VAR sistemi nedir? Video Hakem Uygulaması nasıl çalışıyor?

Türkçe'ye Video Hakem Uygulaması olarak geçen "VAR" sistemi, FIFA 2018 Dünya Kupası’nda ilk kez kullanıldı. Spor dünyası ve futbol tutkunları için oldukça yabancı olan bu sistem ile ilgili kafalarda çok fazla soru var. Dünya Kupası'nda hakemlerin başvurduğu VAR sistemi nedir? Video Hakem Uygulaması nasıl çalışıyor? Yeni sistemin tüm bilgilerini ve ayrıntıları sizin için bir araya getirdik.

FIFA 2018 Dünya Kupası’nda ilk kez Fransa Avustralya maçında VAR sistemi kullanıldı. Mücadelede VAR uygulamasına başvuran hakem Andres Cunha, penaltı noktasını gösterdi. Pozisyonu yeniden izleyen Uruguaylı hakem, kararını değiştirerek penaltı kararı verdi. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de futbol dünyasını meraklandıran sistemin detayları şöyle:

VAR SİSTEMİ NEDİR?
"VAR" sistemi, diğer adıyla Video Hakem Uygulaması, karşılaşma devam ederken maçın orta hakeminin karar vermekte güçlük çektiği bir pozisyonda ya da pozisyonlarda, bir başka hakemin ya da hakemlerin pozisyonun tekrarını video aracılığıyla izlediği ve orta hakeme yardımcı olduğu sisteme denmektedir.

VİDEO HAKEM SİSTEMİ NASIL İŞLİYOR?
Daha önceki kupada, Brezilya’da “çizgi teknolojisi” kullanılmıştı. Geçtiğimiz yıl FIFA Konfederasyonlar Kupası’nda kullanınal VAR ilk kez bir Dünya Kupası’nda kullanıldı. Dünya Kupası’nda dört durumda VAR sistemine başvuruldu ve şu soruların cevabı arandı.

1- Gol mü, değil mi? (top çizgiyi geçti mi geçmedi mi; top oyun alanında mıydı, değil miydi; savunma oyuncusuna net faul var mıydı ve golle sonuçlanan ofsayt pozisyonları)

2- Penaltı mı, değil mi? (müdahale ceza sahası içinde miydi, dışında mıydı; hücum oyuncusuna faul var mı, yok mu; savunma oyuncusuna faul var mı, yok mu; top oyun alanında mıydı, değil miydi; gözden kaçan ofsayt penaltı ile mi sonuçlandı; savunma oyuncusuna pozisyon öncesinde faul var mıydı, yok muydu)

3- Direk kırmızı kart kararları

4- Yanlış oyuncu tespiti

FIFA’dan yapılan açıklamada yer alan bu başlıklar ise “VAR” sistemini anlatmak için tam da yeterli olmuyor. Tartışmalı kararların hangilerinde sistemin devreye girdiği, karşılaşmayı izlerken gördüğümüz pek çok tartışmalı kararda VAR’ın uygulanmadığı görülünce kafalarda soru işaretleri oluşuyor.

FIFA, çok net hatalar ve gözden kaçan çok net pozisyonlar dışında VAR ekibinin hakeme müdahale etmeyeceğinin altını çiziyor. Bu bilgiyle beraber devam edecek olursak; VAR ekibinden uyarı geldiğinde, hakem elini kulaklığına götürerek oyunu durduruyor. VAR ekibi yakaladığı pozisyonu tekrar inceleyerek “tavsiyesini” hakeme iletiyor. Hakem de bunun üzerine ya VAR ekibinden aldığı bilgiyle karar veriyor ya da pozisyonu bir kez de saha kenarındaki ekrandan kendisi izliyor ve karar veriyor. Tavsiye kelimesini tırnak içine almamızın sebebi ise her koşulda son kararı hakemin veriyor olması.

