Swap işlemi nedir? BDDK sınırı ne anlama geliyor?

Döviz kurundaki hareketlilik, Bakan Berat Albayrak ve Cumhurbaşkanlığı'ndan yapılan açıklakmanın ardından bir son dakika da BDDK'dan geldi. Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu (BDDK) swap işlemlerine sınırlama getirdiğini duyurdu. Vatandaşlar bu işlemin ne olduğunu ve ne sınırı getirildiğini merak etti.  Swap işlemi nedir? BDDK ne sınırı getirdi? Swap ne demek? Ayrıntılı bilgilere ve son dakika gelişmelerine haberimizden ulaşabilirsiniz.

BDDK NE SINIRI GETİRDİ?
Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu (BDDK) swap işlemlerine sınırlama getirdiğini duyurdu.

BDKK açıklamasında, "Bankaların yurt dışı yerleşiklerle yaptıkları bir bacağı döviz diğer bacağı TL olan para swaplarından, işlemin başlangıç tarihinde spotta yurtiçi bankaların TL verip döviz aldıkları swap işlemleri bankaların en son hesapladıkları yasal özkaynaklarının yüzde 50'sini geçemeyecek olup, bu minvalde mevcut aşımlar giderilinceye kadar yeni bir işlem yapılamayacak ve bu mahiyetteki vadesi gelen işlemler yenilenemeyecektir. Söz konusu oran günlük olarak solo ve konsolide bazda hesaplanacaktır.

Kamuoyuna saygı ile duyurulur." ifadeleri yer aldı.

SWAP İŞLEMİ NEDİR?
Swap kelime anlamı olarak "değiş tokuş etmek, takas etmek, değiştirmek" gibi anlamlara gelmektedir. Swap; İki tarafın belirli bir zaman dilimi içinde bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olan farklı faiz ödemelerini veya döviz cinsini karşılıklı olarak değiştirdikleri bir takas sözleşmesidir diye tanımlanabilmektedir.

Örneğin on yıllık sabit faizli borca sahip bir firma ile benzer ancak dalgalı faizli borca sahip bir firma birbirlerinin yükümlülüklerini değiştirebilir. Swap işlemlerinde, faiz oranları ile döviz kurlarındaki değişmeler sonucunda ortaya çıkan riski en aza indirmek amaçlanmaktadır.

Swap ticari olarak ne demek?
Kelime anlamıyla iki tarafın karşılıklı olarak konusu ve değeri aynı olan iktisadi ve mali değerleri birbiriyle değiş - tokuş etmeleri anlamına gelir. Bu anlamda mübadele, değişim veya takas demektir.

Döviz piyasasında swap işlemleri: Belli miktar dövizin aynı anda yapılan tek bir işlemle, farklı vadelere tabi olarak satın alınması ve satılması. Örneğin yurt dışındaki yüksek faiz oranlarından yararlanmak isteyen bir kimseyi ele alalım. Bu kimse döviz piyasasında faaliyet gösteren bir bankadan, önce elindeki ulusal para fonları ile döviz satın alır. Sonra da buna bağlı olarak yapacağı ikinci bir işlemle bu dövizleri, diyelim ki üç ay sonra teslim kaydıyla aynı bankaya geri satar. Böylece bir Spot Piyasa işlemi ile bir Vadeli Döviz İşlemi tek işlem halinde birleştirilmiş, yani farklı vadelere tabi olarak aynı miktar döviz önce satmalınmış sonra satılmış olmaktadır.

Bir kimsenin böyle bir işlem yapmasındaki neden, yurt dışına döviz ihraç ederek bir bankaya yatırıp (veya kısa - vadeli menkul değer satın alıp) oradaki yüksek faiz oranlarından yararlanmak, fakat bunu yaparken de dövizin fiyatındaki bir düşmeye (ulusal paranın değer kazanması) karşı kendini korumaktır. Bu olaya Garantili Faiz Arbitrajı da denir. Döviz piyasasındaki swap işlemleri her zaman spot-vadeli işlem şeklinde olmayabilir. Bazan süreler farklı olmak kaydıyla vadeli vadeli şeklinde swap işlemi de yapılabilir. Örneğin, bir kimsenin bir ay vadeli olarak bir dövizi satın alması ve dokuz ay vadeli olarak satması gibi. Aynı cins ve miktardaki bir dövizin, bu şekilde farklı vadelere tabi olarak alınıp satılmasını öngören bu işlem bir vadeli - vadeli swap işlemidir. Fertlerin bu gibi işlemleri yapmalarındaki neden, örneğin dövizin faiz oranlarında bir yükselme beklemeleri ve bu yüksek faizden yararlanma arzulan olabilir. Yukardaki örnekte söz konusu kişi, bir ay sonra devralacağı dövizleri sekiz ay dışarıdaki bir bankada tutarak aradaki yüksek faiz oranı farkından yararlanmış olur.

