Kadınların ortak derdi: Yumurtalık kisti tehlikeli midir?

Yumurtalıkta kist, yumurtalığın içinde veya yüzeyinde oluşan genellikle içi sıvı dolu keselerdir. Bu keseler yumurtanın gelişip atıldığı yapıdan, rahim içini kaplayan endometrium yapıdan veya direkt yumurtanın kendisinden oluşabilir. Yumurtalık kistlerinin içi berrak sıvı, akışkan çikolata kıvamında sıvı veya diş, saç, kemik, yağ gibi farklı dokular ile dolu olabilir. Yumurtalık kistlerinin pek çok farklı çeşidi bulunur. Kistin çeşidine ve büyüklüğüne göre farklı belirtiler oluşur ve farklı tedavi yöntemleri uygulanır.

YUMURTALIK KİSTİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Yumurtalık kistlerinin birçoğu belirti bile vermediğinden muayene esnasında tesadüfen tespit edilir. Belirti vermeyen kistler çoğunlukla çok küçük veya geçici olan, zamanla kendiliğinden yok olan, dönemsel kistlerdir. Kistler büyükse ve yayılma eğiliminde ise o zaman önemli belirtiler verir. Bu belirtiler ise şöyledir;

- Kasıklarda ve karın bölgesinde ağrı,
- Regl döneminde ve cinsel ilişki sırasında ağrı,
- Regl gecikmesi ve düzensizliği,
- Gebe kalmakta zorluk,
- Eğer kist kötü huylu ise çevre dokulara ve organlara baskı yapacağından karın şişliği, kabızlık, sık idrara çıkma gibi durumlar oluşturur.

YUMURTALIK KİSTİ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Folikül Kisti: Büyüyüp gelişen yumurta hücresinin zamanı geldiğinde çatlaması gerekir. Eğer çatlama gerçekleşmez ve yumurta büyümeye devam ederse folikül kisti oluşur. Gençlerde sıkça rastlanan folikül kisti 2-4 cm boyutunda olup genellikle adet döneminde atılır.

Korpus Luteum Kisti: Korpus luteum yumurtanın olgunlaşıp atıldığı yapıdır. Progesteron hormonu salgılayabilen hücrelerden oluşur. Normalde yumurtanın atıldığı adet sürecinde parçalanıp atılması gerekir. Atılmadığında içinde sıvı birikerek 3-5 cm’yi bulan korpus luteum kistleri meydana gelir. Korpus luteumlar hormon üreten kistler olduğundan adet düzensizliği oluşturabilir.

Endometrioma: Rahim içini kaplayan endometrium yapısı dışarı yumurtalıklara taştığında burada kist oluşturur. Yumurtalıklarda kanama ile oluşan endometrioma kisti, içini dolduran sıvının görüntüsü çikolataya benzediğinden çikolata kisti olarak da bilinir.

Dermoid Kist: Genellikle embriyonel dönemde, olmaması gereken bir dokunun yumurtalık içinde kistleşmesi sonucu dermoid kist oluşur. Dermoid kistlerin içinde, kıl, diş, kemik, kıkırdak gibi normalde olmaması gereken dokular bulunur.

Seröz Kistadenom: Seröz kistadenomları içi berrak sıvı dolu, 5-15 cm büyüklüğünde iyi huylu kistlerdir. Normalde bening yani iyi huylu tümörler olsalar da zamanla yüzde 30’u kötü huylu kanserlere dönüşürler.

Müsinöz Kistadenom: Yumurtalıklarda görülen en büyük kistler olan müsinöz kistadenomların büyüklüğü 30 cm’ye kadar çıkabilir. İyi huylu kistlerin yüzde 25 kadarını müsinöz kistadenomlar oluşturur.

YUMURTALIK KİSTİ TANISI NASIL KONUR?

