Kehribar nedir? Ne işe yarar? Faydaları nedir? Kehribar nereden çıkarılır?

Kehribar nedir? Gündemde merak edilen sorular arasında kehribarın ne olduğu yer alıyor. Bayburt'ta, kehribar rezervi tespit edildi ve köyün sakinlerinin kehribarları, yıllarca çıra diye yaktıkları ortaya çıktı. Kehribarın ne olduğu ise araştırılmaya başlandı. Peki kehribar nedir? Kehribar nereden çıkarılır? Ne işe yarar? Merak edilen soruların cevapları detayları ile haberimizde...

KEHRİBAR NEDİR?

Kehribar, çamgiller (Pinaceae) familyasından, bir çam türü olan Pinus succinifera ağaçlarının fosilleşmiş reçinesidir.

Toplumlarda bazı süs eşya yapımında kullanılan açık sarıdan kızıla kadar çeşitli renklerde yarı saydam, kolay kırılabilen ve bir yere gömüldüğü zaman ufak cisimleri kendine çekme özelliği kazanan bir fosildir. Baltık Denizi'nden (Rusya, Polonya) çıkarılan kehribar, yüzyıllardan beri kadınların süs eşyalarından en gözde sayılan taşlardan biri olarak benimsenmiştir. Parlaklık ve renk açısından onu hiçbir saydam taş ile kıyaslamak mümkün değildir. Kehribara yapışan fosilleşmiş böcekler, yabani bitkilerin fazla oluşu, diğer taşlarda görülmeyen önemli özelliklerdendir.

Dünya kehribar yataklarının %90'ı Rusya'nın Kaliningrad Bölgesinde bulunmaktadır.

Avrupa'da kehribar yatakları en çok Rusya, Ukrayna, Romanya, İsveç, İngiltere, Hollanda ve Sicilya'da görülmektedir. Kehribar ortalama 25 ile 40 m arasında değişen bir derinlikte ve eski devirlerde meydana gelen denizaltı çökeltilerinin iki tabakası arasında damarlar şeklinde bulunmaktadır. Buna mavi toprak denilmektedir. Bu kehribarın ikinci vatanıdır. Birinci vatanı ise bugünkü İskandinav ve Polonya Baltık Denizi'nin büyük bir kısmını içine alan sahalardır. Buralarda bir zamanlar büyük ormanların bulunduğu tahmin edilmektedir. Kıtalar arasındaki büyük değişikliklerin sonucunda bu bölgeler sular altında kalmış ve uzun seneler sonucu toplanan çam sakızı kütleleri deniz suyuyla sürüklenip gitmişti. Bunlar üzerine kum ve çakıl taşlarının kaplanması ile mavi toprak olarak bilinen tabaka hasıl olmuştur. Yapılan tetkikler sonucunda ilim adamlarının verdikleri kararlardır.

Çok beğenilen bu süs eşyası yanında, kullanılan taşın içindeki böcek, yaprak ve çiçek kalıntıları hiçbir zaman bozulmayacak şekilde mumyalanmıştır. Bunlar eski devirler hakkında aydınlatıcı bilgilerin edinilmesine yardımcı olmaktadır. Kehribarda deterpenik reçine asitleri, rezenler ve biraz uçucu yağ bulunur.

Kehribardan çeşitli kadın eşyaları yanında, tespih ve ağızlık da yapılmaktadır. Eskiden uyarıcı ve antispazmodik olarak da kullanılırdı. Bugün ilaç olarak da kullanılmaktadır. Türkiye'de kehribar genellikle gösterişli tespih yapımında kullanılmaktadır.

Zengin doğal taş rezervleriyle bilinen Bayburt'ta, kehribar ve Türkiye'de sadece Elazığ'da çıkarılan vişne mermeri rezervi tespit edildi.

