Vegan nedir?

Vegan nedir? Toplayıcı insanların dönemi kadar eski olan Vegan ve vejeteryan beslenme, avcılıkla ve ateşin bulunmasıyla birlikte yenmeye başlanan hayvanlar yüzünden unutulmuş durumdaydı. Ta ki günümüze; et endüstrisinin yarattığı korkunç görüntülere, çalışma şekillerine, hareket edemeyip antibiyotiklerle şişirilen hayvanların ayyuka çıkmasına; farklı diyetlerin sonuçlarının laboratuvar ortamında klinik olarak test edilebilmesine ve kıyaslamalar yapılmasına ve yeme alışkanlıklarının hastalıkların kaynağı olarak gösterilmesine kadar. Vatandaşlarımızın merak ettikleri vegan nedir, sorusunun cevabını haberimizde bulabilirsiniz...

VEGAN

Kısacası, veganlık hayvansal gıdalardan arınmış beslenme türüdür ve bir yaşam biçimidir. Öyle ki tereyağı, yumurta, kırmızı et, tavuk, balık, süt, süt ürünleri (peynir, yoğurt, krema vb.), kemik, sakatat hatta bal, jelatin gibi ürünlerin tamamen hayatınızdan ve beslenmenizden çıkması gerekiyor. Kürk ve deri malzemeleri (evet ayakkabılar ve çantalar da!) söylememe gerek yok sanıyorum. Veganların yanından bile geçemezler. Kısacası etrafınıza bir bakın, hayvanlar sayesinde üretilmiş ne varsa, veganlar hepsini reddeder.

Bu nedenle veganlara iyi davranın çünkü onlar bilerek ve isteyerek, bu acımasız endüstriyel hayatın sunduğu, ambalajladığı, reklamlarla ağız sulandırıp satış için pompaladığı ve market reyonlarını dolduran tüm o hayvansal içerikli yiyeceklerden bilerek ve isteyerek mahrum kalıyor ve hep onlara muadiller bulmaya çabalayarak hayatlarını sürdürüyorlar. Empatisi zor. Hele ki Türkiye’de, Türk mutfağında uygulanabilmesi neredeyse imkansıza yakın.

VEGANLAR NE YİYOR?

Beslenmemizden onca şeyi çıkarınca geriye ne kaldı ki?!” diye düşünebilirsiniz. Sizi anlıyorum ancak o kadar da karamsar olmaya gerek yok. Bakınız çünkü bakliyatlar (nohut, mercimek, bezelye, fasulye, barbunya, vs.), (cinayet işlenmeden yani köklerinden koparılmadan toplanmış) sebzeler, tüm yeşil bitkiler, soya ürünleri, işlem görmemiş kuruyemişler (ceviz, fıstık, badem, fındık vb.), kuru meyveler, bitkisel yağlar (zeytin ve zeytinyağı, keten tohumu yağı, ceviz yağı, fıstık yağı, fındık yağı), tahıllar (pirinç, yulaf, kinoa, kuskus, bulgur, mısır vb.), bitter çikolata, tofu, soya ürünleri vegan beslenmenin vazgeçilmezleri. Fakat yalnızca hayvansal gıdalardan elde edilen B12 ve D vitaminlerini takviye olarak dışarıdan almak gerekiyor. Tabii ki bol güneş ışığı, hepimizin ihtiyacı.

MUADİL YİYECEKLER NELER?

Veganlığın zor zanaat olduğundan yeterince bahsettiğime göre şimdi çözüme odaklanalım derim. Nedir bu muadil yiyecekler bir göz atalım. Elbette vegan diyet kitaplarında çok daha detaylısını bulursunuz, ben sadece özet geçiyorum.

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ:

Soya ürünleri, badem sütü, hindistan cevizi sütü, pirinç sütü kullanabilirsiniz.
Yumurta: Kek, hamur işi gibi yiyeceklerin hazırlanmasında yumurta yerine soya unu (1 yumurta için 1 yemek kaşığı) veya ezilmiş muz kullanabilirsiniz. Pofuduk bir hamur için 1 yemek kaşığı sirke ile kabartma tozunu tepkimeye sokup kullanabilirsiniz. Veya doğal tofu ile çırpılmış yumurta etkisi yaratabilirsiniz.

ET, TAVUK, BALIK:

Tek yol tofu, tahıllar ve sebzeleri bir araya getirip çeşitli kombinasyonlar yaratmak.

Bal: Pekmez, agav şurubu, pirinç şurubu, elma şurubu gibi tatlandırıcılar kullanılabilir.
Tereyağı: Biomargarinler veya tereyağı lezzetindeki margarinler (bence en iyisi her zaman her yerde zeytinyağı).

