Dönmez: 2 aya yeni müjde gelebilir

Türkiye'nin tarihinin en büyük hidrokarbon keşfine imza atan ekibin lideri konumundaki Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Tarafsız Bölge'de Ahmet Hakan'ın konuğuydu. 

Giresun'daki sel felaketi bölgesinden gelen Dönmez'in ilk sözleri de bu bölgeye ilişkin oldu. Dönmez, "Giresun şu anda büyük oranda toparlandı. Devlet tüm kurumlarıyla orada. Ben dün intikal ettim, büyük oranda toparlandı." dedi. 

Dönmez'in Karadeniz'deki keşfe ve başta Akdeniz olmak üzere yapılan sismik araştırma ve sondaj çalışmalarına ilişkin Ahmet Hakan'ın sorularına verdiği yanıtlar ve çalışmalara ilişkin verdiği bilgilerin detayı ise şöyle: 

Biz inancımız hiç yitirmedik. Bu işe gece gündüz kafa yoran ciddi bir ekibimiz var. 2017 yılında başladığımız bu süreçte filomuza birer yıl arayla iki sondaj gemisini dahil ettik. Oruç Reis yüzde 90 oranında yerlilikle yapıldı.

Aslında Karadeniz’de bizim hikayemiz 2005’e kadar gidiyor. O dönemde uluslararası petrol şirketleriyle belli anlaşmalar vardı. 6 tane derin deniz sondajı yapılmıştı ama bulunamamıştı. O sahada ilk defa sismik çalışma yapıldı. Biz oraya yüksek ses dalgaları gönderiyoruz. Sismik araştırma böyledir. Ses dalgalarına aşağıdaki katmanların dönüşleri var. İki ve üç boyutlu yapılıyor.

Bizim yaptığımız iş keşif amaçlı sondaj. Daha önceden ne kadar derine ineceğimiz araştırmalar sonucu belirleniyor. Belirli katmanlar var oradaki tahminleri konuşuyoruz.

Binlerce metre altta, Karadeniz’de bu operasyonu yaptığımız yerin su derinliği 2 bin 100 metre. Denizin derinliği olan noktada operasyonlarımız oldu. Geminin bulunduğu yerde 12 bin metreye kadar sondaj kabiliyeti var. Şu anda Karadeniz için konuşacak olursak oradaki sondajımızda 3500 metredeyiz. Denizde suyun bittiği yere de iniyoruz. Test amaçlı numuneler alınıyor. Su da çıkabilir gaz da onlar bu testler sonucu çıkıyor. Bazı sahalarda petrol doğalgaz karışık çıkıyor.

Tahmin ettiğimiz katmanlara indikçe oraya özel sondalarla başka ekipmanlar indiriliyor kuyunun içerinde gaz çıkışı oldu. O gaz tüplere yerleştirip yüzeye yerleştiriliyor. Gemide ön analiz yapılıyor karada laboratuvarlarda gazın kalitesini anlamak için test yapılıyor.

Gazlar yüzeyde ayrıştırma yapılıyor, yüzde yüz saflıkta pür metan yakaladık.

"2020’DE DENİZDEKİ KEŞİFLER ARASINDA BİR NUMARA"

Yaklaşık 10-12 günlük bir süreç, iki katman kestik. Kestiğimiz katmanların çeşitli yerlerinde gazı aldık. Uluslararası rezerv hesaplama yöntemi kullanıldı.

TPAO Son 20-25 yılda baktığımızda yakın coğrafyada petrol ve doğalgaz alanında ortaklıkları olan bir şirketten bahsediyoruz. Bir deneyim var. Yine Rusya’nın muhtelif yerlerinde petrol sahalarımız var, Irak’ta var, Afganistan’da var. Bu anlamda Türkiye Petrolleri bölgesinde ciddi bir oyuncu oldu. Niyetimiz bunu küresel ölçekte taşımak. 2020’de denizdeki keşifler arasında bir numarayız.

Kuvvetle muhtemel aşağıdaki katmanlarda yeni keşif yakalayabiliriz. Derinlikleri ve uzunlukları birbirine benziyor. 1-1,5 ay daha sabredersek revize edilebilir. Bugünden yine bir şey söylemeyelim.

