Türkiye - ABD görüşmesinde masaya yatacak sorunlar
NATO Zirvesi kapsamında Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Başkanı Biden'ın masaya yatırması beklenen konu başlıklarını sizler için sıraladık. İlişkileri daha önce olmadığı kadar gergin olan iki NATO müttefikinin anlaşmazlıkları gidermesi umuluyor. ABD'nin Türkiye'nin güvenliğine ve egemenliğine saygı göstermemesi kaynaklı sorunlar ise uzun zamandır giderek içinden çıkılmaz hale gelmiş durumda.
Joe Biden, Ocak ayında ABD Başkanlık koltuğuna oturduğu andan beri, Ankara ve Washington arasında soğuyarak esen rüzgarların göstergesi olarak, 5 aydır iki Erdoğan ve Biden arasında ikili ilişki gerçekleşmemişti.
Bu süreçte Rus agresyonundan endişe eden iki NATO ülkesi Polonya ve Letonya'ya SİHA ihraç etmeye başlayan Türkiye hakkında, Avrupa ülkelerinin bakışları olumlu. Avrupa ülkeleri, NATO'nun modernleşmesi için Türkiyeyle ilişkileri geliştirmek gerektiğine inanıyor.
İki liderin bir anlaşmazlıklar ormanında yollarını bulmaları gerekiyor. Anlaşmazlıkların çoğu ise Biden-öncesi dönemden kalma ve yıllardır iki ülkenin arasındaki ilişkileri germekteler.
İşte ABD ile Türkiye arasındaki anlaşmazlıklar:
1. S-400 HAVA SAVUNMA SİSTEMLERİ
Bir NATO üyesi olarak Türkiye, Rus yapımı yerden havaya hava savunma sistemleri olan S-400 alarak ABD'nin kendisine biçtiği kaderi kendi ellerine almıştı.
Türkiye'nin bu kararının arkasında ise, Patriotların ABD tarafından satılmaması, kullanımının ABD'nin iznine tabi olması, teknoloji transferinin gerçekleşmemesi ve diğer ülkelerin hava savunma sistemleriyle rekabet edemeyen dudak uçuklatan fiyatları gibi haklı gerekçeler var.
Türkiye, egemen bir devlet olarak S-400 lmaya karar verdiğinde, Washington yönetimi Türkiye'nin savunma sanayiisine yaptırımlar uygulamıştı. Bununla yetinmeyen ABD, Ankara'nın hem üretiminde rol aldığı hem de parasını ödediği 100 kadar F-35 yeni nesil savaş uçağını Türkiye'ye teslim etmeme kararı almıştı. Türkiye, F-35 programından tamamen çıkarıldı.
2. PYD/PKK TERÖR ÖRGÜTÜNE VERİLEN DESTEK
Türkiye, haklı olarak, NATO'da müttefiğimiz olan ABD'nin, Türkiye (ve dolayısıyla NATO) sınırlarında can ve mal kaybına sebep veren PYD/PKK terör örgütünü, 'DEAŞ'la mücadele' kisvesi altında hem finansal hem de askeri olarak desteklemesine tepki gösteriyor.
Capitol Baskını diye literatüre yerleşen ABD'deki Trump destekçilerinin yaptığı kongre baskınında yakalanan göstericilerden biri tutuklanmış, mahkeme kayıtlarında ise 'PKK terör örgütüyle bağlantısı olan PYD sempatizanı' olması kayda geçmişti. Böylece, Amerikan mahkemeleri tarafından da PYD'nin PKK'yla olan organik bağı tescillenmiş oldu.
Buna rağmen, ABD yönetimi PKK ve PYD'yi suni olarak birbirinden ayırma ve PYD'yi aklama çabalarına devam ediyor.
Türk ordusu ise gerçekleştirdiği üç sınır ötesi kara operasyonuyla ABD'nin beslediği terör örgütünü sınırlarından uzağa itti.
3. SÖZDE ERMENİ SOYKIRIMI
ABD Başkanı Joe Biden'ın, koltuğa oturduğundan beri Cumhurbaşkanı Erdoğan ile gerçekleşmiş ilk ve tek görüşmesi ise bir telefon görüşmesiydi. 24 Nisan gecesi Biden, Erdoğan'ı arayarak 'yarın (sözde) Ermeni soykırımını tanıyacağını' bildirmişti.
Erdoğan ise bu iddianın asılsız ve zararlı olduğunu, adil olmadığını kendisine bildirerek Biden'ı aradı ve kararın geri alınmasını talep etti.
4. 15 TEMMUZ DARBE GİRİŞİMİ VE ABD'YE SIĞINAN FETÖ ELEBAŞI
Türkiye Cumhuriyeti, 2016'da ülke çapında gerçekleşen kanlı darbe girişimine ABD'deki malikanesinden orkestra şefliği yapan FETÖ terör örgütü elebaşı Fetullah Gülen'in Türkiye'ye iade edilmesini bekliyor.
