Atatürk’ün cenazesine kimler, niçin ve kaç paralık çelenk gönderdi
Mustafa Kemal Atatürk’ün 10 Kasım 1938’deki ölümü ve kendisi için tertip edilen cenaze töreni, anlaşılan o ki, farklı kesimleri ve yabancı devletleri farklı farklı suretlerde ilgilendirmiş gözükmektedir.
Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı 16 Kasım 1938 tarihinde Ankara’daki Büyükelçiliğine bir telgraf çekmiş ve Atatürk’ün cenaze törenine hangi devletlerin kaç paralık çelenk sunduklarını merak etmiş ve elçilikten bu sorunun cevabını istemişti.
ABD’nin Anakara Büyükelçiliği de, Ankara’da cenaze için kendisinden en çok çiçek satın alınan ilgili çiçekçiden, çiçekçinin verdiği bilgilerin yayınlanmaması şartını kabul ederek, bir kısım bilgiler edinmişti.
Nihayet elde edilen söz konusu bilgiler, 12 Aralık 1938’de “mahrem” kaydıyla kaleme alınmış ve bir memorandum (muhtıra, rapor) şeklinde Amerikan hariciyesinin ilgili kısmına arz edilmişti.
Bahsi geçen raporda yer alan bilgilere göre Atatürk’ün cenazesine çelenk gönderen devletler ve çelenk için ödemiş oldukları Türk Lirası şöyleydi:
AFGANİSTAN
Kral……………………………………... 200 TL.
Hükümet……………………………… 150 TL.
-----------
350 TL.
ARNAVUTLUK
Kral……………………………………… 400 TL.
BELÇİKA
Kral……………………………………… 150 TL.
ÇEKOSLOVAKYA
Cumhurbaşkanı.…………………. 50 TL.
Cumhuriyet Hükümeti...…… 50 TL.
-----------
100 tl.
DANİMARKA
Kral……………………………………… 50 TL.
MISIR
Kral……………………………………… 350 tl.
Hükümet………………………….... 200 TL.
-----------
550 TL.
ALMANYA
Führer…………………………………… 300 TL.
Mareşal Goering………………….. 200 TL.
Bay Goebbels…..………………….. 200 TL.
-----------
700 TL.
YUNANİSTAN
Kral………………………………………. 300 TL.
Diadoch……………………………….. 200 TL.
M. Metaxas…………………………. 200 TL.
-----------
700 TL.
MACARİSTAN
Kral Naibi.…………………………….… 250 TL.
Hükümet………………………………… 150 TL.
Kraliyet Ordusu…………..………….. 150 TL.
-----------
550 TL.
IRAK
Kral……………………………………… 200 TL.
İRAN
Şehinşah……………………………….. 400 TL.
İran Ordusu…………….....…………. 300 TL.
-----------
700 TL.
İTALYA
Kral……...…………………………….…. 300 TL.
Benito Mussolini…………………. 300 TL.
Dışişleri Bakanlığı………………… 250 TL.
Genel Kurmay Başkanlığı..… 250 TL.
-----------
1100 TL.
JAPONYA
Kral……...…………………………….…. 350 TL.
Veliaht Prens…..……………………. 300 TL.
Genel Kurmay Başkanlığı..…… 250 TL.
Donanma Komutanı..………….... 250 TL.
-----------
1150 TL.
HOLLANDA
Kraliçe…...…………………………….…. 100 TL.
POLONYA
Cumhurbaşkanı.………………………...... 250 TL.
Hükümet….. …..…………………………..... 150 TL.
-----------
400 TL.
İSPANYA
Milliyetçi Hükümet...………………….…. 250 TL
Cumhuriyetçi Hükümet..……………... 200 TL.
-----------
450 TL.
İSVEÇ
Kral……...…………………………….…........... 100 TL.
İSVİÇRE
Cumhuriyet Hükümeti………………….… 150 TL.
