Türkiye'den ABD'ye 'yaptırım' karşılığı

ABD, Rusya’dan alınan S-400 hava savunma sistemleri nedeniyle Türkiye’ye yaptırım kararı aldı. Savunma sanayiinin başındaki isimlerin kara listeye alınması Ankara’da tepkiyle karşılandı. Türkiye, müttefiklik ve ortaklık ruhuna aykırı bu karara aynı şekilde cevap vermeye hazırlanıyor.

Yaptırım maddelerinin, “en hafifler” arasından seçildiği belirtilse de, Türkiye ile ABD iş ilişkilerinin her yönüyle etkilemesi kaçınılmaz görülüyor.

Yeni Şafak'ta yer alan habere göre; Türkiye, Amerika’da benzer unvanlarda bulunan kişilere yönelik yaptırım uygulayabilir. Etkili yaptırım seçenekleri doğrultusunda ise gözler, NATO ittifakını yaptırımlarla baltalayan ABD’nin Türkiye’deki üsleri ve NATO üslerindeki varlığına da çevrilmiş durumda

HAVA SAVUNMA’DAN SORUMLU İSİMLER

ABD’nin yaptırım listesine Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir’in yanı sıra, hava savunmadan sorumlu Savunma Sanayii Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Faruk Yiğit, Hava Savunma ve Uzay Daire Başkanı Serhat Gençoğlu ile Bölge Hava Savunma Sistemleri Müdürü Mustafa Alper Deniz dahil edildi. Dört ismin de varsa bu ülkedeki mal varlıkları dondurulacak ve vize kısıtlaması getirilecek. Savunma sanayiinde başkanlık ve hava savunma birimlerini hedef alan yaptırım kararı, Amerika’nın “düşman ülkelere” uygulanan yaptırım kararlarının en hafifleri arasında gösterilse de ilişkilere yönelik farklı boyutlarda etkileri kaçınılmaz görülüyor.

MUKABELE HAKKI SAKLI

Dışişleri Bakanlığı da bu tehlikeye işaret ederek, “İlişkilerimizi olumsuz yönde etkilemesi kaçınılmaz olan bu karara karşı gerekli adımları atacak, uygun gördüğü şekilde ve zamanlamayla mukabelede bulunacaktır. Türkiye, ulusal güvenliğini sağlamak için gerekli gördüğü tedbirleri almaktan da imtina etmeyecektir” açıklaması yaptı.

Diplomaside “mukabele”, benzer uygulamaların karşılıklı olarak icrasını öngörüyor. Bu doğrultuda yaptırım uygulanan bürokratların ABD’de karşılığı konumundaki isimlere yönelik benzer tedbirlerin alınması gündemde.

BRUNSON’DAKİ GİBİ

2018 yılında Rahip Brunson krizinde benzer bir yol izlenmişti. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ile Adalet Bakanı Abdulhamit Gül’e yaptırım kararı alan ABD’nin Adalet ve İçişleri Bakanları kara listeye alınmıştı. ABD’nin S-400 yaptırımlarını “en hafifler” arasından seçtiği belirtilse de Türkiye-ABD ilişkilerini etkilemesi kaçınılmaz görülüyor.

ASKERİ ÜSLER MASAYA GELİR

Yaptırımların, iki ülke ilişkilerini ciddi boyutta etkilemesi halinde, daha ciddi tedbirler de alınabilir. Bu durum da Türkiye’deki ABD üslerini yeniden gündeme getirdi. Bunlar arasında, Orta Doğu coğrafyasına ilişkin kritik önemdeki Adana İncirlik Üssü, ABD hava kuvvetlerinin 39. Ana Jet Üssü’nü barındırıyor. İzmir Çiğli’de bulunan hava üssü, Avrupa’daki ABD Hava Kuvvetleri’ne bağlı olarak görev yapıyor. Şile’de stinger füzelerinin fırlatılması için uluslararası standartlarda bir atış alanı olan Şile Üssü bulunuyor. Konya 3. Ana Jet Üs Komutanlığı’nda NATO görevi kapsamında Awacs’lar üslenmiş durumda. Balıkesir 9. Hava Jet Üssünde 6 adet “vault” denilen füze rampası bulunuyor. ABD’nin etkin kullandığı üslerden bir diğeri ise NATO bünyesindeki Kürecik Üssü. Türkiye’deki ABD üslerinin kapatılması, Kıbrıs Barış Harekatı’nda ABD’nin uyguladığı silah ambargosu üzerine ilk kez uygulanmıştı. Türkiye, Amerika’nın silah ambargosuna 25 Temmuz 1975’te, Türkiye’de o dönem sayıları 21’i bulan ABD üslerini kapatarak yanıt vermişti.

