Sahte sigara alarmı! Oran yükseldi...

Tütün ve tütün ürünlerine yapılan yüksek zamlar, dünyanın her tarafında kaçak tüketimi tetikliyor. Hükümetlerin ana gelir kaynaklarından birisi olarak gördüğü bu alanda fiyat ve vergi dengesini yakalamak bıçık sırtı bir durum. Çünkü yüksek vergili fiyatlar, sigaraların satın alınabilirliğini azaltarak yasa dışı ürünlerin önünü açıyor.

KAÇAK ÜRÜN SATIŞI ARTIYOR

Bu durum Türkiye için de geçerli. Bu yılın başından itibaren vergi artışları ve zamların peşpeşe geldiği sigara sektöründe kaçak sigara alarmı yaşanıyor. 2019 yılının ilk döneminde önce yüzde 2.5 seviyesinde olan kaçak sigara oranı yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 1.6’ya inmişti. Ancak ekim ayı itibariyle dördüncü çeyrekte yüzde 3.9’a yükseldi.

SAHTE SİGARAYA RASTLANDI

JTİ’ın davetlisi olarak katıldığımız “Tütün Vergilendirmesi: Ülke Örnekleri ve İyi Uygulamalar” başlıklı toplantıda bu yılın son çeyrek boş paket araliz çalışması paylaşıldı. Boş paket çalışması boş paketlerin toplanarak kaçak rakamının çıkarılmasına dayanıyor. Türkiye’de 118 milyar dal yasal sigara pazarı bulunuyor. Çalışmaya göre bu yılın ikinci çeyreğinde kaçak sigara oranı yüzde 2.5 civarındaydı. Ancak kaçak sigara içinde sahte sigara bulunmuyordu. Yılın üçüncü çeyreğinde kaçak sigara oranı yüzde 1.6’ya düştü. Sahte sigara bu dönemde yüzde 0.08’e kadar minimize edildi. Ekim ayı itibariyle dördüncü çeyrek döneminde kaçak oranı ikiye katlanarak yüzde 3.9’a çıktı. Sahte sigara ise uzun bir aradan sonra yüzde 0.3’e yükseldi.

KOMŞU ÜLKELERİN FİYAT FARKI ETKİSİ

JTİ Tütün Vergisi Direktörü Francesco Gaglioppa, komşu ülkelerle fiyat farkının yasa dışı ticareti artırabileceğini belirterek, bu yılın mart ayında 1.9 dolar olan sigara fiyatının ağustos ayı itibariyle 2.7 dolara çıktığını hatırlattı. Türkiye’nin komşu ülkelerindeki sigara fiyatlarını sıralayan Gaglioppa, Gürcistan’da fiyatın 1.9 dolar, Ermenistan’da 1 dolar, Irak’ta 1.3 dolar ve İran’da da 2 dolar olduğunu söyledi.

YUNANİSTAN 5 MİLYAR AVRO KAYBETTİ

Tütünde aşırı vergilendirmenin Yunanistan, Ürdün ve Almanya gibi ülkelerde vergi kaybına neden olduğunu belirten Francesco Gaglioppa, Yunanistan’da devletin ekonomik kriz nedeniyle vergi artışına gittiğini ifade etti. Yunanistan’da 2010 yılında vergi yükünün yüzde 37 artırıldığını, 2017 yılında da nispi vergi oranının 6 puan artırıldığını anlatan Gaglioppa, “Sigara vergisinde 2011-2018 yıllarında 5 milyar avroyu aşkın kayıp yaşandı” dedi. Gaglioppo; Ürdün’de vergi artışlarının perakende satış fiyatlarını yükselttiğini, daha ucuz sigaralara olan talep nedeniyle 2010’ların başında Ürdün’e komşu ülkelerden yüksek miktarda yasa dışı sigara girişi olduğunu kaydetti. Gaglioppo; Almanya’da da 2002-2005 yılları arasında vergi artışları nedeniyle kaçağın hızla arttığını vurguladı.

ÇOK BÜYÜK BİR GELİR KALEMİ

Hükümetlerin öngördüğü toplam vergiye ulaşmasındaki en önemli girdinin yasal pazar hacmi olduğunu dile getiren JTİ Tütün Vergisi Direktörü Francesco Gaglioppa, “Ocak-ekim döneminde sigara ÖTV gelirleri toplam bütçe vergi gelirlerinin yüzde 8.7’si, toplam ÖTV gelirlerinin yüzde 37’sidir. 2020 yılında 64 milyar liralık bir gelir toplanacağı öngörülüyor. Yüzde 67’nin üzerindeki vergi bizim açımızdan operasyonu sürdürmemizi zorlaştırıyor. 64 milyar liralık verginin toplanamayacağını düşünüyoruz. Vergide büyük zıplamalarda kompanse edemiyoruz. Gelecek 5 yılda ne kadar artırılacağı değil nasıl artırılacağını bilmeliyiz. 5 yıllık plan olsun ona göre fiyat ve politika geliştirelim” diye konuştu.

FİYATIN YÜZDE 67’Sİ NİSPİ VERGİ

Tütünün birçok ülkede yüksek vergilendirmeye tabi olduğunu ancak nispi vergilendirmede yüzde 67 ile Türkiye’nin ilk sırada yer aldığını kaydetti. Türkiye’de tütünden alınan yüzde 70’lik verginin yüzde 67’si nispi kalan yüzde 3’lük kısmı da maktu vergiden oluşuyor. Gaglioppa’nın verdiği bilgiye göre Avrupa Birliği ülkelerinde ortalama vergi yüzde 63. Bunun yüzde 27’si nispi, yüzde 36’sı maktu vergilerden oluşuyor. OECD ülke ortalamalarında yüzde 58’lik verginin yüzde 23’ü nispi, yüzde 35’i maktu.