Atatürk’ün hazineye bağışladığı çiftlikler

Atatürk’ün mal varlığını konu edinen vasiyetini vefatı öncesi günlerde kaleme aldığı ve muayyen şartlar dâhilinde miras bıraktığı malumdur.

Onun ayrıca vefatından yaklaşık bir yıl önce, 1937 Haziran’ında, mülkiyetinde olup tasarrufunda olan 5 adet çiftliğini ve endüstriyel türden muhtelif yatırım hisselerini Hazine’ye bağışladığı da bilinmektedir.   

Bu vesile ile İsmet İnönü, 12 Haziran 1937'de Büyük Millet Meclisi'nde uzun ve coşkulu alkışlar arasında, Atatürk'ün Türkiye'deki tüm arazisini temsil eden beş deneme çiftliğini ve çeşitli Türk sanayi kuruluşlarına ait sahibi olduğu hisselerini Hazine'ye devrettiğini beyan etmişti.

Yapılan bağış İsmet Paşa tarafından:

Millete emsalsiz derecede cömert bir hediye

şeklinde ifade edilen takdir patlamasıyla büyük bir beğeni kazanmış ve:

Tüm hayatını Türkiye'ye hizmet etmek için harcayan Cumhurbaşkanı'nın tipik bir davranışı

olarak tanımlanmıştı.

Anlaşılan o ki, o anki düşüncelerinin tahrik ettiği duygusallık telaşına bir an için yakalanmış olan Atatürk de:

Gerektiğinde Türkiye'ye tereddüt etmeden vereceği çok daha değerli bir hediyeye sahip olduğunu

belirterek yapılan teşekkürleri kabul etmişti.

Atatürk'ün cömertliği sonucu hazinenin elde ettiği mal, teçhizat, demirbaş vb. eşyaların listesine dönemin basını sayfalarında epeyce bir yer ayırmış, ancak bağışın değerini hiçbir surette bahis konusu etmemişti.

Bağışın bu yönü ile kimse ilgilenmese de ABD Büyükelçiliği konuya dair merakını gidermek istemiş ve birçok başarısız denemeden sonra nihayet Tarım Bakanlığı'ndaki bir yetkiliden, gayri resmi bir tahmin olarak, sadece çiftliklerin değerinin 1.500,000 lira olduğunu öğrenmişti. Sahip olup bağışladığı hisseleri de dikkate alındığında yapılan tüm bağışın yaklaşık 2.000.000 lira (1.600.000 dolar) olduğu söylenebilirdi.

Bu rakam ise bağışın yapıldığı tarih itibarıyla, ortalama %3,54 enflasyon ve %1,749,54 kümülatif enflasyon çerçevesinde, 30.517,359 dolara tekabül etmekteydi. (1)

Hazineye bağışlanmış olup son birkaç yıldır yeniden yapılan yatırımlarla hepsinin kârlı bir surette faaliyet gösterdiği söylenen 5 çiftlik toplamda 154.729 dönümlük bir alanı kapsamakta ve aşağıdaki bireysel mülklerden oluşmaktaydı:

1. Ankara'da bira, şarap, süt ürünleri, et, sebze vb. üreten ve Yağmur Baba, Macun, Güvercinler, Tahar, Etimesgut ve Çakırlar çiftliklerinden oluşan Gazi Orman Çiftliği,

2. Orman Çiftliği ile bira ve şarap dışında hemen hemen aynı ürünleri üreten, Milet ve Baltacı çiftliklerinden oluşan Bursa yakınlarındaki Yalova Çiftliği,

3. Süt ürünleri ve sebzelerin yanı sıra portakal ve limon üretimi yapan, Tekir ve Şövalye çiftliklerinden oluşan Silifke Çiftlik,

4. Narenciye üretimi yapılan ve ayrıca bir miktar pamuk da yetiştirilen Dörtyol Çiftlik,

5. Tarsus'ta pamuk, buğday ve narenciye üretimi yapan Piloğlu Çiftliği,

Çiftliklerin bünyesinde 45 bina, bira fabrikası, tabakhane, buzlu içecek ve birkaç bağcılık işletmesi şeklinde çeşitli işletmeler mevcuttu.

1) Hesaplama için bak: https://smartasset.com/investing/inflation-calculator#XpHWTwUQD6