VAR sistemi ekibinin oyun devam ederken bir dakika içinde veya oyun durmuşsa top yeniden oyuna girene kadar hızlıca doğrudan açıdan pozisyonu izlemesi gerekiyor ve şu ana kadar sistemin tek handikapı bu olarak gözüküyor. Örneğin Arjantin’in İzlanda ile 1-1 berabere kaldığı maçın 76. dakikasında Pavon’un ceza sahası içinde yerde kaldığı pozisyonda hakem “devam” kararı verdi, VAR ekibi de devreye girmedi ancak hakem otoriteleri maç sonrası yorumlarında pozisyonun net bir şekilde penaltı olduğunu ileri sürdü. Dolayısıyla VAR ekibinin baş hakemle hızlı iletişimi oldukça önemli.

VAR SİSTEMİNDE KAÇ KAMERA VAR?
2018 Dünya Kupası’nda VAR sistemi tek bir merkezden idare ediliyor. FIFA’nın yaptığı açıklamaya göre Moskova’daki merkezde Her maçın 1 “Video Hakemi” ve 3 “Yardımcı Video Hakemi” yer alıyor. 4 kişilik ekip, 8’i ağır çekim olmak üzere 33 kamera ile maçı takip edebiliyor. Video hakem tartışmalı pozisyonlarda hakeme destek çıkacak, son kararı yine hakem veriyor. Video hakeminin son kararı verme yetkisi bulunmuyor.

TÜRKİYE'DE "VAR" SİSTEMİ
Türkiye Futbol Federasyonu, geçtiğimiz günlerde Video Hakem Uygulaması (VAR) ile ilgili olarak resmi internet sitesinden açıklama yayınladı.

FIFA, UEFA ve IFAB (Uluslararası Futbol Birliği Kurulu) ile uzun süredir iletişim halinde olduklarını belirten TFF, bu kurumlarla koordine inceleme ve çalışmalarını yürütüldüğünü ifade etti.

Bu sistem, Süper Lig hakemleri Fırat Aydınus ve Bülent Yıldırım tarafından, Başakşehir Fatih Terim Stadı'nda Başakşehir kulübünün altyapı takımları arasında yapılan maçta test edildi. Denemeleri bizzat yerinde takip eden TFF Başkanı Yıldırım Demirören, VAR ile ilgili şu sözleri kullandı: "Futbolun içerisinde hakem hataları var. Hiç kimse Türk hakemlerinin adaletsiz olduğunu söyleyemez. Hakem hataları olmuştur, bu hatalar üzmüştür. İngiltere, Almanya, İtalya başlıyor. Biz de bu aşamada ilk adımımızı attık. Bu süreç sadece yurt içinde bitmiyor. Yurt dışında da bir eğitim süreci var. Ocak ayına Video Hakem Uygulaması'nı yetiştirmeye çalışıyoruz. Sezon başına yetiştirmemiz imkansız. Bir kural değişmiyor. Sadece daha fazla ekranlarla incelenmiş olacak. Araçlarda yüzde 90 mevcut hakemler olacak. Ayrıca bırakmış hakemlerden de faydalanabiliriz." ifadelerini kullandı."

Testleri yakından inceleyen Kulüpler Birliği Başkanı Göksel Gümüşdağ da, "Yaklaşık bir yıldır video hakem sistemini istiyorduk. Bizim amacımız sezona bu şekilde başlamaktı ama eğitim süreci var. Hakemler maçı canlı yayın aracından takip edecek. Gerekli güvenlik sağlanacak. Son kararımız bu yönde oldu." şeklinde konuştu.

Merkez Hakem Kurulu Başkanı Yusuf Namoğlu, Video Hakem Uygulaması hakkında şu bilgileri verdi: "VAR'a geçilince bütün dertler bitecek diye bir şey yok. Bütün Türkiye'ye daha önce anlatıldı. Bu uygulama, dört ana konuda orta hakeme yardımcı olacak; gol, penaltı, ihraç ve yanlış ihraç... VAR yüzde 100 emin olduğu konularda maçın hakemine bilgi aktaracak ancak son kararı yine maçın hakemi verecek. Büyük katkı sağlayacak ama yüzde 100 hatalar düzelecek diye bir şey yok. Kornerlere, sarı kartlara, ikinci sarı kartlara, taç atışlarına asla karışılmayacak. Yoruma açık olan pozisyonlarda karar vermeyecek. Ancak maçın hakemi sorarsa, pozisyon hakkında görüşünü bildirecek."