ABD yetkilileri ise FETÖ elebaşının Türkiye'ye iade edilebilmesi için yeterli düzeyde kanıt olmadığı gerekçesiyle Türkiye'nin haklı talebini reddetmeye devam ediyor.
5. İNSAN HAKLARI
ABD ile aralarından su sızmayan Yunanistan'ın Ege denizinde mültecilere karşı gerçekleştirdiği her türlü insan hakları ihlalini ve kendi ülkesinin örneğin Guantanamo Körfezini görmezlikten gelen ABD'nin, Türkiye ile olan ilişkilerinde sorun olarak gördüğü şeylerden biri de insan hakları.
FETÖ iltisaklı ve ilişkili insanların kamu görevlerinden alınmaları ve yargılanmaları hala sürerken, ABD bu kovuşturmaya tepki gösteriyor.
Yargı bağımsızlığı, tutuklanan gazeteciler ve medyanın etki altına girmesi de ABD'nin 'insan hakları' adı altındaki sorunu olarak karşımızda koz olarak gelecek.
6. ABD KONSOLOSLUK ÇALIŞANININ TUTUKLANMASI
İstanbul'daki bir mahkeme geçen yıl Nazmi Mete Cantürk ismindeki Türk vatandaşı olan bir ABD Konsolosluğu çalışanının, FETÖ ağına yardımda bulunması gerekçesiyle 5 yıl hapis cezasına çarptırmıştı.
ABD Konsolosluğunda 'güvenlik memuru' olarak çalışan ve FETÖ bağlantılı olan Cantürk ise suçlamaları reddetmişti.
7. ABD'NİN İSRAİL POLİTİKALARI
Erdoğan, geçen ay Biden'ı 'Kanlı ellerle tarih yazıyor' diyerek yerden yere vurmuştu. Açıklama ise İsrail'in ramazan ayı boyunca Filistin'e gerekleştirdiği saldırılar sürerken ABD'nin İsrail'e silah satışı gerçekleştirmesi üzerine gelmişti.
ABD ise, Erdoğan'ın 'İsraillilerin çocuk katilleri olduğu gerçeğini' dile getirmesinin ardından 'anti-Semitik' olmakla suçlamıştı.
ABD'nin bu asılsız iddiası, iç siyasetteki muhalif aktörlerin bazılarında da eko yapmıştı.
8. BİDEN'IN ERDOĞAN DÜŞMANI SÖYLEMLERİ
Seçim kampanyası sürecinde, Joe Biden, Erdoğan'ı sert sözlerle eleştirmiş ve Türkiye Cumhuriyetinin tüm egemenliğini hiçe sayarak saygısızca 'Erdoğan değişecek ama darbeyle değil; Erdoğan'ın rakiplerini desteklemeliyiz.' demişti.
20 yıllık iktidarı boyunca Bush, Obama ve Trump'ı görmüş ve geçirmiş olan Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın saptaması ise diğer üç liderle olan ilişkilerine kıyasla Biden'la olan ilişkisinin çok daha gergin olduğu yönünde.
9. NATO GÜÇLERİ AFGANİSTAN'DAN ÇEKİLİRKEN TÜRKİYE'NİN KALMASI
ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü John Kirby, Amerika’nın çekilmesinden sonra Afganistan’ın başkenti Kabil’deki Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı’nın güvenliği için Türkiye ile görüşmeler yaptıklarını söyledi.
Gazetecilerin sorusu üzerine Kirby, “Türk liderlerle onların havaalanına güvenlik sağlama planları hakkında devam eden görüşmelerimiz var. Açıkçası bu, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın vermesi gereken bir karar ve buna saygı duyuyoruz ama tabii ki bazı ön görüşmelerimiz oldu” dedi.
Türkiye'nin teklifini ise Taliban sözde reddederek konuya tepki göstermişti.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Afganistan ile ilgili ABD’lilerle görüşüyoruz. Şartlara bağlı olarak Afganistan’da kalma niyetimiz var. Şartlarımız nedir? Siyasi, mali ve lojistik destek. Bunlar yapıldığı takdirde biz Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı’nda kalabiliriz” açıklamasını yapmıştı.
'KENDİSİNE SORACAĞIM'
'Biden ile gerçekleşecek buluşmamızda, ABD-Türkiye ilişkilerinin neden bu kadar gergin olduğunu kendisine soracağım.' diyor Erdoğan.
Anlaşmazlıklarla dolu bir diplomasi ormanında yollarını bulmaları umut edilen iki lider, aynı zamanda gerçekleştirilmesi mümkün olan olumlu gelişmeleri de konuşacak: İki liderin görüşmesinde Türkiye ile ABD arasında 100 milyar dolarlık ticaret hedefi konusunda atılabilecek adımlar, karşılıklı yatırımlar ve işbirliği olanakları da masada olacak.