Prof. Dr. Ortaylı "Hayal ürünü" diyerek gerçeği açıkladı: Lozan'ın gizli maddeleri yok
Lozan Antlaşması'nın 'gizli maddelerinin' olduğu iddiası uzun zamandır tartışma konusu olmaya devam ediyor. Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı, söz konusu iddianın 'hayal ürünü" olduğunun altını çizerek, "Ortada gezinen efsanelerden bazıları ciddiyetle CİMER yoluyla devlete dahi soruluyor. “Maden çıkarmak izni Avrupalılara mı aittir?” gibi" dedi.
Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı, "Lozan'ın gizli maddeleri" iddiası konusunda dikkat çeken bir köşe yazısı yazdı. Ortaylı Lozan'ın gizli maddelerinin olmadığının altını çizerek, hayal ürünü bazı maddelerin ciddiye alınarak CİMER'e bile sorulduğuna dikkat çekti. Ortaylı, "Lozan’daki asıl savaş bu gibi konularda verilen imtiyazların iptali ve kapitülasyonların kaldırılmasına dayanır" ifadelerini kullandı.
İlber Ortaylı'nın Hürriyet gazetesine yazdığı "Dikkat... Lozan’ın gizli maddelerinden önce konuşmamız gerekenler var..." başlıklı yazının ilgili bölümü şöyle:
Sık sık kurcalanan bir konu var; Lozan Antlaşması’nın gizli maddeleri. Bu bir efsanedir. Çünkü Lozan Antlaşması’nın bütün görüşme tutanakları, layihalar, ana metin, teklifler; hepsi Türkçeye mükemmel çevrilip karşılaştırılarak yayımlanalı 40 yılı geçti. Seha Meray’ın unutulmaz, anıtsal bir çalışmasıdır. Buna rağmen ortada gezinen efsanelerden bazıları ciddiyetle CİMER yoluyla devlete dahi soruluyor. “Maden çıkarmak izni Avrupalılara mı aittir?” gibi. Bunun ne kadar anlamsız olduğu açık. Lozan’daki asıl savaş bu gibi konularda verilen imtiyazların iptali ve kapitülasyonların kaldırılmasına dayanır.
HAYAL ÜRÜNÜ MADDELER
Türkiye’de maden çıkarabilirsiniz ama bunun şartları Lozan Antlaşması ile sınırlı değil, doğrudan doğruya memleketin ziraatı, fauna (hayvan) ve flora (bitki örtüsü) ile tabii coğrafyası ve su kaynaklarıyla ilgilidir. Yeraltı sularının yolunu değiştirecek ve belirli ağaçların bu yüzden kurumasına neden olacak madencilik veya taşocağı faaliyeti yasak olmalıdır. Bunun ihlalinin örneğini Balıkesir-İzmir vilayetlerinin sınırları içinde kalan Kozak Yaylası’nda görürsünüz.
Kalitesiz kömür çıkarmak için zeytincilerin verdiği mücadele akıllardadır. Madencilik konusunda Türkiye’ye ve girişimcilere yön verecek asıl yasağın tabii zenginliklerimiz ve doğanın yapısı olduğu açıktır. Bunu, Lozan Antlaşması’na atfedilen hayal mahsulü maddelerde aramayalım.
İMTİYAZ DEMİRYOLU ŞİRKETİNDEYDİ
Çok ilginç bir nokta; Birinci Harp’e girmeden evvel ta Bağdat’a, Basra’ya döşenmesi düşünülen Anadolu demiryolları konusunda, Almanya’nın hat Konya ve Ankara’ya ulaştığı andan itibaren Fransa ve İngiltere’yle müzakereye ve hatta Fransa’yla sermaye ortaklığına girme girişimidir. Ama demiryolu sözleşmelerinin hükümleri aynıdır. Demiryolu hattının etrafındaki madenleri, keresteyi ve hatta arkeolojik kaynakları da kazma ve yararlanma imtiyazı demiryolu şirketine aitti. Birbiriyle gırtlaklaşmaya hazır Batılı kuvveler, Osmanlı topraklarında bazı şeyleri bölüşmekte ve tahrip etmekte el eleydiler.
Bugün Lozan’ın getirdiği statüye uyum konusunda bu huyumuzdan ne kadar vazgeçtiğimiz malum değildir. Altın aramak için birtakım kazılar yapmak, doğal alanları tahrip etmek, yeraltı sularının mahiyetini değiştirecek madencilik ve taşocakçılığı gibi girişimler maalesef hayatımızı karartıyor.