Kültürel varlıklar Türkiye’ye dönüyor

Fatih Sultan Mehmed’in İtalyan ressam Gentile Bellini’nin atölyesinde yapıldığı düşünülen portresinin Türkiye’ye kazandırılması, geçtiğimiz haftaya damgasını vurdu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından satın alınan portre, akıllara illegal yollarla yurt dışına kaçırıldıktan sonra Türkiye’ye tekrar kazandırılan kültür varlıklarını getirdi. Türkiye Gazetesi’nde yer olan habere göre, özellikle son yirmi senede Türkiye’nin milletlerarası arenada verdiği diplomatik ve hukuki savaş, meyvelerini verdi.

GEÇEN SENE 106 ESER 

Camilerden sökülen çiniler, müzelerden çalınan antika eserler, padişah eşyaları, antik şehirlerden esrarengiz şekilde kaçırılan parçalar, mezar taşları ve hatta insan kemikleri... Türkiye, Osmanlının son döneminden itibaren akıl almaz usullerle yurt dışına kaçırılan Anadolu kültür varlıkları için son yıllarda dikkat çekici bir çaba sarf etti. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden edindiğimiz aktüel rakamlara göre geride bıraktığımız 20 senede 8 bin 316 tarihî kültür varlığı ait olduğu Anadolu topraklarına geri getirildi. Özellikle son çeyrek asırda sürat kazanan iade çabalarında, “altın yıllar” 3 bin 771 eserle 2000 ve 1885 eser iadesiyle 2011 oldu. Geçtiğimiz sene toplam 106 eser, bu sene ise iki kültür varlığı yetkililerce ülkemize kazandırıldı.

ORPHEUS MOZAİĞİ'NDEN ÇİNGENE KIZININ PARÇALARINA...

Son yıllarda Türkiye’ye geri dönen kültür varlıkları arasında çok ses getiren eserler de vardı. Fransa’da tespit edilen Sultan II. Abdülhamid’e ait 18 parça eşya 2005 yılında, Alman arkeolog Schliemann’ın Troya kazılarında yağmaladığı 24 parça altın takı ve Orpheus Mozaiği 2012’de, Perge antik kentinden 1960’lı yıllarda İsviçre’ye kaçırılan Herakles Lahdi 2017 yılında,  Çingene Kızı’nın parçaları ise 2018’de geri getirildi. Bu sene de “Isparta Kökenli Lahit Parçası” ve “Hitit Araba Modeli” ana vatanına döndü.

ÇALIŞMALAR DEVAM EDİYOR

Hâlihazırda Türkiye’den illegal yollarla yurt dışına çıkarılan kültür varlıklarının geri getirilmesi için gizli ve aktif diplomatik çabaların sürdüğü öğrenildi. ABD, Almanya, Avusturya ve İngiltere gibi ülkelerde “yitik Anadolu eserlerinin” iadesi için çalışmalar devam ediyor.

HAZİNELERİN ÇOĞU İNGİLTERE'DEN ÇIKTI

İade edilen eserlere bakıldığında Türkiye’den kaçırılan kültür varlıklarına en çok ev sahipliği yapan ülkeler arasında İngiltere’nin öne çıktığı görüldü. Sırbistan’da Batrovçi Sınır Kapısı’nda ele geçirilen eserler de dikkat çekti. Geride kalan son yirmi senede İngiltere’den 3 bin 705, Sırbistan’dan 1. 865, Almanya’dan 1. 476,  İsviçre’den 408, Avusturya’dan 322, ABD’den 175, Bulgaristan’dan 121 kültür varlığı Türkiye’ye getirildi.

ÇALINAN ESERLER TÜRKİYE'YE NASIL GERİ GETİRİLİYOR?

Osmanlının son yıllarında ve cumhuriyet devrinde Anadolu’dan yurt dışına kaçırılan kültür varlıklarının bir kısmı müzelerde sergilenirken bazıları da özel koleksiyonlarda yer alıyor.  Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkilileri müzelerdeki eserler için ülkelerin diplomatik kanallarıyla irtibata geçerek, iade çalışması yürütüyor. Yetkililer özel koleksiyonlardaki eserlerin bulunması içinse başta müzayedeler olmak üzere araştırmalar yapıyor. Bazen de Türk akademisyenlerin ihbarları, kültür varlıklarının yerinin tespit edilmesinde tesirli oluyor. Yetkilerinin tespit ettiği eserler, bulundukları ülkelerin emniyet güçleri yardımıyla bazen film gibi çabalarla Türkiye’ye kazandırılıyor.

TROYA HAZİNELERİ RUSYA’DA

Öte yandan Türkiye’ye geri getirilmesi için uzun yıllardır diplomatik mücadele verilen ama henüz haklarında netice alınamayan tarihî eserler de var. Bunların başında Rusya’daki Puşkin Müzesinde sergilenen Troya Hazineleri geliyor. Bazı sanat tarihçilerinin iddialarına göre ise özel koleksiyonlarda yer alan kaçak eser sayısı oldukça fazla.