Türk bilim insanlarından kanseri bitirecek buluş!
Türk bilim insanları kanserli hücrelere hareket yeteneği kazandırarak onların vücudun başka organlarında metastaz yapmalarına olanak veren iki protein tespit etti. Proteinlerin azaltılması ile kanserli hücrenin metastaz yapması önlenirken, kitlede de küçülme sağlandı.
Koç Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Nurhan Özlü ve ekibinin yaptığı araştırmada, kanserli hücrelerin metastaz kabiliyeti kazanma süreçlerinde rol oynayan iki protein tespit edildi.
Kanserli hücrelerin bu proteinlerin etkinliğiyle harekete geçerek kan dolaşımıyla başka organlara taşındığını ve metastaz oluşturduğunu belirleyen Dr. Özlü’nün bu çalışması, TÜBİTAK 2019 Teşvik Ödülü’ne layık görüldü. Bilim dünyasının prestijli dergilerinden; Molecular&Cellular Proteomics’te yayımlanan araştırma, metastazı engelleme alanındaki ilaç çalışmaları için de yol gösterici etkisi olacak.
KANSERLİ DOKU KÜÇÜLÜYOR
Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmaların vücuttaki proteinler üzerine yoğunlaştığını ve çok önemli bilgiler sağladığını ifade eden Doç. Dr. Özlü çalışmayı şöyle özetledi; “Hareketsiz, sabit, diğer hücrelerle bağlantılı olan epitel hücreler, kanserli hücreye dönüştüklerinde artık alanlarında kalmak istemiyorlar. Ama bunun için hareketli olmaları gerekiyor. Bunun için de kendilerine sabitlik karakteri veren epitel özelliklerini terk edip hareket yeteneğine sahip mezenkimal hücreye dönüşüyorlar. Hareket yeteneğini kazandıktan sonra da kan yoluyla başka organlara taşınarak yayılıyorlar ve metastaz yapıyorlar. İşte biz bu mekanizmayı anlamak için insan meme epitel hücrelerini alıp dönüşümde rol oynayan proteinleri inceleme altına aldık. Başlangıçta 6 bin proteini inceledik. Bu daha sonra önce 300’e sonra 20’ye indi. Ve en son ‘DNAJB4’ ve ‘CD81’ proteinlerine ulaştık. Yaptığımız çalışmalarda, hücrelerde bu iki proteinin azaltılması durumunda hücrelerin metastaz yapma kapasitelerinin azaldığını tespit ettik. Bunu fareler üzerinde de denediğimizde, iki proteinin azaltılması durumunda hem metastazın engellendiğini hem de kanserli dokunun küçüldüğünü gördük.”
KOLEKTİF ÇALIŞMAYLA İLERLİYOR
Bilimin şu anda ortaklaşa çalışmalarla ilerlediğini ve geliştiğini vurgulay Doç. Dr. Özlü, “Çok farklı uzmanlık alanlarından ekiplerle çalıştık. ODTÜ’den Doç. Dr. Nurcan Tunçbağ, Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Doç. Dr. Tamer Önder, Bilkent Üniversitesi’nden Doç. Dr. Özgür Şahin ve ekibi, Almanya’daki Robert Koch Enstitüsü’nden Bernhard Renard ve ekibi projenin farklı alanlarında çalışmalarını sürdürdüler. Zaten tek başına bu tarz bir araştırmayı yapmak çok zor. Çünkü kanser çok kompleks bir konu” diye konuştu.
AKILLI İLACA DÖNÜŞEBİLİR
Dr. Özlü çalışmanın sonuçlarının da tüm araştırmacılara açık olduğunun altını çizerek bundan sonraki aşamalar hakkında da şunları söyledi: “Bu çalışmalar sonucunda hücre yüzeyindeki proteinleri öldürerek hücrenin metastazını engelleyecek akıllı ilaçlar üretilebilir ya da şu anda var olan tedavilerin yan etkilerini azaltacak ilaç kombinasyonları yaratılabilir. Şu anda çalışmaların hepsi temel bilimler düzeyinde ama geliştikçe insan üzerinde denemelere de geçilecek.”