Samsun

Samsun, Türkiye'nin büyükşehir statüsündeki otuz ilinden biridir. Karadeniz Bölgesi'ndeki Orta Karadeniz Bölümü'nde yer alır ve 1.312.990 kişilik nüfusuyla bölgenin en yüksek, Türkiye'nin ise on altıncı en yüksek nüfuslu ilidir. On yedi ilçesi ve 1.247 mahallesi bulunan Samsun'un yönetimi büyükşehir belediyesi ve valilik tarafından müştereken sağlanmaktadır. Türkiye coğrafyasının en kuzeyinde merkezî bir noktada yer alan Samsun kuzeyinde Karadeniz, doğusunda Ordu, güneyinde Tokat ve Amasya, batısında ise Çorum ve Sinop illeri ile çevrilidir. Karadeniz Bölgesi'nin eğitim, sağlık, sanayi, ticaret, ulaşım ve ekonomi açılarından en gelişmiş şehri olan Samsun kalkınmada birinci derecede öncelikli yörelerden olup "Karadeniz'in Başkenti" ve "Atatürk'ün Şehri" olarak tanıtılmaktadır.

Yerleşim geçmişi MÖ 60.000 yılına dek uzanan Samsun'a yerleşen ilk topluluk MÖ 5000-3500 arasında buraya gelen Kaşkalardır. Kaşkaların ardından Hitit dönemini yaşayan şehir MÖ 1182 ile MÖ 546 yılları arasında sürekli el değiştirmiş ve bu yıldan itibaren Pers hâkimiyetine girmiştir. Perslerin ardından Makedonya, Pontus, Roma, Bizans egemenliği gören Samsun bunların ardından bir Ceneviz kolonisi haline gelmiştir. Bu dönemde Dânişmendliler Beyliği tarafından kuşatılan Samsun alınamamış ve şehrin hemen yanına "Müslüman Samsun" adıyla yeni bir şehir kurulmuştur. I. Mehmed dönemine dek iki Samsun şehri de varlığını sürdürmüş, bu dönemde her iki şehir de Osmanlı Devleti topraklarına katılarak birleştirilmiştir. 1422-1428 yılları arasında Osmanlı hâkimiyetinden çıkan Samsun tekrar Osmanlı toprağı olmuş ve 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin ilânına dek bu durumunu sürdürmüştür. Türkiye'nin kurulmasına dek uzanan ve 19 Mayıs 1919'da Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışıyla başlayan sürecin başlangıç durağı olması nedeniyle özel bir konumu bulunan Samsun "19 Mayıs Kenti" olarak anılmakta ve 19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı'na ev sahipliği yapmaktadır.

9.725 km² alanda kurulu olan Samsun'daki nüfus yoğunluğu 145 kişi olup coğrafyanın %45'ini dağlar, %37'sini platolar, %18'ini ise ovalar meydana getirmektedir. En yüksek noktasını zirvesi 2062 m'de bulunan Akdağ'ın oluşturduğu ildeki hava kalitesi partikül ölçümünde Türkiye'deki en kirli iller arasında bulunmakta ve son yıllarda ideal hava kirliliği değerleri aşılmaktadır. Sahil şeridinde tipik Karadeniz ikliminin görüldüğü ilin iç kısımlarına doğru karasal iklim ağırlık kazanmakta olup ortalama yıllık sıcaklık 14,5 °C'dir. Su varlığı açısındansa özellikle Kızılırmak ve Yeşilırmak önemli nehirler olup oluşturdukları deltalar ile yoğun tarımsal faaliyetlerin sürdürülmesini sağlamaktadırlar.

Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanan ilin topraklarının %47'lik kısmı hâlen tarım amaçlı kullanılmakta olup ekonomik etkinlik büyük oranda ticaret ve sanayiye dayalıdır. Tarım ve hayvancılığın ağırlığı ise giderek azalmaktadır. Karayollarıyla Karadeniz Bölgesi'ni İç Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'ne bağlayan Samsun aynı zamanda bir liman şehridir ve geniş hinterlandı ile bir lojistik noktasıdır. Samsun ve civarındaki gerek kamu sektörü gerek özel sektör yatırımları, başka illerden büyük bir nüfus göçünü teşvik etmiştir. 1927 yılındaki cumhuriyet döneminin ilk nüfus sayımından günümüze nüfusu %20,87 oranında artan ildeki en kalabalık ilçe İlkadım, en seyrek ilçe ise Yakakent'tir.

Aldığı göçler nedeniyle karmaşık bir folklorik yapısı bulunan Samsun'un dil, halk oyunu ve yemek gibi halk kültürüne dair yapılarda bu özellik hissedilmektedir. Siyasi açıdan muhafazakâr bir görüntü çizen Samsun'da 1950'de Demokrat Parti adayı Nurettin Ceritoğlu'nun belediye başkanı olmasından günümüze dek sağ geleneğe mensup siyasetçilerin seçimleri kazanmalarından dolayı "sağın oy deposu" olarak nitelenen Samsun'un mevcut bütün belediye başkanları da yine sağ partilere mensup siyasetçilerdir. Bu görüntü genel seçimlerde de sürmekle beraber günümüzde Samsun'daki seçmenlerin %80'i sağ partilere oy vermektedirler.

Denizyolu, havayolu ve karayoluyla ulaşımın mümkün olduğu Samsun'un demiryolu altyapı iyileştirme çalışmalarının Eylül 2018 itibarıyla tamamlanarak seferlerin başlayacağı öngörülmektedir. Çalışmalar tamamlandığında Samsun-Kalın demiryolu hattı üzerinde yer alan yedi ilden ulaşım sağlanabilecektir. Genellikle ticari amaçlarla ve karayolu aktarması kullanılan denizyolunun haricinde gelişkin bir karayolu ağının bulunduğu Samsun D 010, D 030, D 200 ve D 795 yolları ve bu yollara bağlanan diğer hatlar ile tüm Türkiye'ye bağlanmakta olup E70 ve E95 ile de A Coruña ve Sankt-Peterburg'a dek uzanmaktadır. Havayolu taşımacılığında ise Ankara, İstanbul ve İzmir'in yanı sıra Almanya, Avusturya ve Kuveyt'in toplam sekiz şehrine direkt uçuş gerçekleştirilmektedir.