Enver Paşa nasıl öldürüldü, Basmacı Hareketi ile ilişkisi neydi? Şehadetinin 100. yılında Enver Paşa

Türk siyasi ve askeri tarihinin önemli şahsiyetib100 yıl önce bugün, 4 Ağustos 1922 tarihinde Sovyet Kızıl Ordusu'nun Türkistan coğrafyasında Basmacı Hareketi'ne yaptığı baskın sırasında hayatını kaybetti. Ölümünün üzerinden 100 yıl geçmesine rağmen halen hafızalarda, dillerde…

Türk ordusunun 102 yıl sonra Bakü sokaklarında geçit töreni yapmasında bile Enver Paşa’nın ismi zikredildi. Onun harbiye nazırıyken talimatıyla kurulan Kafkas İslam Ordusu, Bakü’yü Rus işgalinden kurtarmıştı. Enver Paşa’nın türk dünyası ile ilişkisi bununla sınırlı kalmadı. İttihat ve terakki yönetimindeki Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı’nda yenilince Enver Paşa’ya yeniden Türk dünyasının yolları gözükmüştü.

Birinci Dünya Savaşı’nda ittihat ve terakki yönetimindeki Osmanlı Devleti, Almanya ile müttefikti. Osmanlı’nın savaşı kaybetmesinde sorumlulardan biri olarak Enver Paşa öne çıktı. İşgalci İngiliz güçleri de ittihat ve terakki yöneticileri hakkında tutuklama kararı çıkarınca enver Paşa, diğer ittihatçı liderler gibi yurt dışına kaçtı.

Amacı Milli Mücadele'nin başına geçmekti. Hatta Ankara’da bazı ittihatçı kökenli mebuslar Mustafa Kemal Paşa yerine Enver Paşa’nın başa geçmesi için çabalamışlardı. Ancak gerek cephelerdeki başarılar gerekse de Mustafa Kemal Paşa’nın örgütlenme gücü bu planı akamete uğrattı. Bu süreçte moskova ile türk dünyası arasında mekik dokudu. Kafkasya’dan sonraki durağı artık şehit olacağı durak olan Basmacı Hareketi'ydi.

İngiliz ve Fransızların müttefiki olan Rus Çarı 2. Nikolay, savaş sürerken 8 Temmuz 1916 tarihinde cephe gerisinde çalıştırmak üzere Türkistan’dan iş gücü temin edilmesini emreder. Bu emre göre 484 bin türkistanlı derhal askere  alınmalıdır. Bu karar tepkiler ve protesto eylemleri başlamıştır. Rus polisi ve askeri bu protestoları bastırmak için silahlı saldırılar düzenledi. Bunun üzerine protestolar adım adım ayaklanmaya dönüştü. Rusya baskı yoluyla 200 bin Türkistanlıyı cephede çalıştırmak üzere askere aldı. 1917-1918 yıllarında gidenlerden çok azı geri dönebildi. Dönenlerde rus düşmanlığı artmıştı. Bolşevik Devrimi sonrasında ayaklanma sürdü. Beraberinde baskılar da… İşte 'Basmacı' ismi o dönem gündeme gelmeye başladı. Rusların “işgalci-saldırgan” anlamında aşağılamak için koyduğu bu isim daha sonra simgeleşti ve 1917 ve 1934 yılları arasında süren hareketin ismi oldu...

Enver Paşa ve Basmacılar Hareketi dosyası SuperHaber YouTube kanalında...

YOUTUBE KANALIMIZA ABONE OLMAYI UNUTMAYIN