Sürücüsüz metro nedir? Seferler ne zaman başlayacak?

İstanbul Metrosu'nda sürücüsüz Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy metrosu hizmete başlıyor. İBB, Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy Metro Hattı'nın ikinci etabının hizmete alımı amacıyla başlayan test sürüşlerini tamamladı. Sürücüsüz metro nedir? Seferler ne zaman başlayacak? Milyonlarca yolcunun merak ettiği bilgileri haberimizde biraraya getirdik.

SEFERLER NE ZAMAN BAŞLAYACAK?
Sürücüsüz Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy metrosu hizmete başlıyor. İBB'den alınan bilgiye göre, Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy Metro Hattı'nın ikinci etabının hizmete alımı amacıyla başlayan test sürüşleri tamamlandı.

Daha önce Temmuz ayında test sürüşleri nedeniyle 9 gün ara verilen ancak teknik heyetin 3 gün daha süre istemesi üzerine 3 Ağustos'ta toplu ulaşım hizmeti vermesi planlanan sürücüsüz metro, 2 Ağustos Perşembe gününden itibaren yolculara hizmet vermeye başlayacak.

 HERHANGİ BİR AKSAKLIK OLMADI
Sürücüsüz metronun test sürüşlerinde herhangi bir teknik arıza ve aksaklık tespit edilmedi.

Metronun ikinci etabı olan Yamanevler-Sancaktepe bölümünün hizmete alınması için "Uluslararası Güvenlik Sertifikası" bekleniyor.

SÜRÜCÜSÜZ METRO NEDİR?
Metro araçlarının konumları, istikametleri ve hareketleri sinyalizasyon sistemleri tarafından sağlanır. Bu araçlar için İletişim Tabanlı Tren Kontrol Sistemi(CBTC) kullanılır. Kullanılan bu sistem çok gelişmiş ve bir o kadarda güvenli, hata payı sıfıra yakın sistemdir. Tren ile merkez arasında sürekli ve anlık veri alış-verişi ile iletişim kurarak, hem trenin tam konumunu, hem de trenin uzaktan kontrolünü, geleneksel sinyalizasyon sistemlerine göre daha doğru ve hızlı yapabilen sistemlerdir. Bu sistemlerin alt birimleri ise şunlardır;

Otomatik tren koruma sistemi (ATP): Bir trenin hareket yetkisine göre herhangi bir zamanda gidebileceği maksimum izin verilen hızı otomatik olarak kontrol ederek çarpışmaları önlemeye yardımcı olmak için kullanılan bir kontrol sistemidir.

Otomatik tren denetleme sistemi (ATS): Trenleri izler, programları düzenlemek için tek tek trenlerin performansını ayarlar ve aksi takdirde düzensizliklerin yol açtığı sakıncaları en aza indirgemek için hizmet ayarlama verileri sağlar.

Otomatik tren işletim sistemi (ATO): Trenlerin otomatik işlemesine yardımcı olmak için kullanılan operasyonel bir güvenlik arttırıcı sistemdir. Esas olarak, insanların emniyetini sağlamak için bu sistem önemli bir parametredir.

Otomatik tren kontrolü (ATC), rota ayarlama ve tren düzenlemesi gibi otomatik sinyal işlemlerini otomatik olarak gerçekleştirir. ATO ve ATC sistemleri belirlenmiş bir toleransa göre trenlerin korunması için birlikte çalışırlar. Bu birleşik sistem, trenin tanımlanan zaman aralığında gidiş-gelişlerini, hareket halindeyken güç oranı ve istasyonda kalma süresi gibi işletim parametrelerini anlık olarak ayarlar.

CBTC Sistem konfigürasyonu
Tüm bu sistemler dışında trenlerin sinyalizasyon derecelendirmeleri kullanılan otomasyon seviyeleri(GoA) ile belirlenir. GoA(Grade of Automation) sistemleri 0-4 aralığında değişir. Sürücüsüz metro sistemi GoA 3 ve 4’te bulunur.

GOA 0: Otomatik tren koruma Sistemi olmayan manuel çalışma sistemi
Tren hareketlerinin güvenliği ve verimliliği Tren sürücüsünün kontrolü altındadır. Rota kilitlemesi ve maksimum hızlar dahil olmak üzere hareket yetkisi, aşağıdakileri de içeren çeşitli yollarla verilebilir:

Yol kenarındaki sinyaller ve görsel uyarı levhaları,
Sabit çalışma kuralları,
Kişisel ya da sesli iletişim vasıtasıyla sözlü talimatlardan oluşan komutlardan meydana gelir.

