Kozmik ziyaretçimiz dev asteroit 2014 JO25!

Güneş Sistemi’nde başıboş dolaşan ve çarptığında ciddi sonuçlara neden olabilecek milyarlarca belki daha fazla dev göktaşı bulunuyor. Güneş’in oluşumundan kalan kapalı veya açık yörüngelere sahip olabilen bu cisimlerin yolu bazen Dünya’dan geçebiliyor. 650 metre çapındaki asteroit 2014 JO25 de böyle bir ziyaretçi ve bugün saat 14:24’te Dünya’ya en yakın konum olan 1.75 milyon km uzaklıktan geçip gidecek.

Gün geçtikçe bu tarz haberleri daha sık duyar hale geldik. Bunun en önemli nedeni gözlem teknikleri ve gözlem aletlerindeki gelişmeler. Bu sayede daha önce belirlenemeyen daha küçük boyuttaki asteroitleri de belirleme imkanımız var. Örneğin geçen Ocak ayında otobüs büyüklüğünde bir asteroit Dünya ve Ay mesafesinin sadece yarısı (~250.000 km) bir mesafeden geçip gitmişti. Ve daha da ilginci asteroit geçişten sadece birkaç gün önce belirlenebildi. Yani şu an üstümüze gelen başka kozmik otobüsler olabilir. Düşünün eğer 20 metre çapındaki bir asteroidin bulunduğunuz mahallenin tam ortasına düşeceğinin haberini alırsanız ne yaparsınız? Aslında bu boyuttaki asteroitler mahallenizi yok etmez ama muhtemelen tüm binaların camları patlayacaktır. Bu da atmosferde infilak edecek asteroitten yayılan şok dalgaları nedeniyle olacaktır. Örneğin 2013’te Rusya’ya düşen asteroit bu boyutlardaydı ve birkaç şehirdeki binaların pencerelerini parçalamaya yetti. Ancak eğer 100 metre çapında bir asteroidin hedefinde mahalleniz varsa size tavsiyen mahallenizden en az 50 km öteye gitmeniz.

ASTEROİT ÇARPMA SENARYOLARI

Asteroidin boyutu ve çarpma açısı gibi kriterler oluşacak kraterin derinliği ve çarpmanın vereceği zararı belirleyen etkenlerdir. Avrupa Uzay Ajansı’nın simülasyonuna göre birkaç senaryoya göz atalım.

Eğer 100 m çapında bir asteroit 45 derecelik açıyla saniyede 60 km hızla Dünya’ya çarparsa yaklaşık 250 metrelik derinliğe ve 1200 metrelik çapa sahip bir krater oluşur. Çarpma Richter ölçeğine göre 6 şiddetinde depremle eş değerdir ve çarpma noktasına 10 km ötede olsanız bile vücudunuzda 3. derece yanık meydana gelir. 50 km ötedekileri ise parçalanan pencere camları bekliyor olacak.

Eğer 1 km çapında bir asteroit çarparsa durum daha da iç karartıcı bir hal alır. Aynı açı ve hız değeriyle böyle bir asteroit Dünya’ya çarparsa yaklaşık 600 metre derinlikte ve 12 km çapında bir krater oluşur. Yani koca bir semt kratere dönüşür ve anında yok olur. Çarpma sonucu oluşan ısı nedeniyle çarpma noktasından 100 km uzakta olsanız bile vücudunuzda 3. derece yanık meydana gelir. Çarpma Richter ölçeğine göre 8 şiddetinde depremle eş değerdir.

1 km çapında bir asteroit İstanbul'a çarparsa oluşacak kraterin simülasyonu.

Asteroidin vereceği zarar sadece asteroidin kimyasal bileşimine değil çarpacağı bölgenin kayaç yapısına da bağlı. Yukarıdaki değerler sert kaya benzeri bir asteroidin tortul kayaçlardan oluşmuş bir bölgeye düşmesi halinde ortaya çıkan senaryoya istinaden verilmiştir. Eğer asteroit çoğunlukla demirden oluşuyor ise lavların soğuması ile oluşmuş yüzeye sahip bir yere düşerse krater büyüklüğü 3 kat artacak ve buna bağlı olarak ortaya çıkan felaket de katlanacaktır.

Bundan 66 milyon önce ise dinozorların başına daha beter bir şey gelmiş ve yaklaşık 10 km çapındaki bir asteroidin çarpması sonucu oluşan felakete maruz kalmışlar. Asteroit çarpması nedeniyle deniz ve kara canlılarının yüzde 75’i anında yok olmuş. Dinozorları yok eden bu derece büyük bir asteroit Dünya’yı hedef almışsa emin olun en sağlam seçenek gezegeni terk etmek olacaktır.

Meksika’nın Yucatan yarımadasında yer alan 66 milyon yıl önce çarpan asteroidden artakalan Chicxulub adı verilen krater resmedilmiş. Kaynak: Detlev Van Ravenswaay

Dünya’ya uzaydan her gün tonlarca madde düşüyor. Bunların çoğu atmosferde yanıp kül oluyor. Yeterince büyük olan bazı göktaşları atmosferde yanarak halk arasında yıldız kayması olarak bilinen parlamalara neden oluyor.

1994 - 2013 yılları arasında Dünya atmosferine giren ve parçalanan nispeten büyük göktaşları. Kaynak: NASA

Yazımızı iç rahatlatacak bir başka haberle sonlandıralım. Çalışmalar gösteriyor ki önümüzdeki 300-400 yıl boyunca çok ciddi yıkımlara neden olacak derecede dev bir asteroidin Dünya’ya çarpması beklenmiyor. Ortalama 70 yıl yaşayan canlılar olarak eminim içiniz bir nebze olsun rahatlamıştır.