KOAH hastalığı nedir? Belirtileri nelerdir?
Bir akciğer hastalığı olan KOAH hastalığı vatandaşlar tarafından araştırılıyor. Tütün kullanımı hastalığın en temel nedeni olup hava kirliliği ve genetik gibi daha az etkili nedenleri de vardır. Peki KOAH hastalığı nedir? Belirtileri nelerdir? Nedenleri nedir? Nasıl tedavi edilir? Detaylar haberimizde...
Ana belirtileri nefes darlığı, öksürme ve balgam üretimi olan KOAH hastalığı merak ediliyor. KOAH, bilinen nedenlere maruz kalınımı düşürerek önlenebilir. Bunlar arasında sigara içme oranlarını azaltmak ve iç/dış hava kalitesini yükseltmek gösterilebilir. Vatandaşlar hastalığın ne olduğunu araştırılıyor. Peki KOAH hastalığı nedir? Belirtileri nelerdir? Nedenleri nedir? Nasıl tedavi edilir? Merak edilen soruların cevapları detayları ile haberimizde...
KOAH
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), zayıf hava akışının görüldüğü obstrüktif bir akciğer hastalığıdır. Tipik olarak zamanla daha kötüleşir. Ana belirtileri nefes darlığı, öksürme ve balgam üretimidir.Kronik bronşit sahibi insanların çoğu aynı zamanda KOAH hastasıdır.
Tütün kullanımı hastalığın en temel nedeni olup hava kirliliği ve genetik gibi daha az etkili nedenleri de vardır. Gelişmekte olan ülkelerde, hava kirliliğinin en etkili nedenlerinden biri doğru havalandırılmamış yemek pişirme ve ısıtma ateşi dumanıdır. Bu tahriş edici şeylere uzun süreli maruz kalmalar, akciğerlerde enflamasyonlara neden olarak küçük hava yollarının daralmasına ve amfizem adı verilen doku parçalanmasına yol açar.Teşhis, zayıf hava akışını kontrol eden akciğer fonksiyon testleri ile anlaşılır.Astımdan farklı olarak, KOAH hastalarında hava akışı herhangi bir ilaç yardımıyla belirgin bir şekilde düzelemez.
KOAH, bilinen nedenlere maruz kalınımı düşürerek önlenebilir. Bunlar arasında sigara içme oranlarını azaltmak ve iç/dış hava kalitesini yükseltmek gösterilebilir. KOAH tedavisi, sigarayı bırakma, aşılar, rehabilitasyon, düzenli aralıklarla solunum yoluyla alınan bronkodilatörler ve steroidler yoluyla sağlanır. Bazı insanlar, uzun süreli oksijen terapisi veya akciğer nakliyle belirgin iyileşmeler gösterebilir. Akut kötüleşme periyotları gösteren hastalarda, artan oranlarda ilaç ve hastane altında gözetim gerekebilir.
2015 itibarıyla KOAH dünyada 174,5 milyon insanı etkilemektedir ve bu sayı dünya nüfusunun %2,4'üne karşılık gelmektedir.Özellikle 40 yaş üstü insanlarda görülür. Erkeklerde ve kadınlarda hemen hemen aynı oranlarda görülür.1990 yılında 2,4 milyon kişinin ölümüne sebep olan KOAH, 2015 yılında 3,2 milyon insanın ölüm sebebi oldu. Bu ölümlerin %90'ı gelişmekte olan ülkelerde gerçekleşti.Gelişmekte olan ülkelerde sigara kullanımının giderek artması ve dünyadaki birçok ülkede yaşlı nüfus oranının artması sebebiyle KOAH sebepli ölüm oranlarının artması öngörülmektedir.Hastalığın 2010 yılında dünya çapında 2.1 trilyon dolarlık bir zarara yol açtığı tahmin edilmektedir.
BELİRTİLER
HIRILTI
KOAH'ın en belirgin belirtisi balgam üretimi, nefes darlığı ve sık öksürmelerdir.Bu belirtiler, uzun sürelere yayılmış bir şekilde görülür ve tipik olarak zamanla kötüleşir. KOAH'ın farklı tiplerinin olup olmadığı kesinleştirilmiş değildir.Önceden amfizem ve kronik bronşit olarak ayrılan hastalıkta, amfizem aslında bir hastalıktan ziyade akciğerdeki değişimleri belirtmek adına kullanılır. Kronik bronşit ise, KOAH hastalığına eşlik edip etmeyeceği kesin olmayan, sadece bazı belirtileri açıklayan bir terimdir.
ÖKSÜRME
Kronik öksürmeler gözlenebilen ilk belirtilerdir. İki yıldan uzun bir sürede, yılda üç aydan fazla süren ve balgam üretiminin eşlik ettiği durum, fazladan herhangi bir açıklama yapılmadığı sürece kronik bronşit tanımına dahil olur. Bu durum, KOAH tamamen başlamadan önce de görülebilir. Üretilen balgam miktarı, saatler veya günler arasında farklılık gösterebilir. Bazı durumlarda, öksürük görülmeyebilir ve sıklıkla gözlenmeyen bir biçimde rastlanılabilir. Bazı insanlar bu belirtileri sigaraya atfederler. Balgam, toplumsal ve kültürel koşullara göre yutulup tükürülebilir. Kuvvetli öksürmeler kaburga kırılması veya kısa süreli bilinç kaybına sebebiyet verebilir. KOAH tanısı konulan insanların genelde uzun süren "nezle" geçmişleri vardır.