GOA 1: Otomatik tren koruma sistemi ile manuel çalışma sistemi
ATP, trenin belirlenmiş tehlikelere karşı acil durumlarda ani bir şekilde durmasını sağlar.
Rota belirleme, tren aralığı, hat sonu, belirlenen yöne doğru ilerleme otomatik olarak yapılır.
Tren bütünlüğü kontrol edilebilir, aşırı hız kontrolü, kapı açılıp-kapanması ve gibi işlemler yapılır.
Tren sürücüsü, tren hızlanma, yavaşlama ve kapı açma / kapanma komutlarını vermek ve tren önündeki hattın koşullarını izlemekle yükümlüdür.

GOA 2: Yarı otomatik tren işletimi
Sistem kabindeki tren sürücüsü, ATP ve ATO ile sağlanır.
Bu seviyede tren sürücüsü, tren hattındaki koşulları izler ve sadece kapının kapatılması ve trenin kalkış butonuna basarak hareketi sağlar. Geriye kalan tüm işlemleri ATP ve ATO sistemleri sağlar.

GOA 3: Sürücüsüz tren işlemi
Sistem ATO ve ATP ile sağlanır.
Yolculara destek olmak ve gerektiğinde kurtarma operasyonlarında bulunmak için bir tren görevlisi trene binmektedir.
Tüm hareketi ve hat boyu tehlikeleri sistemler kontrol ettiğinden tren görevlisinin sürücü kabininde bulunmasına gerek yoktur.

GOA 4: Refakatsiz tren işlemi
Tren üzerinde normal çalışma için sürücü veya görevli gerekli değildir.
Bu sistem için araç içinde sürücü kabinine gerek yoktur.
Tren sürücüsü müdahalesine olan ihtiyacı engellemek için sistem güvenilirliği yeterince yüksek olmalıdır.

M5 - İSTANBUL METROSU
M5 Üsküdar - Ümraniye - Çekmeköy metro hattı, İstanbul'un Anadolu yakasında, ilk istasyonu Üsküdar son istasyonu ise Çekmeköy olan 20 kilometre uzunluğunda 16 istasyonlu bir metro'dur. M4 Kadıköy-Tavşantepe hattından sonra Anadolu Yakasının ikinci metrosu olma özelliğini taşır.Hattın Üsküdar - Ümraniye (Yamanevler) arasındaki bölümü 15 Aralık 2017 tarihinde Cumhurabaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakan Binali Yıldırım ve beraberindeki heyet tarafından hizmete açılmıştır.

Tarihi
Başlangıçta hafif metro olarak düşünülen metro, daha sonra tıpkı M4 Hattı’nda olduğu gibi ağır metroya dönüştürülmüştür. Birçok kez gündeme gelen metronun ihalesi sık sık ertelenmiştir. Hattın ihale tarihi ilk olarak 2011 yılının 9 Ağustos günü planlanmış ancak 26 Ağustos'a ertelenmiştir. İhaleye ise 15 Eylül 2011 günü çıkılmıştır. İhaleyi en düşük teklifi veren Doğuş Grubu kazanmıştır. 7 Mart 2012 tarihinde sözleşme imzalanmış olup bedeli 563,899,995.32 €'dur. 6 Haziran 2012'de resmî olarak temel atılmıştır. Sözlemeye göre işin bitim tarihi 4 Mayıs 2015'ti, fakat 15 Aralık 2017 tarihinde ilk etap açıldı.

Entegrasyonları
Hattın ileride Sultanbeyli ve Taşdelen üzerinden Sabiha Gökçen Havalimanı'na uzatılması düşünülmektedir.

Ayrıca Üsküdar istasyonundan Marmaray hattına, Altunizade istasyonundan Metrobüs hattına, Ümraniye istasyonundan yapımı devam eden M12 (İGöztepe 60.Yıl Parkı - Kazım Karabekir) metro hattına, Dudullu istasyonundan yapımı devam eden M8 Bostancı - Dudullu Metrosu'na, son olarak ise Sultanbeyli'ye uzanması planlanan hattın Sarıgazi istasyonundan; yapımına başlanacak olan Hastane-Yenidoğan metro hattına entegrasyonu sağlanmıştır.

Bilgiler
20 km delme ve aç-kapa anahat tüneli.
16 istasyon.
2.750 metre bağlantı tüneli.
126 Sürücüsüz Metro aracı.

23 Kasım'da İspanya'da üretilen metro araçları Çakmak istasyonunda raylarla indi.15 Aralık tarihinde ise 1.Etabı olan Üsküdar-Ümraniye(Yamanevler) hizmete alınmıştır.