Bu temsilcilikler ve buralarda görevli memurlar Diplomatik İlişkiler Hakkındaki Viyana Sözleşmesi ve Konsolosluk İlişkileri Hakkındaki Viyana Sözleşmesi çerçevesinde görev yapmakta ve bu sözleşmelerde tanınan ayrıcalık ve bağışıklıklardan yararlanmaktadırlar.

Merkez teşkilatı
Bakanlık Merkez Teşkilatı, ana hizmet birimleri, danışma ve denetim birimleri, yardımcı birimler ve bağlı kuruluşlardan meydana gelmektedir.

Büyükelçilikler
Büyükelçilikler nezdinde bulundukları ülke ile Türkiye arasındaki ikili ilişkileri yürüten diplomatik misyonlardır. Büyükelçi, sözkonusu ülkede Türkiye Cumhuriyeti Devletini ve Cumhurbaşkanını temsil eder ve Cumhurbaşkanının kendisine güven duyduğunu ifade eden mektubu nezdine atandığı Devlet Başkanına sunarak göreve başlar. Büyükelçilikte görevli Büyükelçi dışındaki meslek memurları kıdemlerine göre sırasıyla Elçi-Müsteşar, Müsteşar, Başkatip, İkinci Katip, Üçüncü Katip ve Ataşe unvanlarını taşırlar.

Daimi temsilcilikler
Bir uluslararası kuruluşta Türkiye'yi temsil eden diplomatik misyonlardır. Daimi Temsilci, Büyükelçi unvanını taşır. Daimi Temsilci dışındaki meslek memurları kıdemlerine göre sırasıyla, Daimi Temsilci Yardımcısı, Müsteşar, Başkatip, İkinci Katip, Üçüncü Katip ve Ataşe unvanlarını taşırlar.

Başkonsolosluklar
Başkonsolosluklar görev sahalarına giren bölgede Türkiye Cumhuriyeti'nin ekonomik ve kültürel çıkarlarını korumak ve bölgede yerleşik Türk vatandaşları üzerinde devletin himayesini sağlamakla yükümlüdürler. Bir ülkede birden fazla Başkonsolosluk bulunabilir. Başkonsolosluklar, bulundukları ülkede yerleşik Büyükelçiliğe bağlıdırlar.

Başkonsolosluğun amiri Başkonsolos unvanını taşır. Bu misyonlarda görev yapan diğer meslek memurları, kıdemlerine göre sırasıyla, Başkonsolos Yardımcısı, Muavin Konsolos ve Ataşe unvanlarını taşırlar.