NEFES KESİLMESİ
Nefes darlığı hastaların en çok şikayet ettiği belirtidir.Bu durum sıklıkla şöyle tanımlanır: "zorlukla nefes alıyorum", "nefesim kesiliyor" veya "yeterince hava alamıyorum".Ancak farklı terimler farklı kültürlerde kullanılabilir. Tipik olarak nefes darlığı, uzun süreli güç harcama durumlarında daha kötü bir hal alır ve zamanla kötüleşir.İleri vakalarda dinlenme sırasında da gözlenebilir ve sürekli gözlenebilir.Bu durum, KOAH hastalarının endişe duyduğu ve hayat kalitesini düşüren en başlıca belirtidir. Daha ileri düzey KOAH hastaları büzülmüş dudaklarından nefes alır ve bu bazı durumlarda nefes darlığını iyileştirebilir.
DİĞER BELİRTİLER
KOAH hastalarında nefes vermek nefes almaktan uzun sürebilir Göğüs sıkışması görülebilirancak çok yaygın değildir ve başka bir durumdan dolayı kaynaklanabilir.Nefes yolları engellenmiş hastalar hırıldayabilir veya nefes alırken stetoskoba daha az ses verebilir. Fıçı göğüs de KOAH hastalığının karakteristik belirtisidir ancak görece daha az rastlanır.Tripod pozisyonu hastalık kötüleştikçe gözlenebilir.
İleri düzey KOAH, akciğer arterlerinde yüksek basınca neden olabilir ve bu nedenle kalbin sağ karıncığına baskı uygulayabilir.Cor pulmonale olarak adlandırılan bu durum, bacak şişmesine ve şişen boyun damarına neden olabilir.KOAH, diğer bütün akciğer hastalıklarından daha büyük bir cor pulmonale tetikleyicisidir.Ancak, cor pulmonale, oksijen tedavisinin kullanımından beri daha az yaygındır.
KOAH, daha çok paylaşılan risk faktörleri nedeniyle, diğer bazı durumlarla beraber gerçekleşir.Bunlar arasında koroner arter hastalığı, yüksek kan basıncı, diyabet, kas yıkımı, osteoporoz, akciğer kanseri, anksiyete bozukluğu ve depresyon yer alır.Ciddi hastalıkları olan insanlarda hâlsizlik yaygın görülür.Çomak parmak, KOAH'ya özgü değildir ve altta yatan bir akciğer kanseri için araştırmaları tetiklemelidir.
ALEVLENME
Akut alevlenme, KOAH hastası bireylerde görülen, artan nefes kesilmeleri, artan balgam üretimi, balgamın temizden yeşil/sarı renge dönmesi, öksürüklerin artması olarak tanımlanabilir.Bu durum, yükselen soluk almanın bulgularına da eşlik edebilir: hızlı nefes alma, yüksek kalp hızı, terleme, etkin solunum kası kullanımı, derinin mavileşmesi, konfüzyon veya ciddi alevlenmelerde görülen hırçın davranışlar. Stetoskopla yapılan incelemelerde akciğer üstünden ral duyulabilir.
NEDENLERİ
KOAH'ın en temel nedeni tütün kullanımıdır. Bunun yanında, bazı ülkelerde mesleki nedenlerle beliren maruz kalmalar ve hava kirliliği de sebep olarak gösterilmektedir. Tipik olarak bu semptomların oluşabilmesi için, maruz kalmanın birkaç on-yıl öncesinde olmuş olması gerekir. İnsanların genetik yatkınlığı da hastalığa katkıda bulunabilir.
TÜTÜN KULLANIMI
Küresel olarak KOAH'ın bir numaralı risk faktörü tütün kullanımıdır. Tütün kullanan insanların %20'si KOAH hastalığına yakalanır.Ancak hayat boyu tütün kullananlar için bu oran %50'lere yükselir.[27] ABD ve Birleşik Krallık'ta, KOAH hastalarının %80-95 kadarı ya tütün kullanıcısıdır ya da hayatlarının bir kısmında tütün kullanmıştır. Hastalığa yakalanma riski toplam tütün kullanım süresiyle doğru orantılı olarak artmaktadır.Ek olarak, kadınlar erkeklere oranla tütünün zararlarına karşı daha büyük hassasiyet gösterirler. Tütün kullanmayanlarlarda pasif içiciler durumların %20'sini oluştururlar. Marijuana, puro, nargile gibi diğer benzer kullanımlar da risk barındırır.Hamilelik sırasında tütün kullanan kadınlar çocuklarındaki KOAH riskini arttırabilirler.
