Kültür Alanında Dev Atılımlar

Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Mehmet Nuri Ersoy 2023 yılında "Cumhuriyetimizin 100. Yılında Kültür ve Turizm" başlıklı çok güzel bir kitap hazırlamış ve döneminde kültür ve turizm alanında sürdürülen, başlatılan ve tamamlanan projeleri zengin görsel içeriklerle ayrıntılı olarak ele almış.

Kitabı baştan sona inceleyince Cumhurbaşkanımızın sıklıkla vurguda bulunduğu kültür alanındaki eksikliklerin giderilmesinde 5 yıl gibi kısa sürede ne kadar büyük atılımlar gerçekleştirildiğini daha ayrıntılı görme imkânım oldu.

Bu önemli atılımların başında 2020 yılında Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nin ibadete açılması ve 86 yıl sonra ilk Cuma namazının kılınması gelmektedir. Böylece Feth’in nişanesi ve Fatih’in emaneti Ayasofya’nın Cami olarak ibadete açılması ile ilgili on yılların özlemi gerçekleşmiş oldu.

İstanbul Atatürk Kültür Merkezi uzun yıllar tartışmaların odağında olurken çok daha işlevsel ve modern yapısıyla 29 Ekim 2021 tarihinde hizmete alınabilmiştir. 95 bin metrekare kapalı alana sahip olan AKM’de 2 bin 40 kişilik opera salonu, 805 kişilik tiyatro, fuaye alanları, çocuk sanat merkezi, sergi salonları, sinama, AKM Müzik Platformu ve çok sayıda kafe bulunmaktadır.

İstanbul’da gerçekleştirilen en önemli projelerden bir tanesi de şüphesiz Rami Kütüphanesi’dir. Sadrazam Rami Mehmed Paşa’ya çiftlik olarak hediye edilen Rami Çiftliği Kışlası sonraki dönemlerde askeri amaçlı kullanılmıştır. Rami Kütüphanesi restorasyon çalışmaları tamamlandıktan sonra 13 Ocak 2023 tarihinde hizmete açılmıştır. 4 bin 500 kişilik oturma kapasitesi ile dünyada ilk üçte yer almakta olup 51 bin metrekarelik peyzaj alanıyla 7/24 hizmet veren ülkemizin en büyük kütüphanesidir.

İstanbul Resim ve Heykel Müzesi’nin sergi salonları, ofisler, depo ve kütüphane alanlarıyla yeni binası tamamlanarak hizmete alınmış, Galata Kulesi restorasyondan geçirilerek 6 Ekim 2020 tarihinde tekrar ziyarete açılmıştır. Kız Kulesi yığma ve ahşap olarak özgün haline kavuşturularak depreme dayanıklı hale getirilirken İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin restorasyon ve teşhir-tanzim çalışmaları tamamlanmıştır. İstanbul’da tarihi Atlas Binası restore edilerek Atlas 1948 İstanbul Sinema Müzesi hizmete açılmış, yine İstanbul’da Havalimanında İstanbul Havalimanı Müzesi hayata geçirilmiştir.

Ankara’da uzun yıllar hizmete alınması beklenen Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası (CSO) 3 Aralık 2020 tarihinde hizmete alındı. CSO Ada Ankara sağladığı fiziksel imkânlarıyla yerli ve yabancı sanatçıların sürekli performans gösterdiği önemli bir kültür merkezi olarak hizmet vermeye devam ediyor. Ankara Resim ve Heykel Müzesi restorasyon çalışmaları tamamlanarak 28 Aralık 2020 tarihinde tekrar hizmete açıldı.

İzmir’de Alsancak Tekel Fabrikası restore edilerek 29 Nisan 2023 tarihinde İzmir Kültür Sanat Fabrikası olarak hizmete sunuldu. Bünyesinde Arkeoloji ve Entografya Müzesi, Resim ve Heykel Müzesini de içeren proje, kütüphaneleri, sanat atölyeleri ve kitap-kafeleriyle de kültürel yaşam merkezi olarak çok geniş alanda hizmet vermeye devam ediyor. İzmir’de Bornova Kültür ve Sanat Merkezi kısa sürede tamamlanarak 2018 yılında hizmete alındı.

UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’nde bulunan Sümela Manastırı restorasyondan geçirilerek 2021 yılında tekrar ziyaretçilere açıldı. Benzer şekilde Bodrum Kalesi restore edilerek 18 Mayıs 2021 tarihinde ziyarete açıldı.

