Edirnekapı Şehitliği
Edirnekapı ve Sakızağacı adıyla iki bölümden oluşan şehitlikte;
Osmanlı-Rus Harbi, Balkan Harbi şehitleri, Kara, Deniz ve Hava
Kuvvetleri şehitleri, Polis Teşkilatı'nın şehitleri, T.H.Y. sivil
şehitleri, İtfaiye Teşkilatı'nın şehitleri, Eski Tulumbacılar ve
Harp Malul ve Gazileri'ne ait ayrı parseller halinde şehitlikler
oluşturulmuştur.
Edirnekapı Şehitliği hakkında;
Şüphesiz ki, İstanbul'un en büyük tarihi şehitliği Edirnekapı
Şehitliği'dir. 1453 tarihinde İstanbul'u fethetmek için Bizans
surları önünde savaşırken şehid düşen ecdadımızın Edirnekapı,
Topkapı Maltepe ve Topçular arasında kalan geniş bir araziye
gömülmeleri ile bu şehitlik oluşmuştur, Osmanlı devrinde Sır Tekke
adıyla anılan bu ilk sehitligimizin yeri bugün için maalesef kesin
olarak bilinememektedir. Osmanlı devrinde, bayram sabahları
camilerden çıkan cemaatler, Sır Tekke' de toplanır ve
şehitlerimizin ruhlarına dualar ederlerdi. E-5 karayolunu Haliç
Köprüsü'ne birleştiren tünelin yapımı sırasında tünelin üstüne
düşen kısımdaki şehitlerimizin kabirleri buradan alınarak başka
yerlere nakledilmişlerdir. Sır Tekke denilen yer de bu tünelin üst
kısmına rastladığından, buranın orjinal görünümü değişikliğe
uğramıştır. Bu bölgede yapılan kazılar sırasında Çanakkale
şehitlerinden birinin savaş kıyafetiyle ve yeni gömülmüş gibi
sağlam vaziyette çıktığını ve bu şehid için ayrı bir mezar
yaptırdıklarını Şehitlik İmar Vakfı Müdürü beni bu bölgeyi
gezdirirken söylemişti.
Osmanlı devri boyunca Edirnekapı Şehitliğine ait bazı
parsellere şehitlerin dışında da defin yapıldığını görmekteyiz.
Böylelikle şehitliğin çevresinde geniş bir mezarlık alanı
oluşmuştur. Şehitler için kabir düzenlemesi yapılırken, buradan
çıkan eski Osmanlı mezar taşları toplanarak iki ayrı hazirede
sergilenmesi düşünülmüştür, Önemli tarihi değer taşıyan mezar
taşlarını içeren bu hazireler ayrıca incelemeye değer
özelliktedirler. Edirnekapı Şehitliği, Balkan Savaşı ile l. Dünya
Savaşı ve özellikle Çanakkale savaşlarında yaralanarak tedavi olmak
için İstanbul hastahanelerine getirilen ve burada şehitlik
mertebesine erişen askerlerimizin çoğunlukta bulunduğu bir
mezarlıktır. Edirnekapı ve Sakızağacı adıyla iki bölümden oluşan
şehitlikte; Osmanlı-Rus Harbi, Balkan Harbi şehitleri, Kara, Deniz
ve Hava Kuvvetleri şehitleri, Polis Teşkilatımızın şehitleri,
T.H.Y. sivil şehitleri, İtfaiye Şehitleri, Eski Tulumbacılar ve
Harp malul ve gazilerine ait ayrı parseller halinde şehitlikler
oluşturulmuştur. Harita Genel Müdürlüğü'nun, Ankara' da 1971
yılında bastırdığı Şehitliklerimiz adlı kitapta İstanbul'a
getirilen Balkan Harbi ve Çanakkale Savaşı gazilerimizden
hastahanelerde vefat edip Edirnekapı Şehitliğine defnedilenlerin
sayısının 13 bin civarında olduğunu bildirmektedir. Ayrıca
İstanbul'un İngilizler tarafından işgali sırasındaki olaylarda
şehid olan üç askerin de kabirleri burada idi 5. Edirnekapı
Şehitliği Osmanlı devrinde de Cumhuriyet devrinde de Askeriye'ye
bağlı bir kuruluş Olarak yaşamıştır. Günümüzde ise, 1926 yılında
kuruIan Türkiye Şehitlikleri Imar Vakfı tarafından şehitlerimize
hizmet götürülmektedir. Bu vakıf şehitliğin bugünkü bakımlı hale
gelmesinde büyük rol oynamıştır. Bilhassa, Hasene Ilgaz
başkanlığında oluşturulan bir heyetin İstanbul'daki
hastahanelerdeki arşivleri incelemesi neticesinde buraya gömülen
beş bin şehidimizin adını, soyadını, memleketini tespit edip bunlar
için mezar taşları yaptırması bu vakfın faaliyetlerinin ne kadar
hayırlı ve önemli olduğunu ortaya koyar. Ayrıca, Edirnekapı
Şehitliği'nde, Kara, Deniz, Hava Kuvvetlerine mensup askerler ve
diğer şehitler için pek çok anıt da dikilmiştir."