VEGAN BESLENMENİN FAYDALARI

Tüm zorluklarına rağmen ulvi sayılması gereken veganlığın faydalarını okuyunca belki ona bir adım yaklaşmayı aklınızdan geçirirsiniz. Mesela düzelen uykular, gençleşen ve yenilenen bir cilt, gündelik hayatta daha az yorgunluk ve stres, kan değerlerinin düzelmesi, daha genç görünmek, arınma hissi, eklem sorunlarının azalması, konsantrasyon artışı, ağız ve beden kokularının güzelleşmesi, ruh halinin ve enerjinin yükselmesi, fazla kilolardan kurtulmak gibi. Şiddete ve öldürmeye kesinlikle karşı olmak veganlığın en temel kurallarından biri olduğu için dizi, haber, vurdulu kırdılı filmler izlemenizi de önermem. Bu da sizi daha sakin bir insan yapacaktır haliyle.

VEGAN OLMAYI TECİH EDEN 12 ÜNLÜ İSİM VE HİKAYELERİ

Toplumda, vegan ve vejeteryan kitle hiçde azımsanacak kadar az değil. Üst komşunuz da, metroda karşınızda oturan adam da, televizyonda sürekli gördüğünüz biri de bu tür bir beslenmeyi, böyle bir yaşam tarzını seçmiş olabilir.

Şimdi veganları bir göz atalım. Vegan beslenme vejetaryenlerden farklı olarak, tüm hayvansal gıdalardan arınmış beslenme türü ve dahası bir yaşam biçimi. Tereyağı, yumurta, kırmızı et, tavuk, balık, süt, süt ürünleri (peynir, yoğurt, krema vb.), kemik, sakatat hatta bal, jelatin gibi ürünlerin tamamı veganların hayatlarında yoktur, söz konusu bile olamaz. Sadece yemek değil hayvanlardan elde edilen kürk ve deri malzemeleri ile hayvanlar üzerinde deney yapılarak elde edilen ilaç, makyaj ürünlerini asla kullanmazlar. Kısacası veganlar et endüstrisine tamamen karşıdır.
Hayvanlara reva görülen işkencelerden etkilenerek hayatını vegan olarak geçirmeye karar vermiş insanlar arasında birçok ünlü de var. Belki onları tanımak, veganları anlamanıza yardımcı olur ya da veganları "anormal insanlar" olarak görenlerin de belki görüşlerini değiştirmelerine sebep olur.

Toplumun et sever kısmı tarafından sürekli eleştiri oklarına maruz bırakılan vejetaryen ve veganlar aslında hiç de azımsanacak bir kitle değil. Üst komşunuz da, metroda karşınızda oturan adam da, televizyonda sürekli gördüğünüz biri de bu tür bir beslenmeyi, böyle bir yaşam tarzını seçmiş olabilir.

Veganları ele alalım. Vegan beslenme vejetaryenlerden farklı olarak, tüm hayvansal gıdalardan arınmış beslenme türü ve dahası bir yaşam biçimi. Tereyağı, yumurta, kırmızı et, tavuk, balık, süt, süt ürünleri (peynir, yoğurt, krema vb.), kemik, sakatat hatta bal, jelatin gibi ürünlerin tamamı veganların hayatlarında yoktur, söz konusu bile olamaz. Sadece yemek değil hayvanlardan elde edilen kürk ve deri malzemeleri ile hayvanlar üzerinde deney yapılarak elde edilen ilaç, makyaj ürünlerini asla kullanmazlar. Kısacası veganlar et endüstrisine tamamen karşıdır.

Hayvanlara yapılan eziyetlerden etkilenerek hayatını vegan olarak geçirmeye karar vermiş insanlar arasında birçok ünlü de var. Belki onları tanımak, veganları anlamanıza yardımcı olur ya da veganları "anormal insanlar" olarak görenlerin de belki görüşlerini değiştirmelerine sebep olur.

BİR KİTAP HAYATINI DEĞİŞTİRDİ: NATALİE PORTMAN

Sinema dünyasının en hayran olunan kadınlarından biri olan Natalie Portman aslında uzun yıllardır vejetaryen beslenmeyi benimsemiş bir ünlü. Ama hayatı Jonathan Safran Foer’in Eating Animal kitabını okumasıyla değişiyor ve vegan hayat tarzını seçiyor. Ayrıca Portman hayvansal ürünleri yemek ve kullanmamakla da kalmadı, bu alanda da aktivist olarak ön sıralarda yer almayı da sürdürüyor.

AMERİKA'NIN İDOLÜ: CARRİE UNDERWOOD

American Idol'ün dördüncü sezonunu kazanan ve sonrasında dünyaca ünlü bir country şarkıcısı olan Carrie Underwood çocuk yaştan beri vejetaryen. Tam 13 yaşında hayvanların nasıl öldürüldüğünü görüp çok etkilenen şarkıcı bundan 5 sene önce de vegan yaşamı seçti.

