Sağlıklı yaşamın yeni trendi, fonksiyonel beslenme nedir?

FONKSİYONEL BESLENME NEDRİR?

Kişinin hastalıklarını, yaşam tarzını ve kişisel özelliklerini göz önünde bulundurarak tüm besin kaynaklarından dengeli bir şekilde almasına dayanan ve sürürülebilir bir beslenme düzeni amaçlayan bir yöntemdir.

FONKSİYONEL GIDA NE DEMEK?

Fonksiyonel gıda, besleyici özelliklerinin yanında sağlığı koruyucu, hastalığı tedavi edici ve hastalık riskini azaltıcı etkisi bulunan ve bu etkileri bilimsel ve klinik olarak ispatlanmış gıdaları kapsayan bir kavram.

FONKSİYONEL GIDALARIN ÖZELLİKLERİ

-Kapsül veya ilaç formunda olmaması,
-Uzmanlarca etkilerinin onaylanmış olması,
-Yeterli düzey bir beslenme sağlaması,
-Vücudun bir veya daha fazla fonksiyonunu olumlu yönde etkilemesi,
-Hastalanma riskini azaltması,
-Günlük olarak tüketilebilmesi,

FONKSİYONEL GIDALAR HANGİ FORMDA BULUNUR?

Doğada bulunan bir gıda olabileceği gibi, içerisine bazı bileşenler ilave edilmiş, bazı bileşenlerinden arındırılmış, bir veya daha çok bileşeni değiştirilmiş ya da tüm bu sayılanların kombinasyonlarından oluşan bir gıda olabilir.

FONKSİYONEL GIDALAR NELERDİR?

Fonksiyonel gıdalar 3 gruba ayrılmmaktadır.

A. BASİT GIDALAR

Basit gıdalar, yapısında doğal olarak biyoaktif bileşen bulunan gıda veya gıda gruplarını ifade ediyor. Biyoaktif bileşen ise ana besin kaynağı olmayıp canlının hayatta kalmasını ve zorlu yaşam şartlarına dayanmasını sağlayan bileşen olarak tanımlanıyor. Örneğin, doğal olarak havuçta bulunan beta karoten ve yulaf kepeğinde bulunan beta glukan basit gıda kategorisinde yer alıyor.

B. BİYOAKTİF BİLEŞEN EKLENEN İİŞLENMİŞ GIDALAR

Gıda işleme esnasında biyoaktif bileşenlerin ilave edildiği gıdalar bu sınıfa girer. Örnek olarak, Omega-3 eklenen süt ve kalsiyum eklenmiş portakal suyu bu kategoride yer buluyor.

C. ZENGİNLEŞTİRİLEN GIDALAR

Çeşitli yollarla (genetik mühendislik, gıda ıslahı vb.) içerisindeki doğal biyoaktif bileşen oranı artırılmış gıdalar bu sınıfa girer. Omega-3 oranı artırılmış yumurta ve probiyotik içeriği artırılmış yoğurt bu tür gıdalara örnek olarak verilebilir.

FONKSİYONEL BESLENMEDE PROBİYOTİKLER

Bağırsak sistemine yerleşerek mikrobiyal dengeye yardımcı olan yararlı canlı mikroorganizmalara “probiyotik” adı veriliyor. Probiyotikler zararlı mikroorganizmalara karşı etkili olurken vücut ve bağışıklık sistemi için yararlar sağlıyor.
Fonksiyonel gıda bileşeni olan probiyotikler ise belirli miktar tüketildiklerinde sağlık üzerinde olumlu etkileri olan yiyecekleri ifade ediyor. Başlıca fonksiyonel gıdalar arasında yer alan probiyotikler şunlardır:

-β-glukan
-Fruktooligosakkaritler
-Laktuloz
-Galaktooligosakkaritler
-İzomaltooligosakkaritler
-Ksilooligosakkaritler
-Glukooligosakkaritler
-Soya fasulyesi oligosakkaritleri

TÜRK MUTFAĞINDA FONKSİYONEL GIDALAR

Türk mutfağında kullanılan pek çok gıda, fonksiyonel gıda kategorisinde yer alıyor. İşte Türk mutfağında kullanılan bazı fonksiyonel gıdalar:

Kavun ve kereviz: Kanser riskini azaltmaya yardımcı olabilir ve serbest radikalleri etkisiz hale getirir.

Turunçgiller: Serbest radikalleri nötralize eder ve kanserle savaşta etkili olabilir.

Yeşil çay: Kanser riskini azaltır ve serbest radikalleri etkisizleştirir.

Greyfurt: Anti kanser ve antioksidan özelliği taşır.

Yulaf: Göğüs ve kolon kanseri için riskleri azaltabilir.

Zeytinyağı: Antikanser özelikte olup iyi kolestrol (HDL) ve antioksidan artışı sağlar.

Soğan (beyaz ve kırmızı): Kalp hastalıklarını azaltabilir.

Biberiye: Antioksidan özelliği bulunur. Kolesterol oksidiyonunu, kanseri ve Alzheimer’ı önleyebilir.

Ispanak: Yaşa bağlı makül (deri lekesi) tedavisi üzerinde etkilidir.

Ayçiçeği tohumu: Antioksidan özelliği bulunur ve bağışıklığı destekler. Kan yağ seviyelerini düzenler. Cilt sağlığına iyi gelir ve doku onarımına yardımcı olur.

Domates: Prostat kanseri tedavisinde etkili. Antioksidan özelliği bulunur.

FONKSİYONEL GIDALARIN SAĞLIK ÜZERİNDE ETKİLERİ

Fonksiyonel gıdaların insan vücudunda bazı olumlu etkileri olduğu biliniyor. Fonksiyonel gıdaların insan fizyolojisi üzerinde etkili olduğu alanlar ise şunlar:

-Büyüme ve erken gelişim,
-Bilişsel ve ruhsal sağlık,
-Bazı metabolik işlemlerin düzenlenmesi,
-Oksidatif strese karşı savunma,
-Gastrointestinal fizyoloji,
-Fiziksel performans ve zindelik,
-Gastrointestinal fizyoloji.