Sarıkamış Harekatı nedir?

22 Aralık 2017 Sarıkamış Harekatı'nın 102. yıl dönümü. Peki, Sarıkamış Harekatı nedir? Sarıkamış Harekatı'nda, Kasım 1914'te Azap ve Köprüköy'e saldıran Rusların, 3.Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa tarafından mağlup edilip dağıtılmıştır. Hasan İzzet Paşa dağılmış Rus ordusunu yakalamak yerine orduyu 15 kilometre geri çekmiştir. Vatandaşlarımız ise Sarıkamış şiirini araştırıyor. Hali hazırda dağıtılmış olan Rus ordusunu yok edip Bakü Petrollerine ulaşmak ve Alman İmparatorluğu'nun sanayi ihtiyacını karşılamak harekâtın amaçlarından biridir. Ayrıca 1877'deki 93 Harbi, Osmanlı İmparatorluğu'nun yenilgisi ile sonuçlanınca Batum savaş tazminatı olarak Rusya'ya verilmiş, Sarıkamış, Kars, Ardahan ve Artvin de Berlin Antlaşması ile Rusya'ya bırakılmıştı. Bu yurt topraklarını geri almak amacıyla, 1914 yılında dönemin Başkomutan Vekili olan Enver Paşa, 19 Aralık tarihinde "Sarıkamış Harekâtı" planlarını kurmaylarına sundu. Osmanlı ve Alman kurmay heyeti planı kabul etmiştir. Peki, Sarıkamış nerede? Detaylar haberimizde...

SARIKAMIŞ HAREKATI

Sarıkamış Harekâtı (22 Aralık 1914), I.Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında Sarıkamış'ta gerçekleşen kara çatışmalarından olup Osmanlı İmparatorluğu'nun askeri taktik hatasıyla büyük bir başarısızlıkla sonuçlanan bir askeri girişimdir.

AMACI

Kasım 1914'te Azap ve Köprüköy'e saldıran Rusların, 3.Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa tarafından mağlup edilip dağıtılmıştır. Hasan İzzet Paşa dağılmış Rus ordusunu yakalamak yerine orduyu 15 kilometre geri çekmiştir.

Hali hazırda dağıtılmış olan Rus ordusunu yok edip Bakü Petrollerine ulaşmak ve Alman İmparatorluğu'nun sanayi ihtiyacını karşılamak harekâtın amaçlarından biridir. Ayrıca 1877'deki 93 Harbi, Osmanlı İmparatorluğu'nun yenilgisi ile sonuçlanınca Batum savaş tazminatı olarak Rusya'ya verilmiş, Sarıkamış, Kars, Ardahan ve Artvin de Berlin Antlaşması ile Rusya'ya bırakılmıştı. Bu yurt topraklarını geri almak amacıyla, 1914 yılında dönemin Başkomutan Vekili olan Enver Paşa, 19 Aralık tarihinde "Sarıkamış Harekâtı" planlarını kurmaylarına sundu. Osmanlı ve Alman kurmay heyeti planı kabul etmiştir.

HAREKÂT

6 Aralık'ta Enver Paşa ve Otto von Feldmann Yavuz Zırhlısına binerek Trabzon üzerinden Erzurum'a yola çıktı. 13 Aralık'ta Köprüköy'e ulaşılmıştı. Burada 3.Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa ile görüşülmüştür. Enver Paşa ve Genel Kurmay İkinci Başkanı Albay Hafız Hakkı planı geliştirmişlerdir. Planın amacı Ruslara sürat­le bir darbe indirerek bir Tanenberg yaratmaktır.

Enver Paşa, Rus Kafkas Ordusunun zayıf ve özellikle çevirme manevralarına karşı çok hassas olduğunu biliyor. Osmanlı birliklerinin bu zayıflığı kullanmasını amaçlamaktaydı. Tamamen karlarla kaplı, çok yüksek dağlık ve yolsuz bir arazide o günün koşulları altında kış donatımından yoksun yaya ve atlı birliklerle yapılan bu harekât çok riskli idi ama Enver Paşa, başarıldığında Rusların bu cephede varlıklarının yok olmasının bu riske değeceğini düşünüyordu.

Enver Paşa'nın amacı kuzeyden kuşatıcı bir manevra yapılmasıydı. Kısaca 11.Kolordu ve 2.Nizamiye Süvari Tümeni düşmanı cepheden karşılayacak, 11.Kolordu Çatak-Pitkir hattından kötek istikametine ve Albay Hafız Hakkı Paşa önderliğinde 10.Kolordu Bardız istikametinde düşmanı karşılayacaktı. Bunlara destek olarak 9. ve 11.Kolorduların Sarıkamış, Selim-Sarıkamış hattına ilerlemesiyle üç taraftan geniş bir çevirme hareketine dönüşecek ve bu kıskaç altında Ruslar imha edilecekti.

