Baharın yeniden doğuşu: Nevruz hakkında bilmeniz gerekenler...

Nevruz’un kökeni

Nevruz’un kökeni, milattan önce 3. binyıla, Mezopotamya ve Orta Asya’nın en eski medeniyetlerine dayanır. İlk kez Zerdüşt inancının merkezindeki Persler tarafından kutlanmaya başlanmış olsa da, zamanla Türkler ve Orta Asya halkları başta olmak üzere geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Pers İmparatorluğu’ndan Osmanlı İmparatorluğu’na kadar birçok medeniyet, Nevruz’u farklı anlamlarla kutlamıştır. Tarım toplumları için, yeni ekinlerin filizlenmeye başladığı, doğanın yenilendiği bir dönemi işaret eder. Bu nedenle Nevruz, hem doğanın hem de insan ruhunun yenilenmesini simgeler. 

Nevruz nasıl kutlanır? Nevruz Ritüelleri nelerdir?

Nevruz kutlama gelenekleri ülkelere ve bölgelere göre değişiklik gösterse de, bazı ortak ritüeller ortaya çıkar:

- Ateş üzerinden atlama: Bu ritüel, kötü enerjilerin yakılması ve yeni bir başlangıç yapma arzusunun ifadesidir. Herkes dilek tutarak ateşin üzerinden atlar, bu da hem kişisel bir yenilenme hem de toplumsal bir birlikteliğin simgesidir. 

- Nevruz sofrası: Nevruz sofralarında ‘’yedi çeşit’’ yemeğin hazırlanması, paylaşım ve birlikteliği pekiştirir. Nevruz günü kurulan bu sofrada, baharın ilk ürünleri olan yeşillikler, buğday, arpa gibi taze gıda ürünleri yer alır.  İran’da ve Orta Asya’da, özel bir yemek olan sabzi polo (yeşillikli pilav) pişirilir ve aileler bu yemek etrafında toplanır. Yedi çeşit yemek, sadece bir araya gelmenin değil, aynı zamanda doğal düzenin ve hayat döngüsünün bir yansıması olarak kabul edilir. 

- Bahara dair dua ve dilekler: Umut ve dileklerin dile getirildiği bir zaman dilimi olan Nevruz’da insanlar; sağlık, mutluluk ve başarı dileklerini birbirlerine iletirler. 

- Renkli kıyafetler: Nevruz’da insanlar, rengarenk giysiler giyer ve sokaklarda danslar eder. Bu, baharın coşkusunu ve doğanın uyanışını simgeler.

Nevruz’un kutlandığı yerler

Türkiye

Nevruz, Türkiye’de sadece halkın bir araya geldiği, şarkılar söylediği, ateşin etrafında döndüğü bir kutlama olmanın ötesindedir. Türkiye'de Nevruz, toplumsal birleştirici bir güç olarak da kabul edilir. Ülkenin farklı köylerinden şehirlerine kadar insanlar, nevruzda bir araya gelir, yemekler paylaşır, yeni dilekler diler. İstanbul, Ankara, Diyarbakır, Şanlıurfa gibi büyük şehirlerde halk konserleri, danslar, ateşler ve sokak kutlamaları düzenlenir. 

İran

Nevruz’u kutlayan ülkeler arasında en geleneksel kutlamaların yapıldığı yerlerden biri, İran’dır. Burada kutlamalar 13 gün sürer ve her gün farklı bir ritüel ve etkinlik düzenlenir.

Nevruz’un başlangıcı, evlerin derinlemesine temizlenmesiyle başlar; insanlar kötü enerjilerden arınmak ve yeni yılı ‘’temiz’’ bir sayfa ile başlatmak için evlerini süpürürler. 

İran’daki Nevruz kutlamalarında en çok dikkat çeken unsurlardan biri, Haft-Sin sofrasıdır. Bu sofrada yedi farklı sembolik nesne yer alır ve her biri doğanın ve yaşamın bir yönünü simgeler: Sirke (sabır), sarımsak (sağlık), elma (güzellik), zeytin (barış), nar (bolluk), ayva (aşk) ve buğday (bereket).

İran’da ayrıca, Nevruz’un son gününde, "Sizdeh Bedar" adı verilen ve doğayla bütünleşmeyi simgeleyen bir kutlama yapılır. Bu günde, aileler ormanlara çıkar, doğa ile iç içe yemek yer, şarkılar söyler ve dilekler diler.

Azerbaycan

Azerbaycan’daki kutlamalar, aynı zamanda ülkenin kültürel çeşitliliğini ve zenginliğini yansıtır. Azerbaycan'da Nevruz, farklı etnik grupların kutladığı ortak bir bayramdır. Azerbaycan'da, Nevruz kutlamaları Novruz adıyla bilinir ve genellikle sokaklarda, meydanlarda büyük şenlikler, konserler ve dans gösterileri düzenlenir. Nevruz’un simgesi olan ateşin üzerinden atlamak, burada da halkın arınma ve yenilenme dileklerinin bir simgesidir.

Nevruz, 2010 yılında UNESCO tarafından ‘’İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası’’ olarak kabul edilmiştir.