SuperHaber yazdı, Türkiye kazandı! Boğazlardan geçiş ücreti 5 kat arttı!
Türkiye tüm güçlü devletlerin yaptığını yaparak uluslararası etkisi olan bir karara imza atarak Hazine’ye geliri artırdı. Türk boğazlarından geçen gemilerin düşük ücret ödediği konusu SuperHaber’in 12 Temmuz’daki haberiyle gündeme gelmişti. İki iş insanının bu konudaki sorunun giderilmesi için açılan dava usulen bozulmuştu. Ardından devlet konuyu ele aldı ve bugün geçiş ücretleri 5 kat artırıldı. Böylece Hazine’ye yılda 40 milyon dolar yerine 200 milyon dolar girecek.
Dış politikada güçlü duruşuyla uluslararası haklarından hiçbir şekilde taviz vermeyen Türkiye bu kez de boğaz geçiş ücretlerinde uygulanan haksızlığa Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin kendisine verdiği haklar çerçevesinde son verdi.
1983 yılında Türkiye, Frank bedelinde yüzde 75 indirim uygulayarak bir Frank'ı 0.80 dolar olarak sabitlemişti. Ancak geçen zamanda bu tutar dünyada artan enflasyon ve altın değeri karşısında eridi. Bu nedenle Frank bedeli 5 kat artırılarak net tonaj başına 4 dolar olarak belirlendi.
7 Ekim 2022'de düzenlemenin yürürlüğe girmesi ile birlikte şuanda boğazlardan elde edilen fener, tahlisiye ve sağlık rüsumu ücretleri 5 kat artırılarak mevcutta 40 milyon dolar olan gelir 200 milyon dolar seviyesine çıkarılacak.
1936'da imzalanan Montrö Anlaşmasına göre Türkiye, İstanbul Boğazı'ndan geçen ve Çanakkale Boğazı'na girip çıkan gemilerden fener, tahlisiye ve sağlık rüsumu ücreti talep etme hakkını elinde bulunduruyor.
Ancak o dönem hesaplamanın altın/frank olarak Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ortak para birimi "Germinal Frank" üzerinden yapılması yıllardır Türkiye'ye hak kayıpları yaşatıyordu. 1936'da 1 Frank 0,29 gram saf altına karşılık gelirken, Germinal Frank'ın artık tedavülde olmadığı dönemlerde ödemeler dolar üzerinden Türk Lirası ile yapıldı ancak güncel kurlar dikkate alınmaksızın 1 Frank'ın değeri yine 0.29 gram saf altın karşılığı olarak korundu.
1983 yılında ise Türkiye o günkü geçiş ücretleri haklarından yaklaşık yüzde 75 feragat ederek 1 Altın Frank'ı indirimli değeriyle 0.8063 dolara sabitledi.
Bugüne kadar da geçiş ücretleri, güncel döviz alış kurunun altın/frankın indirimli değeri 0.8063 dolarla çarpılması suretiyle uygulandı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı yetkilileri "Gelinen süreçte bugün şu an aldığımız ücreti 5 katına çıkardık. 7 Ekim 2022 itibariyle bu geçerli olacak. 39 yıllık mağduriyet giderildi" dedi.
DAVA 2020'DE AÇILMIŞTI
Boğazlar'da 40 yıldır güncellenmeyen geçiş ücreti meselesi 2020’de davalık oldu. İlk kez iki işadamı uygulamanın iptal edilmesi için Ankara Bölge İdare Mahkemesi'ne 20 Ağustos 2020'de dava açtı. İşadamı Fikret Bizimcan ve avukat Ünal Somuncuoğlu, Ayasofya'nın ibadete açılması için yapılan idareye karşı açılan davanın benzerini boğaz geçiş ücretlerindeki hesaplama yönteminin iptali için açmış oldu.
MONTRÖ’YE UYGUN HALE GELMELİ
Dava dilekçesinde, Montrö anlaşması uyarınca boğazlar geçişlerinden tahsil edilen ücretlerin, son derece düşük olması nedeniyle, ücretlerin Montrö hükümlerine uygun hale getirilebilmesi için Bakanlar Kurulu kararıyla T.C. Merkez Bankası tarafından 1983'te belirlenen fiyatlandırma uygulamasının iptali istenildi. Fiyatlandırma politikası değişirse, Türkiye, gemi geçiş ücretlerinden yıllık ortalama 3.5 milyar dolar gelir elde edebileceği belirtildi.
HESAPLAMAYA İTİRAZ EDİLDİ
İşadamları Fikret Bizimcan ve Ünal Somuncuoğlu'nun mahkemeye verdiği dava dilekçesinde, Montrö anlaşması uyarınca boğazlar geçişlerinden tahsil edilen ücretlerin, son derece düşük olması nedeniyle, ücretlerin Montrö anlaşması hükümlerine uygun hale getirilebilmesi için T.C. Merkez Bankası'nın 1983'te belirlediği fiyatlandırma uygulamasının iptali istenildi. Bizimcan ve Somuncuoğlu, şu bilgileri verdi:
"2019 sonunda toplamda 84.871 geminin boğazlardan, tek yönlü olarak da 41 bin 112 geminin İstanbul Boğazı'ndan geçiş ücreti esas alındığında; 2019 yılı Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın ve Sağlık Bakanlığı Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü verilerine göre, toplamda yaklaşık, 832 milyon TL yani sadece 140 milyon dolar gelir elde edildi. Oysa Montrö'deki alınması gereken ücretler tablosu uygulansa 2019'da 23.62 misli bir tahakkuk gerçekleştirilmesi gerekiyordu. Bu durumda ülkemizin geliri 3 milyar 306 milyon dolar olacaktı.”