Biz 14 ay önce sismik çalışmalara başlamıştık. 2 bin km'de keşfettiğimiz alan 250 kilometrekare. Komşu bir alan daha var. Rezerv konusunda revizyon yukarı yönlü olacak. 320 milyardan fazla rezerv var.

Burası bizim TUNA-1 adını verdiğimiz lokasyon. 8 bin kilometre karelik alanın dörtte birinin çalışmasını yaptık. Belki buralarda benzer yapılarda keşifler yapabiliriz. Petrol ve doğalgaz oluşumu milyonlarca yıl öncesinden başlayan bir süreç. Jeologların ifadesi Karadeniz bir iç deniz Hazar gibi ve derinlikte Karadeniz çukurluğu var. Tuna Nehri yıllarca mikroorganizmaları organik malzemeleri Karadeniz’e taşıdı. Zamanla tabi toprak taş geliyor. Yüksek basınç ve sıcaklıkla birlikte bu mikroorganizmalar doğalgaz veyahut petrol oluyor.

Sondaj yöntemleri ve keşif yöntemleri açısından baktığımızda petrol endüstrisinin oturmuş bir standarttı var.

‘KARADENİZ GAZI 2023’E YETİŞECEK’

Sismik verilerden ifade ettiğim gibi alanın büyüklüğü belliydi. Gazın kalitesi ve basıncıyla alakalı sondaj çalışmaları esnasında onu tespit ettik. Biz aşağı yukarı son bir iki gün kala Cumhurbaşkanımızla paylaşmadık. İyice emin olmak istiyorduk. Detaylı şekilde bilgiler Cumhurbaşkanımızla paylaşıldı. Cumhurbaşkanımız bize başından sonuna kadar destek verdi.

Doğalgazın kullanımı 2023’e yetişebilir. Biz kuyuları acıktıkça o kuyulardan üretime geçeceğiz. Biz gazı uzun yılar boyunca Bulgaristan sınırından aldık Türk Akım ile birlikte Kıyıköy’den alıyoruz. 81 ile biz doğalgazı götürdük. Doğalgaz ana iletim şebekesine Ereğli ya da Akçakoca’dan bağlayacağız. Şebekeye basmadan evvel standart hale getiriyoruz.

‘DOĞALGAZ FİYATLARI DÜŞER’

Uzun dönemli doğalgaz anlaşmaları bir takım yükümlülükler getirir. Askeri alım taahhüttüler var. Bu kontrat sürelerine sabit kalmak gerekiyor. Bazı kontratlarımız süre itibariyle sonlanacak. Bu keşifle yanlış algı olmasını istemem. Kademeli olarak ithalatımız azalacak.

Elektrik ve doğalgaz piyasasında regüle bir piyasa oluşturduk. Alıcı ve satıcılar gazını getirip dağıtabilir. Bu nedenle yeni kaynaklar fiyatları aşağı yönlü etkiler. Yakın ve yerli kaynak, şüphesiz rekabetçi olacaktır. 2023 itibarıyla doğalgaz fiyatları düşer. Bu büyüklük bizim iç piyasamızı etkileyecek. Bölgesel olarak Avrupa’yı etkiler mi, şu an bir şey demek güç. Biz çeşitli kaynaklardan çeşitli fiyatlara doğalgaz alıyoruz. Fiyatlar artı eksi değişebilir. Biz müşteriye tek fiyat sunuyoruz.

"2 AYA YENİ MÜJDE GELEBİLİR"

2 aya yeni müjde gelebilir. Bir keşif yapıldıktan sonra üretim aşamasına geçildiğinde boru hatlarının yapımı ve kıyı terminallerinin yapımı da uzmanlaşmış şirketler var.

Bunlar önemli ama bu konularda uzmanlaşmış firmalar var. Uluslararası bu işi istekli olanlar ihalelere girebilir. Sahada biz çıkardık biz işleteceğiz. Orada 80 yıllık milli kuruluş var.

Daha ekonomik olduğu için dış kaynak kullanımıyla çözüyorsun.

Sismiği dışarıdan aldığı bir sondaj gemisin kiraladıktan sonra o da kazabilirdi. Bizim milli enerji maden politikamızda bazı kritik işleri kendi bünyemize alma sebebimiz, Akdeniz’deki çalışmalarımızda bir takım engellerle karşılaşıyoruz. Esas nedeni bu. Kötü komşu insanı ev sahibi yapar. Bugünkü seviyemize bu stratejiyle geldik. Kiraladığımız dönemde bugünü kıyasladığımızda devasa farklar var.