ÜRDÜN
Emir Abdullah………………………….…...... 150 TL.
A.B.D.
…………...…………………………….…............... 250 TL.
SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ
SSCB Hükümeti……………………….…....... 500 TL.
Başbakan (Molotov)...…………………..…. 300 TL.
Mareşal (Voroshilov)……..……………...... 300 TL.
-----------
1100 TL.
YOGOSLAVYA
Prens Paul.…………………………….…........... 250 TL
MİLLETLER CEMİYETİ…..……….........…. 250 TL.
SADABAD PAKTI…............................... 300 TL.
DİPLOMATİK HEYETLER…..……........…. 350 TL.
Diplomatik Heyetler başlığı altında zikredilen çiçek parası, 1938 yılı itibarı ile Ankara’da tüm devletlerin büyükelçiliği bulunmadığından, söz konusu devletler temsilcilerince gönderilmiş olan çelenkleri ifade etmekteydi.
Yukarıda verilen bilgilerin tam ve eksiksiz olmadığı söylenebilirse de yabancı devletlerin Atatürk’ün cenazesi için göndermiş oldukları çiçek hakkında kesine yakın bilgi vermesi bakımından önemliydi.
ABD’nin cenaze için harcamış olduğu çiçek parası abartılı denebilecek derecede değildi ve bu gerçek ABD elçiliğince de yazılan raporda ifade edilmişti.
ABD elçiliğinin çelenk için fazla para harcamamış olmasının gerisindeki nedenlerden birisi, ilgili belgenin ifadesiyle, yerel çiçekçinin fiyatları abartmış olmasından ileri gelmişti. Her ne kadar o tarihlerde Türkiye’de, mevsimi dışında satılan çiçekler, pahalı olsa da çiçekçiler fırsatçılık ederek çiçeklerin fiyatını yükseltmişlerdi. İngiltere ve Fransa gibi ülkeler, çelenklerini cenaze törenine katılmak üzere görevlendirdikleri heyetle birlikte kendi ülkesinden göndermişti. Ancak bu durum diğer ülkeler tarafından istense de yapılamamıştı. Zira cenaze töreni için gönderilen kişilerin Ankara’ya ne zaman ulaşacaklarından emin değillerdi ve dolayısıyla da o suretle davranamamışlardı.
Ankara’daki ABD elçiliğinin edindiği bilgiye göre, cenaze töreninin gerçekleştiği 21 Kasım sabahı itibarı ile çeşitli kişi, kesim ve devletlerce Atatürk’ün cenazesi için gönderilmiş olan çelenklerin (çiçeklerin) toplam sayısı 17.000’i az biraz aşmıştı.
Cenazeye en pahalı çelengi Japonya (1150), onu takiben İtalya (1100) ve Sovyetler Birliği (1100) göndermişti.
Almanya ve İran (700), Macaristan ve Mısır (550) liralık çelenk ücreti ile ikinci derecede fazla para harcayan devletler olmuştu.
Bu devletlerden bazıları dost olarak gördükleri bir lideri kaybetmenin vermiş olduğu hüzünle, bazıları ise galiba Mustafa Kemal’in ölmesinden ötürü duydukları sevinçle söz konusu harcamaları yapmışlardı.
Bu anlamda sadece Benito Mussolini ve Führer adına gönderilen her birinin çiçek parası 300 liraydı. Oysaki İngiliz belgelerine göre, Mussolini ve Führer, her ikisi de, daha hayatta iken Mustafa Kemal’i öldürmek için bazen birlikte ve bazen ayrı şekilde, ona karşı 19 kez suikast düzenlenmesini sağlamışlardı. Alman ve İtalyanların Mustafa Kemal’e karşı düzenlemeyi öngördükleri son suikastın ise 1938 yılında yapılmasının kararlaştırıldığı daha o ölmeden kayıtlara geçmişti.
Kim bilir belki de…