Kasıklarda ve karında ağrı şikayeti ile gelen hastaya öncelikle doktor fizik muayene yaparak bası uygular ve elle kontrol gerçekleştirir. Sonrasında ultrason ile görüntüleme yaparak yumurtalık kisti tespit edilir. Tespit edilen kistin çeşidinin ve kanserojen olup olmadığının tanısı için çeşitli testler ve gerektiği takdirde MR görüntülemesi gerçekleştirilir. Farklı kist türleri için farklı tümör markerları önemlidir. Seröz tümörler için Ca-125, müsinöz tümörler için Ca19-9, germ hücreli tümörlerde AFP ve Beta HCG değerleri, önemli kanser göstergeleri olur. Yumurtalık kistinin kötü huylu olduğu tespit edilirse MR veya BT ile görüntüleme yapılarak başka bölgelere yayılıp yayılmadığı ve hangi organlara baskı yaptığı tespit edilerek kanserin derecesi belirlenir.

YUMURTALIK KİSTİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Birçok yumurtalık kisti şikayet oluşturmaz ve tedavi gerektirmez. Folikül kistleri, gebelik döneminde oluşan kistler ve fonksiyon kistler kendiliğinden yok olacağından tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Çikolata kistleri gibi agresif seyreden kistler ve kötü huylu tümörler ise tedavi gerektirir. Yumurtalık kisti tedavisinde kistin büyümesini durdurmak için doktor tarafından doğum kontrol ilaçları önerilebilir. Kistin büyümeye devam etmesi veya menopoz döneminde görülmesi kötü huylu bir hastalığa dönüşebileceğinden ameliyat ile cerrahi müdahale gerektirebilir. Kist çok büyük değilse laparoskopi yani kapalı ameliyat gerçekleştirilir. Kist büyük olduğunda ve kötü huylu olduğunda ise laparotomi yani açık ameliyat gerçekleştirilerek bir kesi yapılır. Eğer kist kötü huyluysa ve yayılma gösterdiyse ooferektomi yapılarak yumurtalıkların tamamının alınması da gerekebilir.

YUMURTALIK KİSTİ VE KANSER

Yumurtalık kisti tümörü her yaşta görülebilir ama özellikle menopoz döneminde görülen yumurtalık kistlerin birçoğu kanserdir. Kanserojen kistler çabuk yayılır ve çevre dokulara, organlara baskı uygular. Her kanserde olduğu gibi yumurtalık kisti tümöründe de erken tanı çok önemlidir. Kanserojen kistler cerrahi operasyonla alınır ama eğer kistin konumu ve büyüklüğü operasyon sırasında çevre organlara zarar verecek boyutta ise kemoterapi ile küçültme işlemine gidilir. Kemoterapi tedavisi sonra laparotomi ile kistin tamamı alınır. Bazı durumlarda kanser tehlikeli boyutlarda seyrediyor ise yumurtalığın tamamının alınması gerekebilir.

YUMURTALIK KİSTİ TEDAVİSİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

Yumurtalık kisti tedavisinde kişinin yaşına ve doğurganlığına, kistin çeşidine ve büyüklüğüne, kistin oluştuğu döneme ve büyüme eğiliminde olup olmadığına dikkat edilmelidir. Büyüme eğiliminde olmayan kistlere ilaç tedavisi veya cerrahi tedavi uygulanmaz. Bu kistlerde dikkat edilmesi gereken düzenli kontrollere giderek gelişiminin takip edilmesidir. Eğer cerrahi müdahale gerektiren bir kist oluşumu varsa bu durumda kişinin çocuk sahibi olmak isteyip istemediği önem taşır. Eğer çocuk sahibi olmak istiyorsa doğurganlık korunacak şekilde yumurtalık alınmadan operasyon gerçekleştirilir.

Her hastalıkta olduğu gibi yumurtalık kistlerinde de erken tanı önemlidir. Düzenli kadın hastalıkları muayenesi ile kist oluşumu ve takibi yapılmalıdır.