"KANUNİ YIL SONA KADAR KARADENİZ'DE OLACAK"

Üçüncü gemimiz Kanuni’nin yıl sonuna kadar işlemlerin bitiririz diyoruz. Karadeniz’de sondaj yapacak. Bahsettiğimiz miktarda üretimi planlama yapacağız. 40’a yakın üretim kuyusu açmamız gerekecek. Sondaj gemilerimizle devam edeceğiz. Orada bir potansiyel olursa oradaki iki gemi yetmeyebilir. Çözümler alternatifler hiç problem değil.

“DOĞU AKDENİZ’DE ÜMİTLİYİZ”

Toplama biz Karadeniz Akdeniz ayrımı yapmadık. Toplamda kendi milli sondaj gemilerimizle ilk keşfimiz 9. sondajda oldu.

Sondajda Karadeniz’de olduğu gibi sismik verileri değerlendirerek haritalama çalışması yapılıyor. Hangi metrelerde muhtemel kaynaklar rastlayacağımız öngörülüyor. Şu ana kadar zaman zaman gaz ölçümleri yaptık Akdeniz’deki sondajlarımızda ama Karadeniz’deki gibi arkası gelmedi. Orada yaptığımız sondajlarda bize yakın bölgelerde yeni sondajlara ihtiyaç olduğu şeklinde uzmanlarımızın yorumları oluyor. Orada yeni sondajlarımız olacak potansiyel içeren bölgelerde. Akdeniz’den ümitliyiz. Kesin bir keşif bilgisi olmadığı için paylaşmadık.

Hem petrol hem doğalgaz bulma ihtimalimiz var. Akdeniz’de yapılan keşiflerin ağırlığı doğalgaz oldu. Aynı sahada petrol ve doğalgazın üretildiği noktalar var. Bizim beklentimiz gaz gibi gözüküyor ama bu sondaja göre netleşecek.

Tunus ve Katar Enerji Bakanları tebrik ettiler. Somut olarak petrol sektörünün değerlendirmesine rastlamadık .Bu ölçekte bir kaynağın gelecekte enerji piyasalarının etkisini herkes oturup hesap eder. O anlamda Avrupa’nın da birtakım değerlendirmeler yapacağını düşünüyorum ama bunun için biraz zamana ihtiyacımız var.

İki seneye aşkın süredir bakanlık görevim var. Benim açıkladığım iki keşif var onların miktarları da belli. Biri Trakya’da ve üretimini yapıyoruz. Petrol alanında sadece Türkiye Petrolleri yok. Yüzde 30 orta ölçekli özel sektör yatırımcıları var. Tüm dünyada bu alanlar herekse açıktır. Yerin altında petrol varsa bu kaynağın kazandırılmasın ister. Özel sektörde bazen milli kuruluşla ortak bazen kendileri arayabilirler. Sondajlar Anadolu’nun muhtelif yerlerinde yapılıyor. Petrol sıvısı çıkartılıyor. Yerel çalışanlar uzmanından duyulmayan bilgileri alan örneklerimiz var. Biz bakanlığımızın ve Türkiye Petrolleri’nin resmi olarak açıklamadığı bilgilere itibar etmeyiniz.

“GÜNLÜK 53 BİN VARİL PETROL ÇIKARIYORUZ”

Karada da ciddi sondajlarımız var. Hemen hemen her yıl 100 civarında sondajlarımız var. Son 20-25 yıla baktığımızda Türkiye Petrolleri’nin üretimi 50 bin varilin üzerine çıktı. Bu kötü değil ama düşük. Kıyaslamak için söylüyorum bizim 1 milyona yakın petrol tüketimimiz var. Bu rakamları 100 bin varile çıkarmamız gerekir. Karadaki faaliyetlerimizi artırarak devam ettik. Son 3-4 yılda yeni keşiflerle birlikte 42 bin varillerden 50 bin varillere çıkardık. İstikrarlı bir şekilde keşiflerimiz artırıyoruz. Türkiye’deki petrol üretimimizin büyük kısmı Güney Doğu’da doğalgaz üretimimiz de Trakya’da.