Merkeze bağlı Aydıncık köyündeki rezerv alanının ruhsat sahibi Heytam Haşlak, AA muhabirine, Bayburt Valiliği, Bayburt Belediyesi ile Bayburt Ticaret ve Sanayi Odasının girişimleriyle 2005 yılında Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğüne (MTA) kentteki doğal taş rezerv potansiyelinin tespiti için çalışma yaptırıldığını söyledi.

Çalışma sonucunda, ekonomik değere sahip yaklaşık 200 milyon metreküp doğal taş tespit edildiğini belirten Haşlak, ardından kendi köyü de olan Aydıncık'ta yıllardır halk tarafından kömür ve çıra olarak kullanılan maddenin çıkarıldığı bölgede çalışma yapmaya karar verdiğini ifade etti.

48 milyon yıllık kehribarları yakmışlar
Uzun yıllar taş ocaklarında çalışan Haşlak, oğlu Murat Haşlak ile alandan aldıkları numuneleri Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümünde mineralojik-gemolojik açıdan incelettiklerini anlatarak, şöyle konuştu:

"Yıllarca bu alandan topladığımız siyah renkli taşları kömür, kahve renkli olanlarını da çıra diye yaktık. Yapılan analiz sonunda bunların doğal kehribar olduğu tespit edildi. Aynı bölümde, doğal kehribar örneği üzerinde yapılan paleontolojik yaş analizinde ise Bayburt kehribarının 48,6 milyon yıldan daha yaşlı olduğu da belirlendi."

Aynı bölgede Türkiye'de sadece Elazığ'da çıkarılan vişne mermeri rezervi varlığının da tespit edildiğini vurgulayan Haşlak, bu alanın ruhsatını oğlu ile birlikte bir süre önce MTA'dan aldıklarını dile getirdi.

"Alanda rezerv çalışması yapmak istiyoruz"
Haşlak, kehribar çıkarmaya başladıklarına işaret ederek, "Üniversite tarafından hazırlanan raporlamanın ardından Türkiye de doğal kehribar çıkan ülkeler arasına girdi. Şu an için rezerv durumunu tam olarak bilmiyoruz. Alanda rezerv çalışması yapmak istiyoruz. Rezerv durumunu da tam olarak tespit ettikten sonra çalışmalarımızı ona göre yapacağız." diye konuştu.

Çıkardıkları kehribardan şu an için hobi olarak tesbih, kolye gibi hediyelik ürünler yaptığını anlatan Haşlak, şu değerlendirmede bulundu:

"Kehribar numunelerini birkaç yere gönderdik. Rezerv durumu beklentilerimiz gibi çıkarsa bu alanda ciddi bir yatırım yapacağız. Bu hem ilimiz hem de ülke ekonomimiz için çok iyi olacak. Ülkemiz bu rezervle şimdiden doğal kehribar çıkan 8-10 ülke arasına girmiş oldu. Bu bir gerçek ve bilimsel olarak raporlarımız da var. Ruhsatımız 63 bin dekarı kapsıyor. Bu sahada kehribarla birlikte dünyada nadir bulunan, Türkiye'de ise sadece Elazığ'da çıkarılan vişne mermerinin de tespitini yaptık. Alandan karot aldığımız zaman bize yüzde 80 fikir verecek, yıllık şu kadar ton diye."

Akademisyenler bölgede araştırma yapacak
Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İbrahim Gündoğan, laboratuvar ortamında yaptıkları testlerde Bayburt'ta çıkan bu maddenin doğal kehribar olduğunu belirlediklerini ve buna ilişkin rapor düzenlediklerini söyledi.

Doğal kehribarın yaş analizinin de yapıldığını ifade eden Gündoğan, "Doktor Öğretim Görevlisi İsmail İşintek'in yaptığı çalışmada, Bayburt kehribarının 48,6 milyon yıldan daha yaşlı olduğu tespit edildi. Türkiye'de kehribar çıkarılan başka bir nokta yok, tek nokta şu an Bayburt'taki bu alan." dedi.

Gündoğan, eylül ayında bölgeye gelerek çeşitli araştırma ve çalışmalar yapacaklarını da sözlerine ekledi.