Edebi akımlar nelerdir? Özetle edebiyatın sanat akımları ile ilişkisi

Belli bir tarihsel süreçte edebiyatı, tür ve yazarın milliyeti bakımından herhangi bir ayrım olmadan şekilsel ve içeriksel olarak etkileyen belli üslup, duygu ve düşünce dizisine edebiyat akımı veya edebi akım denir. Türk edebiyatı derslerinin en önemli konuları arasında yer alan edebi akımların neler olduğu merakla araştırılıyor.  Peki, edebi akımlar nelerdir? İşte, özetle edebiyatın sanat akımları ile ilişkisi! Detaylar haberimizde...

ÖZETLE EDEBİYATIN SANAT AKIMLARI İLE İLİŞKİSİ

Edebi akımlar, bir sanatçı grubunun aynı düşünceleri paylaşarak oluşturdukları, bazı ilkeler doğrultusunda ve onlara bağlı kalarak eser ortaya çıkarttıkları edebi anlayışlara denmektedir. Edebi akımlar, 11. sınıf ders konusudur. Özellikle üniversite sınavında her sene bu alandan en az bir soru çıkmaktadır. Bu nedenle edebi akımlar konu anlatımı, edebiyat alanında dikkat edilmesi gereken konulardandır.

Edebi akımların ömürleri bulunmaktadır. Genellikle bir edebi akım ortaya çıkar, olgunlaşır ve tepe noktasını yaşar ve sonra sönüşe geçer. Edebi akımlar, genellikle birbirlerine tepki olarak ortaya çıkmıştır. Zira her bir akım, bir öncekine göre yeni ve farklı bir bakış açısına sahiptir. Bununla birlikte edebi akımlar arasında benzerlikte görülebilmektedir. Her edebi akımın bir temsilcisi bulunmaktadır. Lakin bir yazar belirli bir akımda eserler ortaya koyuyor diye, başka bir akımda eser ortaya koyamayacak değildir.

Edebi akımların her birinin sahip olduğu prensipler bulunmaktadır, lakin bu prensipler yazılı halde değildir. Bununla birlikte, bazı yazarlar, içinde bulundukları edebi akımla ilgili olarak manifestolar hazırlamışlardır. Bunlara örnek olarak Emile Zola tarafından kaleme alınmış olan Deneysel Roman isimli eser verilebilir. Zira bu eser natüralizm akımının manifestosu niteliğindedir. Benzer bir şekilde Victor Hugo'nun, Cromwell Ön Sözü isimli eseri de romantizm akımının manifestosudur. Lakin belirtildiği gibi, her akımın yazılı bir manifestosu bulunacak diye bir şartı yoktur.

Edebi akımlar, aslında birer sanat akımıdır. Sanat yanı sıra edebiyatı da etkilemişlerdir. Edebi akımların oluşmasında toplumun içerisinde bulunduğu durumun etkisi büyüktür. Zira sanat ve edebiyat topluma göre şekillenmektedir.

EDEBİ AKIMLAR NELERDİR?

Hümanizm: İnsanı temele alan akımdır. Konusu insandır. Bu akıma göre insan en yüce varlıktır. Yazar, kendini eserde gizler. Sanat, sanat içindir anlayışını benimser.

Klasisizm: Akıl ve sağduyu ön plandadır. Duygusallığa yer yoktur. Eski Yunan, Roma ve Latin edebiyatından konular seçilir. Bir eserin klasisizm akımına ait olması için taşıması gereken ögeler vardır. Üç birlik kuralı vardır. Yazar, kendini eserde gizler. Sanat, sanat içindir anlayışını benimser.

Romantizm: Duygu ve düşünceler üstündür. Klasisizme tepki olarak ortaya çıkmıştır. Klasik edebiyatın kuralları geridedir. Üç birlik kuralı terk edilir. Konular; aşk, ölüm ve tabiattır. Yazar, kendini eserde gizlemez. Sanat, toplum içindir anlayışını benimser.

Realizm: Romantizm akımına tepki olarak ortaya çıkmıştır. Gerçeklik ön plandadır, duygu ve düşünceler geri plandadır. Konular gerçek yaşamın içinden seçilir. Yazar, kendini eserde gizler. Sanat, sanat içindir anlayışını benimser.

Natüralizm: Realizmin akımının ileri seviyesidir. Deterministtir. Gerçeklik tüm çıplaklık ve çirkinliği ile konu edilir. Doğayı, deney yöntemi ile anlatır. Soya çekim ve çevre faktörü önemlidir. Yazar, kendini eserde gizler. Sanat, toplum içindir anlayışını benimser.

Parnasizm: Şiir akımıdır. Şiirde romantizm akımına karşı ortaya çıkmıştır. Şiirde realizmi savunur. Bu akım şiirde biçimi her şeyin üstünde tutar. Şiirler daha çok sone tarzındadır. Sanat, sanat içindir anlayışını benimser.

Sembolizm: Şiirde etkili olmuştur. Şiir, anlaşılmak ve okunmak için değil, hissedilmek içindir anlayışınadır. Şiirde duyguları sembollerle ifade eder. Sanat, sanat içindir anlayışını benimser.

Empresyonizm: Sembolizm ile birlikte sürrealizm akımını hazırlamıştır. Aslen resimde görünür. Konu olarak çevredeki varlıklar değil, onların bıraktığı his baz alınır. Kurallara bağlı değil, özgürlükçüdür. Sanat, sanat içindir anlayışını benimser.

Fütürizm: Bu akım edebiyatı uyuşukluktan kurtarmak ister. Geleneksel kurallar reddedilir. Uyak ve kafiye yoktur, serbestlikten yanadır.

Dadaizm: Varlığı çok kısa sürmüştür. Ana olan kuralsızlıktır. Şiirde serbestlikten yanadır. Alışılmamış bir şiir dili hedefler. Uyak ve kafiyeye karşıdır.
Sürrealizm: Bilinçaltının sanata dökümüdür. Şiirde görülür. Akıl ve sağduyu geri plandadır. Asıl olan bilinçaltı ve güdülerdir.

Ekspresyonizm: İnsanların gizli yönlerini ortaya çıkarmak ister. Toplumun gerçeklerine sırt çevirir. Dışavurumculuktur. Empresyonizme tepki olarak ortaya çıkmıştır. Şairin görevi dış dünyanın anlamsızlığına anlam vermektir.

Egzistansiyalizm: Özgürlük önemlidir. İnsan özgür olmaya mahkumdur der. Buna göre dünya iğrenç ve boş bir yerdir. Karamsar ve bunalım edebiyatıdır. Biçim geri planda, içerik ön plandadır. Dili sade ve anlaşılırdır.