İTTİFAKIMIZIN TÜM DEĞERLERİNİ SARSTI

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, ABD'nin hukuk dışı yaptırım kararına çok sert tepki gösterdi.

"ABD'nin, ülkemizin S-400 Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi tedariki nedeniyle, müttefiklikle, mevcut askeri, politik gerçeklerle bağdaşmayan yaptırım kararını kınıyoruz. Bir NATO üyesi ülkeye yaptırım uygulanmasının müttefiklik ruhuna zarar vermenin ötesinde müttefikler arasındaki güveni kökünden sarsacağı açıktır" diyen Bakan Akar, ciddi bir hava ve füze tehdidi altındaki Türkiye'nin ve 83 milyon vatandaşının hava ve füze savunması dahil, güvenliği için gerekli her türlü tedbirin alındığını ve alınacağını belirtti. Akar, şunları kaydetti:

"Bu yaptırım kararı ülkelerimiz arasındaki ittifakın tüm değerlerini sarsmıştır. Ancak ülkemizin ve asil milletimizin savunma ve güvenliğini sağlamaya yönelik çalışmalara azim ve kararlılıkla devam edilecektir. Kore savaşından bu yana müttefikimiz olan ABD ile mevcut askeri, politik durum çerçevesinde bölgesel ve küresel savunma ve güvenlik konularında iş birliği ve dayanışmaya dönülmesi, bölgesel ve küresel barış ve güvenliğe de önemli katkılar sağlayacaktır."

ABD'nin Rus yapımı S-400 hava savunma sistemleri nedeniyle Türkiye'ye yaptırım kararı almasının ardından iki ülke arasında ilk temas gerçekleşti. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile görüşerek, ABD’nin aldığı karara ilişkin tepkiyi dile getirdi. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, ABD'li mevkidaşı Pompeo ile telefonda görüştü. Diplomatik kaynaklardan edinilen bilgiye göre, görüşmede, ABD'nin aldığı yaptırım kararına ilişkin Türkiye'nin tepkileri dile getirildi.

MİLLİ GÜVENLİĞİN PAZARLIĞI OLMAZ

ABD’nin müttefiklik ve ortaklık ruhuna aykırı olan ve hiçbir hukuki zemini bulunmayan yaptırım kararı her kesimden sert tepkiyle karşılandı: Akıl dışı vahim bir karar. Türkiye yoluna devam edecektir. Milli güvenliğimiz konusunda pazarlık kabul etmiyoruz. ABD bir an önce bu yanlıştan dönmeli.

BU YAPTIRIM İŞARET FİŞEĞİ

Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, Cumhurbaşkanlığının 2021 yılı bütçe görüşmelerine katılmak üzere geldiği Meclis'te, gazetecilerin, ABD'nin Türkiye'ye yönelik aldığı yaptırım kararlarına ilişkin sorularını cevapladı. ABD'nin yaptırım listesine aldığı Demir, bu konuda daha önce açıklama yaptığını, "Biz kararlıyız, devam edeceğiz" mesajını verdiğini anımsatarak şunları kaydetti:

"Bir müttefiklik ilişkisi var aramızda, NATO müttefikiyiz. Kendilerinin de belirttiği gibi birçok alanda Türkiye ile iş birliği var. Onların devam etmesini onlar da biz de bekliyoruz. Bu, münhasır kendi içinde kalması gereken bir olay, bunun da bence ilişkilerimizi çok etkilememesini bekliyoruz. Biz kendi çevremizde bunun çarelerini buluruz. Bizim açımızdan yerli sanayinin gelişmesi konusu devam edecek, belki daha hızlı devam edecek. Bir anlamda bir işaret fişeği ve uyarı olacak."