ET CİNAYETTİR: MORRİSSEY

Kurucusu olduğu The Smiths'in "Meat is Murder" (Et Cinayettir) isimli albümünden anlamak çok da zor değil Morrissey'in bir hayvan hakları aktivisti ve vegan olduğunu. Turnelerinde konser salonu yakınında et ürünleri satışını bile yasaklatan Morrissey (En son İstanbul konserine gidenler hatırlar) bu konuda en fazla sesini çıkaran ve et tüketimine en ateşli şekilde karşı çıkan, veganlığın en hırçın savunucularından biri.

Hatta şu açıklamasını da şuraya yazalım da onu daha iyi anlayabilin: “Hayvan eti yiyorsan verdiğin mesaj belli, beni kandırmaya çalışma, yalan söylemeye kalkma: Hayvanlardan nefret ediyorsun. En çok da kucağında köpeğini taşıyan kürklü kadınlara gülüyorum. Hayvan, hayvandır. Et endüstrisinde çalışanların şu an Yahudi öldüren Nazilerden farkı yok.”

THE SMİTHS'İN ŞARKISI ONU DEĞİŞTİRDİ: THOM YORKE

Bir müzisyen, bir şarkı dinliyor ve hayat tarzını tamamen değiştiriyor. Radiohead'in efsanevi solisti Thom Yorke'dan ve az önce bahsettiğimiz The Smiths'in "Meat is Murder" (Et Cinayettir) şarkısından bahsediyoruz. Bu şarkıyı dinledikten sonra Thom Yorke babamız veganlığa geçiyor ve o günden bugüne aktivist olarak da et tüketimine karşı durmaya devam ediyor.

BELGESELLE BAŞLAYAN TAMAMEN ETSİZ BİR YAŞAM: RUSSELL BRAND

Katy Perry'nin kısa süreli kocası, komedyen Russell Brand'ın hayatı vejetaryen iken "Fork Over Knives"ı izlemesiyle değişiyor. Bilenler bilir, bu belgesel işlenmiş gıdalarla hastalıklar arasındaki ilişkiyi anlatan oldukça çarpıcı ve ses getiren bir yapım. Dolayısıyla komik adam Russell 2011 yılından itibaren vejetaryen değil, artık vegan.

AYI YÜREKLİ VİCDANLI ADAM: LEONARDO DİCAPRİO

Vejetaryen olduğu uzun süredir bilinen yılların çilekeş, şimdilerin Oscarlı adamı Leonardo DiCaprio'nun da veganlığı seçtiği söyleniyor. Zira ödül törenlerinde, kulislerde yemek siparişlerini hep bu şekilde veren DiCaprio'nun siz Reverant filmindeki o çiğ etli yemek sahnelerine aldanmayın yani. Her alanda aktivistliği konuşturan ayı yürekli adam DiCaprio da aslında tam bir hayvan hakları savunucusu.

ÜNLÜ TÜRK VEGANLARDAN BAZILARI

ZÜLFÜ LİVANELİ

Zülfü Livaneli, hayvan haklarının en coşkulu savunucularından biri. Konu hakkında çarpıcı açıklamalarıyla gündeme sürekli gelen Livaneli'nin şu sözleri aslında veganlığın felsefesini birebir açıklıyor: "İnsanlık bir gün, biyolojik olarak kendisine benzeyen, bir ana-babası, yavrusu, yüzü, duyguları olan, acı çeken, mutlu olan, başka canlıları hunharca öldürüp yeme cinnetinden kurtulacak. Bundan adım kadar eminim. İlerideki kuşaklar bizim çağımızı hayretle okuyacak ve 'Sahiden mi? Canlıları ödürüp onların ölü gövdelerini mi yiyorlarmış?' diye inanamayacaklar."

SERTAP ERENER

Sertab Erener Demir Demirkan ile birlikte olduğu dönemlerde vegan olduğunu açıklamıştı. Hayvanları eti için öldürmeyi reddeden Sertab Erener'in özellikle şu sözleri zamanında manşetlere çok taşınmıştı: "Demir’le Bodrum’da köyde yaşıyoruz ve burnumuzun dibinde inekler var. O ineklerin gözlerinin içine bakıp sonra onun kesilmiş etini yiyemeyeceğim. Yiyemiyorum. (...) Öldüren bir makine gibi hissetmeye başladım kendimi. O yüzden de her yaptığımda yavaş yavaş acı çekmeye başladım. Eti yerken gırtlağımdan inmiyordu. Bu bir çeşit arınma. Ne oluyorsa oluyor, bu süreç seni başkalaştırıyor."

HARUN KOLÇAK

90'ların ünlü şarkıcısı Harun Kolçak kendini sonrasında sufiliğe adadı ve uzun süre vejetaryen kaldıktan sonra veganlığı seçti. Hatta bunu Twitter hesabından da duyuran Kolçak, "Şiddeti eleştirirken öldürülen hayvanları yemenize şaşırıyorum" diyerek aktif bir hayvan hakları koruyucusu olmaya hayatın kaybedene kadar devam etti.