Virüs

Virüs, sadece canlı hücreleri enfekte edebilen ve böylece replike olabilen mikroskobik enfeksiyon etkenleridir.

Virüsler kısaca zorunlu hücre içi parazitleridirler. Her ne kadar tartışmalı olsa da yaygın bilimsel kanıya göre "canlı olmayan; ancak canlılığın eşiğinde olan varlıklar" olarak tanımlanmaktadır. Bölünerek çoğalmazlar, çoğalmak için konak hücresini ve enzimlerini kullanırlar. Canlı hücreyi enfekte etme yeteneği taşıyan ergin virüse virion adı verilir.

Bazı virüsler evrimsel süreçlerindeki mutasyonlar sonucu kendi kendilerine çoğalamazlar. Sadece kendilerine akraba olan virüslerin varlığında çoğalabilirler. Bu tür virüslere Defektif Virüsler adı veriliyor. Yine bazı virüsler kendi kendilerine replike olamazlar ancak akraba olmayan herhangi bir virüs eşliğinde çoğalabilirler. Bu tür virüslere de Uydu (Satelit) Virüsler deniliyor. Virüsler bakteriyolojik boyalarla boyanmazlar, ışık mikroskobunda görülemeyecek kadar küçüktürler, hücresel organeller içermezler ve antibiyotiklerden etkilenmezler. Sadece interferon (vücut hücrelerinde sentezlenen, virüsün protein yapımını inhibe eden proteinler) ve antiviral yöntemlerle durdurulabilirler. Bazı özel replikasyon enzimleri (RNA bağımlı RNA polimeraz, Ters Transkriptaz) gibi çok az sayıda enzim içerebilirler.

Morfoloji ve kimyasal özellikleri eşsizdir. Nükleik asitleri ya (tek/çift iplik) DNA ya da (tek/çift iplik) RNA'dan oluşur. DNA ve RNA beraber bulunmaz. En içerde nükleik asit ve onu saran, koruyan, morfolojisini veren kapsid (kılıf) bulunur. Bütün virüsler kendi kapsid proteinlerini kodlarlar. Kapsidi oluşturan alt ünitelere kapsomer, kapsomerleri oluşturan polipeptid zincirleri şeklindeki alt ünitelere de protomer adı verilir. Kapsomerler, virüse antijenik özellik kazandırır. Viral kapsidin aynı protein alt birimlerinden oluşmasının avantajları, genetik bilgi ihtiyacı az olması ve herhangi bir enzim veya enerji gereksinimi olmadan kendi kendine bir araya toplanabilir olmasıdır. Kapsid, ikozahedral (kübik simetri) ya da helikal (sarmal simetri) şeklinde bulunabilir. Ancak sadece RNA virüslerinde kapsid, helikal yapıdadır. Çünkü helikal yapılı kapsidler sadece RNA'yı paketleyebilir. Ayrıca insanlarda hastalık oluşturan bütün helikal simetrili virüsler zarflıdır ve RNA içerir. Nükleik asit ve kapsidin tamamına da nükleokapsid adı verilir.