Maraş Katliamını kimler, ne için yaptı? Maraş Katliamı'nda ölenler için tören yapılıyor mu?
Maraş’ta 19-26 Aralık 1978’de Çiçek Sineması'nda ilk fitili ateşlenen olay 7 gün sürdü. Faşistler tarafından gerçekleştirilen Maraş Katliamı’nın üzerinden tam 45 yıl geçti. Katliamın şahitleri, “Bugün Maraş'ta canlarımızı anmak için tören yapmamıza bile müsaade edilmiyor. Devlet 78’de bizleri korumadı şimdi de korumaktan geri duruyor” şeklinde açıklamalarda bulundular.
Ülke tarihinin en kanlı katliamları arasında olan Maraş aynı zamanda 12 Eylül darbesine gidilmesinde de en önemli etkenlerden biri oldu. 19 Aralık 1978’de başlayan ve, bir hafta süren katliamda resmi verilere göre 120, insan hakları örgütlerine göre 500 kadar insan öldürüldü. Alevi mahallelerine yönelik düzenlenen katliamda yüzlerce insan da yaralandı. 210 ev ile 70 işyeri de tahrip edildi. Maraş katliamının nedeni ve failleri hakkında her şey merak ediliyor. Olayın faillerinin MHP-Ülkü Ocakları iddianamesinde geniş biçimde yer aldı.
MARAŞ KATLİAMINI KİM YAPTI?
Maraş katliamını kim yaptı? Katliamın sorumluları hakkında başlatılan ve 23 yıl süren yargılamalarda ise çoğunlukla katliamı yapanların aşırı sağ görüşlü olarak nitelenen toplam 804 kişi olduğu ve hakkında dava açıldığı biliniyor. Sıkıyönetim mahkemelerinde açılan davalar 1991 yılına kadar devam etti.
MARAŞ KATLİAMI FAİLLERİ CEZALANDIRILDI MI?
Maraş Katliamı sanıklardan 29'u idam, 7'si müebbet, 321'i de 1-24 yıl arasında hapis cezalarına çarptırıldı. Katliamda önemli rol oynayan 68 kişiye ise ulaşılamadı. Dosya, Yargıtay'ın bozma kararı sonrasında, 1991'de yeni çıkarılan Terörle Mücadele Yasası'na dayanarak kapatıldı. Sıkıyönetim mahkemesinin aldığı kararlar daha sonra Yargıtay tarafından bozuldu, idam kararları uygulanmadı. Süreli ceza alan sanıkların cezaları da 1991 yılında çıkarılan Terörle Mücadele Kanunu (TMK) ile ertelendi ve ardından sanıklar serbest bırakıldı. Katliamın müdahil avukatları Ceyhun Can 10 Eylül 1979'da, Halil Sıtkı Güllüoğlu 3 Şubat 1980'de ve Ahmet Albay 3 Mayıs 1980'de öldürüldü.
MARAŞ'TA 1 HAFTA BOYUNCA KATLİAM YAŞANDI
19 Aralık'ta kentteki Çiçek Sineması'na, o dönemin ender milliyetçi filmlerinden biri olan, Cüneyt Arkın'ın başrol oynadığı Güneş Ne Zaman Doğacak isimli filmin gösteriminde, saat 21:00'de patlayıcı madde atılması, olayların başlangıcı oldu.
Kalabalık sağcı bir grup ile Türkoğlu ilçesinden gelen bir grup ülkücü Kanımız Aksa da Zafer İslam’ın ve Müslüman Türkiye sloganlarıyla seyirci kitlesini coşturarak Cumhuriyet Halk Partisi il merkezine, PTT ve Tüm Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Derneği (TÖB-DER) binalarına saldırdı. Bombanın patlamasından hemen sonra, Ülkücü Gençlik Derneği Kahramanmaraş şube başkanı Mehmet Leblebici ve ikinci başkan Mustafa Kanlıdere'nin talimatları ile bombayı attığı iddia edilen Ökkeş Kenger, Ankara'ya Ülkücü Gençlik Derneğine telefon ederek yardım talebinde bulundu.
Ertesi gün Alevilerin yoğunlukla oturduğu Yörükselim Mahallesi'nde bir kıraathane bombalandı. Bombalama sonucu kahvehanede bulunan mahalle sakinleri yerlere yattı. Bomba şans eseri kahvehane penceresinin altındaki betona isabet ederek kahvehaneye girmedi. Olay sonucunda Gıjgın Dede adlı bir mahalleli vefat etti. 21 Aralık öğle saatleri Hacı Çolak ve Mustafa Yüzbaşıoğlu adlı iki sol görüşlü Alevi öğretmen silahlı saldırı sonucu yaşamlarını yitirdi. O zamanki Kahramanmaraş valisi Tahsin Soylu kentte askeri güç gönderilmesini istemiş, ancak talebi uygun görülmemiştir. 22 Aralık'ta öğretmenlerin cenazelerinin getirildiği camide bulunan sağcı bir grup, ölenlerin cenaze namazının kılınmasına karşı çıkarak engelledi ve kalabalığın dağılması ile cenazeler ortada kaldı. Güvenlik güçlerinin müdahalesi ile karşılaşmayan sağcı grup, kent çarşısına yürüyerek orada toplanmış olan Aleviler ve Sünnilerle çatışmaya girdi. Çatışmalarda üç insan öldürüldü.
24 Aralık'ta saldırıların polis kuvvetlerine yönelmesi üzerine, polis ile halk arasında çatışmayı önlemek amacı ile kentteki bütün polisler görev dışı bırakıldı. Sünni kesim bundan istifade ederek Aleviler üzerindeki baskılarını arttırdı. İnsanlar galeyana gelmiş, durum kontrolden çıkmış ve il genelinde kaos ortamı yaşandı. Günlerce süren karşılıklı saldırıları önlemek amacı ile Kayseri ve Gaziantep'ten askeri birlikler gönderildi.
Maraş olayları patlak verdiğinde CHP iktidar, Bülent Ecevit ise başbakandı. Olaydan sonra CHP’nin içişleri bakanı İrfan Özaydınlı yaptığı açıklamada olayların sebebinin sol örgütler olduğunu söyleyerek partisinden büyük tepki aldı. Sonrasında da içişleri bakanlığından istifa etmek zorunda bırakılmış, yerine Hasan Fehmi Güneş getirildi. Bülent Ecevit, olayların kendisini uzun süredir direndiği sıkıyönetim talebine zorlamak için kontrgerillalar tarafından çıkarıldığını bildirdi.
Olaylar nedeniyle Diyarbakır, İzmir, Suriye-İran-Irak gibi sınır boylarını çevreleyen iller de dahil olmak üzere birçok ilde sıkıyönetim ilanı gündeme gelmiş ve 26 Aralık 1978 saat 7.00'den itibaren İstanbul, Ankara, Kahramanmaraş, Adana, Elâzığ, Bingöl, Erzurum, Erzincan, Gaziantep, Kars, Malatya, Sivas ve Şanlıurfa olmak üzere, toplam 13 ilde sıkıyönetim ilan edildi. Daha sonra bu illerin sayısı arttırıldı.
Saldırılar sonucunda resmi verilere göre 150 kişi öldürüldü, 176 kişi yaralandı, Alevilere ait 200'ün üzerinde ev yakıldı. 100'e yakın işyeri tahrip edildi.Resmi olmayan beyanlara göre ise ölü sayısı 500'e yakındır. Şeyh Adil Mezarlığı'nda topluca defnedilen kurbanların defin yerinin tam olarak neresi olduğu ve defin tarihinde dini tören yapılıp yapılmadığı bilinmiyor.