Zika virüsü nedir?

Taşıyıcıları Türkiye'nin bazı bölgelerinde yerleşik hale gelen Zika virüsü nedir? Özellikle Güney Amerika kıtasında yaygın olarak görülen ve ölümcül sonuçlara yol açan korkutucu virüse ilişkin bir rapor hazırlandı. Türkiye'de Ekim 2017'de ayında, 4 ‘importe (dışardan gelen) zika virüs pozitif' vakasının tespit edildiği belirtildi. Adaptasyon yeteneği üstün olan taşıyıcıları sinekleri aynı zamanda yayılmacı bir türe sahip. Hazırlanan raporun bulguları önemli çünkü tedbirler bu rapora göre alınacak. Hastalığa vektörlük eden aedes türlerinin yayılımı önlenmelidir. Vektör dağılımının sınırlı bölgelerde bulunması olumlu bir durum ancak iklim değişikliği ve tam olarak belirlenemeyen nedenlerle vektör yayılımının hızlandığı bilimsel bir gerçektir. Peki, zika virüsü nedir? Hangi hastalıklara sebep oluyor? Tedavisi var mı? Nasıl korunulur? Detayları vatandaşlarımız için derledik...

ÖLÜMCÜL ZİKA VİRÜSÜ NEDİR?

İlk kez 1947 senesinde Uganda’nın Zika ormanlarında bulunan maymunlarda görülen Zika virüsü, 2015 senesinin Mayıs ayında sivrisinekler yoluyla yayılmış ve Brezilya’da ilk belirtileriyle ortaya çıkmıştır. Kanada ve Şili hariç Amerika kıtasındaki tüm ülkeleri tehdit eden Zika virüsünün, Avrupa'ya da sıçramasının ardından tüm dünyada alarma geçildi.

Zika virüsü ile alakalı araştırma yapan uzmanlar Aedes cinsi sivrisineklerin hamile kadınlara bulaştırdığı Zika virüsü ile yayılan hastalıkla yeni doğan bebeklerde görülen küçük kafa yapısının virüsler alakalı güçlü bir ilişki olduğunu kaydediyor.

Araştırmalara göre şu ana kadar Zika virüsü taşıyan 51 bebek hayatını kaybetti.

Zika virüsü (ZIKV), Flaviviridae virüs familyasının ve Flavivirus cinsinin bir üyesi. İnsanlara sivrisineklerden ve cinsel yoldan geçer ve Zika ateşi veya Zika hastalığı olarak bilinen hastalığa neden olur. Daha önce maymunlarda görülen virüs, ilk kez Nijerya'da bir insanda tespit edildi. Gebe kadınlara bulaştığında bebeklerde anomaliler görülmesine yol açar. Zika ile doğan bebeklerin kafaları normalden 31.5-32 santimetre daha küçük olur ve beyin fonksiyonlarında bozukluklar olur.

Zika virüsü Afrika, Amerika, Asya ve Pasifik’te yayılmış ve 2015'te Orta ve Güney Amerika'da yaşanan salgın, pandemik hâle gelmiştir. Dünya Sağlık Örgütü, 2016'da 33 ülkeye yayıldığı saptanan virüse karşı acil durum ilan etti. Bu virüse karşı bir aşı geliştirilebilmesi için en az 10 yıla ihtiyaç duyulduğu açıklandı. Ayrıca doktorlar tarafından zika virüsünün cinsel yolla da bulaştığı duyuruldu. Yetkililer tarafından, virüsle mücadelenin tek yolunun, sivrisineklerin ürediği durgun suları ilaçlamak ve kurutmaktan geçtiği vurgusu yapıldı.

Zika virüsü ilk olarak Hint şebeği maymunlarının yaşadığı Uganda'nın Zika Ormanları'nda görülmüştür. Maymunlardan sonra bu hastalık sivrisineklerde görülmüştür. Bu yüzden virüse "Zika" adı verilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü'nün açıklamasına göre hastalık Şili hariç tüm Güney Amerika ülkelerine yayılmıştır. Latin Amerika ve Karayipler'de birçok ülkede de etkili olan virüs, örneğin Kolombiya'da 13 bin 500 kişide görülmüştür. Stockholm'daki Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi'nden bir bilim insanı, Almanya ve İngiltere'de de Zika virüsü vakalarına rastlandığını söylemiştir. Türkiye Sağlık Bakanlığı da, 25 Ocak 2016'da yaptığı basın açıklamasında, Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre Güneydoğu Asya, Pasifik Adaları, Orta ve Güney Amerika’da hastalığın yayıldığını bildirmiştir. Bu bağlamda Bakanlık, özellikle gebe kadınlara bu bölgelere seyahat etmemesi çağrısında bulunmuştur.

TAŞIYICI SİNEKLER TÜRKİYE'DE YERLEŞİK HALE GELDİ

Milliyet'ten Arif Balkan'ın haberine göre, Zika virüsünün yayılmasında etkili olan ‘Aedes' cinsi sivrisineklerin Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Artvin'den başlamak üzere Giresun il sınırında ve Batum'dan Kırım Yarımadası'na doğru yayılmakta olduğu da saptandı.