HAVA KİRLİLİĞİ
Kömür veya odun ve tezek gibi biyoyakıtlarla yakılan pişirme ateşleri kötü havalandırıldığında mahal havası kalitesini düşürür. Bu durum gelişmekte olan ülkelerde KOAH'ın en temel sebeplerinden biridir.Bu tip ateşler, neredeyse 3 milyar insan için pişirme ve ısınma kaynağı olup maruz kalma oranları daha yüksek olduğu için özellikle kadınlar için risk oluşturur. Bu kullanım, Hindistan, Çin ve Sahraaltı Afrika'daki evlerin %80'inin enerji kaynağıdır.
Şehirlerde yaşayan insanların, kırsal alanlarda yaşayan insanlara oranla KOAH'a yakalanma oranı daha yüksektir.Kentsel hava kirliliği alevlenmeler için katkı sağlayan bir faktör olup hastalığa neden olmadaki rolü kesinlik kazanmamıştır.Egzoz gazı kaynaklı olanlar da dahil olmak üzere, kötü hava kalitesi olan yerlerde KOAH oranları daha yüksektir. Tüm bunlara rağmen bu faktörlerin, tütün kullanımına oranlar daha düşük risk taşıdığına inanılmaktadır.
MESLEKİ MARUZ
İş yeri kaynaklı tozlar, kimyasallar ve dumanlara yoğun ve uzun süre maruz kalmak, tütün kullanan veya kullanmayan herkes için KOAH riskini yükseltir.Mesleki maruzun, toplam vakaların %10-20'sine sebep olduğuna inanılmaktadır.[ ABD'de bu şartların tütün kullanmamış KOAH hastalarının %30'undan fazlasına neden olduğu, yeterli yasaların olmadığı ülkelerde bunun daha da yükseldiği belirtilmektedir.
Bazı sanayiler ve kaynakların hastalıkla bağlantılı olduğu gösterilmiştir: kömür madeni tozu, altın madenciliği, pamuk tekstil sanayi, kadmiyum ve izosiyanat içeren uğraşlar, kaynak dumanları vb.Tarımla ilgili işler de risk taşır.Bazı mesleklerin sahip olduğu risk, yarım ila iki paket sigara tüketiminin verdiği riskle eşdeğer gösterilir.Silika tozuna maruz kalmak da, silikozis riskinden bağımsız olarak KOAH ile sonuçlanabilr.Toz ve sigaraya kalınan maruzun olumsuz etkileri aditif veya muhtemelen aditiften de fazladır.
GENETİK
KOAH gelişiminde genetiğin rolü vardır.Akrabalarından KOAH hastası olan tütün kullanıcılarının, olmayan tütün kullanıcılarına göre hastalığa yakalanma riski daha yüksektir.Şimdilik, açık bir şekilde kalıtsal olarak aktarılan risk faktörü AAT'dir. Bu risk, AAT kusurlu olan ve tütün kullanan bireylerde daha da yüksektir. Bu, tüm vakaların %1–5'inin nedenidirve durum 10.000 kişiden 3-4 kişide görülür. Diğer genetik faktörler araştırılmaktadır ve çok olduğu öngörülmektedir.
DİĞER
Bazı diğer etmenler, KOAH ile daha yakından alakalıdır. Risk, yoksul insanlar için daha yüksektir. Ancak bunun doğrudan yoksullukla mı, yoksa yoksulluğun yol açtığı diğer etmenlerle (hava kirliliği, yetersiz beslenme) mi ilgili olduğu kesin değildir. Astım veya solunum yolu hiperaktivitesi olan insanlarda yükselen KOAH oranları olduğuna dair bulgular bulunmaktadır. Düşük doğum ağırlığı gibi doğumsal etmenler, KOAH ve bazı enfeksiyon hastalıklarına yakalanma riskini arttırır. Zatürre gibi solunum enfeksiyonlarının, en azından yetişkinler için, KOAH ile yakından bir ilişkisi olmadığı görülmektedir.
ALEVLENME
Akut alevlenme (semptomların aniden kötüleşmesi), sıklıkla enfeksiyonlar, çevresel kirleticiler ve hatta yanlış ilaç kullanımıyla tetiklenebilir.Vakaların %50 ila 75'inin enfeksiyonlarla tetiklendiği görülmektedir(bakterili olanlar %25, viral olanlar %25, ikisi birden %25). Çevresel kirleticiler arasında kötü iç veya dış hava kalitesi yer alır.Kişisel veya pasif olarak tütün dumanı da riski arttırır.Alevlenme dönemlerinin daha çok kışın olduğu düşünüldüğünde soğuk havanın da tetikleyebileceği görülmektedir. Altta yatan ağır hastalıklara sahip hastalar, alevlenmeyi daha sık yaşar: hafif hastalıklarda yılda 1,8 kez, orta derecedeki hastalıklarda yılda 2 ila 3 kez ve ağır hastalıklarda yılda 3,4 kez. Sık alevlenme yaşayanlarda akciğer işlevi daha hızlı oranlarda kayba uğrar.Pulmoner emboli (akciğerdeki kan pıhtıları) KOAH sahibi hastaların durumunu daha da kötüleştirir.
Coachella'ya ünlü çıkarması!Magazin
Bu görüntüler bebek kamerasından!Yaşam