Bu çalışmaların ötesinde farklı illerdeki müze müdürlükleri envanterinde bulunan 96 bin 264 eserin restorasyon ve konservasyon işlemleri tamamlandığını, çok sayıda müzenin yenilendiği ve çok sayıda yeni müzenin de açıldığını görüyoruz. Diğer taraftan yurt dışına kaçırılan eserlerin ülkemize dönmesi için büyük çaba sarf edilerek 7 bin 701 adet kültür varlığımızın ülkemize iadesi sağlanmıştır.

Kitapta kültür varlıklarımızın tescili çalışmalarına yönelik önemli atılımlar yapıldığını görüyoruz. 2019-2022 yılları arasında bu atılımlarla 4 bin 699 sit alanı ve 13 bin 331 adet taşınmaz kültür varlığı tescillenerek koruma altına alındı. Bir taraftan kazı çalışmalarının kapsamı genişletilirken örenyeri uygulamalarının kapasiteleri de artırıldı. Çok sayıda kültür varlığımızın UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’ne eklenmesi sağlandı. Yurtiçi ve yurtdışında çok sayıda sergi açıldı.

Yine bu dönemde İstanbul Fatih Sümbül Efendi Külliyesi, Molla Fenari Camii, Amasya Beyazıd Külliyesi, Sivas Gök Medrese, Trabzon Ayasofya Camii, Nevşehir Damat İbrahim Paşa Camii, Kırşehir Caca bey Medresesi gibi çok sayıda külliye, cami ve medreselerin restorasyonları tamamlandı. Benzer atılım Bosna Hersek ve Kosova gibi gönül coğrafyamızdaki eserler için de gerçekleştirildi.

Bir diğer önemli atılım somut olmayan kültürel mirasın korunmasına yönelik oldu. Ülkemizin bu çalışmalar soncunda UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne en çok değer kaydettiren üçüncü ülke konumuna yükseldi.

Söz konusu kitapta son yıllarda yenilenen veya yeniden yapılan kütüphanelere de yer veriliyor. Ayrıca gezici kütüphaneler, gar kütüphaneleri ve millet kıraathaneleri bağlamında atılan adımlar ayrıntılı olarak ele alınıyor. Kısa süreye bu kadar önemli projeleri sığdırabilen Sayın Mehmet Nuri Ersoy ve çalışma ekibini kutluyorum.

Kültürde yeni Bir Soluk: Kültür Yolu Festivalleri

Kültür ve Turizm Bakanlığının başlattığı ve her yıl yeni illerin dâhil edildiği Türkiye Kültür Yolu Festivalleri kısa sürede illerde ve bölgelerinde her yaştan insanımızın kültür ve sanatla buluştuğu coşkulu festivallere dönüştü. Her yıl eksiklikleri de düzeltilerek daha kapsamlı hale getirilen bu festivallerle vatandaşlarımızın nitelikli kültür ve sanat etkinliklerine erişimleri kolaylaşmış oldu. Kitapta ayrıntılı olarak değerlendirilen bu festivallerde 20 bin sanatçı ile 4 bin etkinlik düzenlenmiş ve bu etkinliklere 33 milyon vatandaşımız katılmış. Kültür yolu festivalleri vatandaşlarımızın yaşamlarının her yıl ayrılmaz bir parçası olacak.

Bir Öneri: 81 İlde ve Büyük İlçelerde 7/24 Kütüphane Kompleksi

Ülkemizin genç nüfusu dikkate alındığında illerde ve ilçelerde 7/24 kütüphanelerin kolay bir şekilde erişilebilir olması, genç nesle okul dışı en olumlu katkı yapacak olan mekânların başında gelmektedir. Yukarda değindiğim kısa sürede yapılan kültür alanında atılan devasa adımlara ilave olarak tüm illerimizde ve nüfusu belirli bir sayının üzerinde olan tüm ilçelerde 7/24 açık olan bir kütüphane, ücretsiz yemek verilen bir aşevi ve spor tesislerinden oluşan bir kültür yaşam merkezi yapılması genç nesle yapabilecek en büyük hizmet olacaktır. Keşke böyle bir proje başlatılsa ve kısa sürede tamamlanabilse…

Elbette bunu tek başına Kültür ve Turizm Bakanlığının yapması beklenemez. Bu proje aynı zamanda Gençlik ve Spor Bakanlığı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığının katkı sunabileceği Türkiye Yüzyılı’na yakışır bir ortak proje olacaktır.