Kağıt üzerindeki plana nazaran cephede malzeme ve iaşe çok noksandı. Mesela mevcut altı yıllık iaşesi için 88.000 ton buğday, çavdar ve arpa ihtiyacı olmasına karşın, Ordu ambarında 1.250 ton hububat vardı. Kışa girilmiş olduğu için erzağın gereği gibi taşınması, dağıtılması bir hayli güçtü. Bu güçlükte Rusların Karadeniz'deki donanma üstünlüğünün de payı vardı. Ruslar Zonguldak'ı bombalamak için 10 gemiyle denize açıldıklarında, doğuya erzak götürmekle görevli en büyük üç erzak gemisi Bahriahmer, Bezmialem ve Mithatpaşa gemilerine rast gelmiş ve onları da batırmışlardır. Bunun yanında 4.000 tonluk Derne gemisinin yine Ruslar tarafından batırılması da askerin erzaksız kalmasındaki bir diğer önemli etkendir. Bir iddiaya göre de erzağın az olması ve salgın hastalık olması Enver Paşa'nın hemen bir harekâta girişmesine sebep olmuştur.

BEYAZ ÖLÜM (SARIKAMIŞ)

Şu dağlar var ya, dağlar; Sarıkamış Dağları:
O dağlarda örüldü nice ecel ağları.

Soğanlı'dan cennete kalkıyor diye tren,
Doksan bin yiğit gelmiş Sivas'tan, Kayseri'den...

Daha çocuk yaşında körpe körpe kuzular,
Düşmüş gelmiş yollara, yetim kalmış arzular

'Allahü ekber' derken gür sesiyle bir ordu:
Allahüekber Dağı soğuktan yanan kordu.

Çekilmeden kılıçlar, atılmadan kurşunlar,
Var mı böyle bir kader hepsi şehit olsunlar?

Doksan bin yıldız söndü, dünya tersine döndü
Sarıkamış Dağları ak bir yasa büründü.

O erleri ne savaş, ne ölüm korkuturdu
Buz gibi kurşunlarla onları kader vurdu.

Bu yiğitler yaşarken zamansız bir mahşeri
Sarıçamlar seyretti bembeyaz ölümleri...

Kefenleri ak kardan, tabutları saf buzdan,
İçtikleri Kevser'in doldurduğu havuzdan.

Yas tuttu bu kadere dağlar, taşlar, ovalar,
Ayrılık acısıyla mahzun kaldı yuvalar

Milyonla öksüz, yetim, dul bırakıp ardında
Hakk'a yürüdü erler, kılıçları kınında.

Milletimin her ferdi bu hicranla ağladı,
Ölen her bir can için, nice canla ağladı.

Şehide ağlamaya yeter mi gözyaşları?
Bunca yıl kıyamdadır buzdan mezar taşları

Ben 'öldüler' desem de, Yaradan 'ölmez' diyor
'Onlar yaşamaktalar, insanlar bilmez' diyor.

Affet bizi Allah'ım, 'şehitler ölmez' elbet
Ebedi mutluluktur, diriliktir sehadet.

Mukaddestir şüphesiz vatan, bayrak, din, namus...
Bu yolda ölüm bile değil mi 'şeb-i arus'?

Hangi ırk, hangi boydan burada yatanımız?
Korunacak mutlaka, namustur vatanımız.

Dillere destan olan ne tarihler yazmışız,
Kefensiz gidenlere buzdan mezar kazmışız.

O savaşta ölenler bugün cennet yurdunda,
Hala dimdik duruyor vatanın da ordun da.

Ey şehitler ordusu, ey yiğitler, ey canlar!
İncitmesin sizleri duyduğunuz figanlar.

Hala ruhunuz gezer göklerinde bu yerin
Hatırlatır bizlere cilvesini kaderin.

Sizi selamlar her gün tül tül, al mor bulutlar
Ve Allah'ın elçisi şefaatiyle kutlar

Cennette köşkler sizin, mezarlar bizim için
Yavuklunuz kaldıysa, cennetten huri seçin.

Sarıkamış bizimdir ve bizim kalacaktır,
Dünya durdukça Türk'e anayurt olacaktır.

Şu dağlar var ya, dağlar; Sarıkamış Dağları!
Bu dağın şehitleri kıskandırır sağları.

İsmail Adil Şahin