Vadeli döviz kurunun spot döviz kuruna göre iskonto veya prim yapması durumu: Örneğin üç ay vadeli doların TL fiyatı, spot fiyatına göre daha yüksekse buna TL/Ş kurunun "swap primi" adı verilir. Aksine üç ay vadeli TL/S kuru, spot kurdan daha düşükse buna da "swap iskontosu" denilir.

Merkez bankaları arasmda swap : İki merkez bankasının, aralarında yaptıklan anlaşma ile, karşı ülkenin parasına ihtiyaç duyduklarında birbirinin belirli miktarlardaki paralarını değiş tokuş etmeleri. Değiş tokuş edilen bu paralar, ihtiyaç durumu ortadan kalkınca geri verilir

Faiz swapı: Borçların faiz yapısını değiştirmeye yönelik işlemler. Örneğin sabit faizin değişken faize dönüştürülmesi, ya da tersi. Bunun gibi, kredilerin faiz oranlannı değiştirmeye yönelik işlemler de faiz swapı sayılır.

Swap türleri nelerdir?
1- Faiz Swapları:
Sabit Faiz - Değişken Faiz Swapı
Değişken Faiz - Değişken Faiz Swapı
Vadeden önce son verme hakkı veren swaplar
Vadeli (Forward) Swaplar
Faiz oranının sonradan belirlenmesi hakkını veren swaplar

2- Para (Döviz) Swapları:
Sabit Faiz - Değişken Faiz Para Swapı
Değişken Faiz - Değişken Faiz Para Swapı

3-Diğer Swap türleri:
Para (Döviz) opsiyon swapları
Geçişli Swaplar
Birleşik geçişli swaplar
İkili para swapları

Para swapları nedir?
İlk modern para swapı 1982 yılında Dünya Bankası ve IBM arasında gerçekleştirilmiş ve sabit faizli Alman Markı ve İsviçre Frankı borçlarının Dünya Bankası’ndan sağlanan US Dolar borcu ile swap edilmesini içermiştir.

Bir para swapı iki taraf arasında, belirlenen tutarda bir paranın başka bir para ile değiştirilmesi ve belirli bir süre sonunda değiştirilen ana paraların geri verilmesini içeren bir anlaşma olarak tanımlanabilir.

Varlık swapları
Swap işlemlerinin risk yönetiminde bir yatırım aracı olarak kullanılması olanağı, varlık swaplarının ortaya çıkmasında önemli bir etken olmuştur. Özellikle 1980'li yılların yarısından itibaren swapların bu amaçla kullanılmasında büyük artışlar görülmeye başlanmıştır.

Varlık swapları, sentetik bir varlık yaratmak için bir varlık ve bir swapın kombine edilmesinden oluşur. Örneğin, aynı para birimi veya farklı para birimi üzerinden sabit faizli bir varlık, değişken faizli bir varlığa dönüştürülebilir.

Faiz swapı
Faiz swapları, piyasaya çıktıkları 1980’li yıllardan itibaren dünya çapında gittikçe büyüyen bir hacme ulaşmışlardır. Faiz swaplarının büyük bir çoğunluğu Amerikan Doları ile yapılmaktadır. Bununla birlikte özellikle 1985 yılından itibaren önde gelen diğer para birimleri üzerinden de faiz swapı işlemleri yapılmaya başlanmış ve gittikçe yaygınlaşmıştır.

İşlem hacmi bakımından faiz swapları, swap türleri arasında en başta gelenlerden biridir. Bir faiz oranı swapı, tarafların anlaştıkları varsayımsal ana para tutarına bağlı olarak hesaplanan sabit faiz ödemeleri ile dalgalı faiz ödemelerinin aynı para birimi üzerinden birbirleri ile değiştirilmesine ilişkin iki taraf arasında yapılan bir anlaşmadır.

Borç - sermaye swapı
Borç verenin alacağına karşılık kendisine ilgili ülkenin bir kurumunun hisse senedinin verilmesi halidir.

Çapraz döviz swapı
Döviz swapının faiz swapı ile birlikte kullanımı sonucu ortaya çıkan diğer bir swap türü çapraz döviz swaplarıdır. Çapraz döviz swaplarında, farklı para birimleri ve farklı faiz yapısı üzerine (sabit veya değişken) borçlanan taraflar, diğer tarafın borcuna ilişkin anapara ve faiz ödemelerini yerine getirmek üzere anlaşırlar.