Zika virüsünün ilk kez 1947'de Uganda'daki Zika ormanında saptandığı aktarılan raporda şu ifadelere yer verildi: ‘Ae. albopictus sineğinin batıda Trakya ve İstanbul, doğuda Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki illerimizden Giresun'a kadar gelmiş olduğu saptanmıştır. Batıda Kocaeli'ye, doğuda Giresun'a kadar yayılmış olan bu vektörün 5-7 yıl içinde Orta Anadolu'ya kadar yayılacağı tahmin edilmektedir.'

TÜRKİYE 4. KATEGORİDE

Türkiye son olarak Dünya Sağlık Örgütü, ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri ile Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi'nin ortaklaşa yayımladığı ülkelerin Zika virüs sınıflandırmasına göre ‘Kategori 4'te yer alıyor. Bir diğer ifadeyle Türkiye, yerleşik vektörün bulunduğu ancak geçmişte ve şu anda bulaşan olmadığı bölgeler arasında.

ZİKA VİRÜSÜ HANGİ BÖLGELERDE GÖRÜLÜYOR?

Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ), 23 ülkede görülen Zika virüsünün özellikle Güney Amerika'da yayılmaya devam ettiğini duyurdu.

Virüsün Tropikal Afrika, Güneydoğu Asya, Pasifik Adaları, Orta ve Güney Amerika'da görüldüğünü belirten DSÖ, virüs riskinin 2010 yılından bu yana 30 kat arttığını kaydetti.

Brezilya sağlık yetkilileri, ülkede virüs bulaştığı düşünülen 3 bin 893 kişi bulunduğunu bildirdi. Ülkenin kuzeydoğusundaki fakir Pernambuco bölgesinde yenidoğanların yüzde 1-2'sinde mikrosefaliye rastlanıyor.

Zika virüsünün yayıldığı Brezilya'da, ekim ayından bu yana 3 bin 500'den fazla bebeğe nöro-gelişimsel bozukluk olan "mikrosefali" teşhisi konuldu. Son olarak Hawaii adalarında yeni doğan bir bebekte Zika virüsü kaynaklı doğum kusuru tespit edildiği açıklandı.

Batı Nil virüsü gibi sivrisinek yoluyla yayılan Zika virüsünün ABD'de yayılmasına sebep olan sivrisinekler Teksas, Florida ve New Jersey eyaletlerinin doğu kıyılarında görülüyor.

Güney ve Orta Amerika seyahatinden dönen Danimarkalı bir turistte Zika virüsüne rastlanmasının ardından Avrupa ülkelerinin de alarma geçtiği belirtildi.

İngiltere Kamu Sağlığı Dairesi'nden yapılan açıklamada da Kolombiya, Surinam ve Guyana'dan dönen üç kişide Zira virüsünün tespit edildiği bildirilmiş; İtalya, İspanya ve İsviçre'de de Zika virüsü vakalarına rastlandığı belirtilmişti.

VİRÜSE KARŞI HANGİ ÖNLEMLER ALINABİLİR?

Enfeksiyondan korunmak için hastalığın görüldüğü bölgelerde halkın sivrisinek ısırıklarından korunması ve kadınların hamile kalmamaları önerildi.

Aedes türü sivrisineklerin sokması sonucu insana bulaşabilen virüsün önlenmesi kapsamında Kolombiya ve Jamaika'da temmuz ayında kadınlardan 6 aydan 1 yıla kadar hamile kalmamaları istenmişti.

El Salvador Sağlık Politikası Bakan Yardımcısı Eduardo Espinoza, kadınlara bu ve gelecek yıl çocuk yapmaktan kaçınmaları ve aile planlamasına yönelmeleri çağrısı yaptı. Espinoza, halka sivrisinek savar kullanmaları ve eteklerinin altına pantolon giymeleri tavsiyesinde bulundu.

Brezilya'nın, 2016 Yaz Olimpiyat Oyunları'ndan 4 ay önce Zika virüsüne karşı denetime başlayacağı duyuruldu. Rio 2016 Yaz Olimpiyat Oyunları yerel organizasyon komitesi, sivrisineklerin bulaştırdığı ve kusurlu doğumlara neden olan Zika virüsüyle mücadelede, müfettişlerin, sivrisineklerin ürediği durgun suların kurutulması için çalışacaklarını açıkladı.

ABD'deki Kadın Hastalıkları ve Jinekologlar Amerikan Koleji (ACOG) Başkanı Dr. Mark Defrancesco, virüsün görülebileceği bölgelere hamile kadınların seyahat etmesinin tavsiye edilmediğini belirtti.

Öte yandan, ABD Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (CDC), konuyla ilgili seyahat uyarısı yaptığı ülke sayısını 22'ye çıkardı.

VİRÜSÜN BELİRTİLERİ NELER?

Sağlık Bakanlığı’nın açıklamasına göre, Zika virüsü “ateş, baş ağrısı, gözlerde kızarma, kusma, döküntü, kas ve eklem ağrısı” gibi belirtiler gösteriyor.

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC), Zika’ya ilişkin açıklamasında virüsün bulaştığı kişilerde semptomların yaklaşık bir hafta içinde ortaya çıktığını ve kanda birkaç gün duran virüsün bazı kişilerde daha da uzun kaldığını ifade etti.

ZİKA VİRÜSÜ BEBEKLERİ NASIL ETKİLİYOR?

Beyinde hasar

Nöbet geçirme

Eklemlerde sorunlar

Kafada küçüklük (mikrosefali)

Görme ve duyma zorlukları

Yeme ve yutkunma zorlukları