Maymun çiçeği virüsü ölümcül mü, salgına yol açar mı? İşte yeni kabusun bilinmeyenleri...

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) uzmanları şu ana kadar 16 ülkede 145 vaka tespit edilen maymun çiçeği virüsü hakkında kapsamlı çalışma yaptı.

İşte 10 soru-cevapla yeni kabusun bilinmeyenleri:

1- Maymun çiçeği yeni bir hastalık mı?

1958'de maymunlarda tespit edildikten sonra insanlarda ilk olgu 1970'te Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde görüldü. Maymunlarda çiçek benzeri bir salgın yapınca farkına varılan hastalık bu nedenle "maymun çiçeği" adını aldı. Afrika'da her yıl birkaç yüz vaka olduğu tahmin ediliyor.

2- Neden şimdi dikkat çekti?

Afrika dışında tespit edilen vaka sayısı son bir hafta içinde, bugüne kadar Afrika dışında görülen toplam vaka sayısını aşacak kadar arttığı için dikkat çekti.

3- Hastalığın etkeni nedir?

Maymun çiçeği, çiçek virüsüne akraba bir DNA virüsü. Batı Afrika ve Orta Afrika (Kongo Havzası) olmak üzere iki alt tipi bulunuyor. Batı Afrika, Kongo türüne göre daha hafif seyirli hastalık yapıyor. Afrika dışında görülen vakaların Batı Afrika alt tipi olduğu öngörülüyor.

4- Nasıl bulaşıyor?

Adının aksine maymunlardan daha çok sincap, sıçan, fare gibi kemirgenlerde bulunan ve onlardan insana geçen hastalık, enfekte insan veya virüsle kirlenmiş giysi ve eşyalarla temasla da bulaşıyor. Virüs, sağlıklı kişilere, ciltte gözle görülemeyecek çatlaklar/çizikler, mukozalar (ağız, burun, göz) veya solunum sistemi aracılığıyla giriyor.

5- Belirti ve bulguları neler?

Ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve ciltte döküntü, lenf bezi şişliği, maymun çiçeğini su çiçeği ve kızamıktan ayıran en önemli belirtiler. Yakınmalar, virüsle temastan ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkıyor. İlk 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik yaşanan hastalıkta, ciltteki döküntüler de ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde görülüyor. Ateş arttıkça vücutta bir kızarıklık ve kaşıntı oluşmaya başlıyor. Genelde yüzde başlıyor ve daha sonra vücudun başka noktalarına ulaşıyor. Avuç içinde ve ayakların tabanlarında yaygın bir şekilde ortaya çıkıyor. Kaşıntı aşırı derecede rahatsız edici ya da acı verici olabiliyor. Kaşıntı geçtikten sonra ayak tabanları ve avuç içindeki yaralar önce kabuk bağlıyor, daha sonra kuruyarak geçiyor.

6- Tanı nasıl konuluyor?

Kanda çok kısa süre kaldığı için PCR'la saptanamıyor. Antijen ve antikor testlerinin de daha önce uygulanan çiçek aşısı gibi nedenlerle her zaman doğru sonuç vermeyeceği düşünülüyor. Lezyonlardan güvenlik önlemleriyle alınan örneklerin "biyogüvenlik düzeyi yüksek laboratuvara gönderilmesi gerekiyor.

7- Belirtisiz enfeksiyon olabilir mi?

Net olmamakla birlikte maymun çiçeğinin Kovid-19 gibi belirtisiz hastalık yapmadığı düşünülüyor. Enfekte kişilerde belirtilerin ortaya çıkması, bu kişilerin fark edilmesini ve izolasyona alınmasını sağlayacağından, maymun çiçeğinin toplumda Kovid-19 veya belirtisizken bulaşan diğer enfeksiyonlar kadar yayılması beklenmiyor.

8- Maymun çiçeği öldürücü mü?

En az 3-4 haftalık karantina süresi gerekiyor. Bağışıklığı baskılanmış kişilerde ve küçük çocuklarda ağır hastalık görülebiliyor. Virüs ilk çıktığı yıllarda öldürücülüğü yüzde 10'lar düzeyindeyken uzmanlar şu anki değişim geçirmiş halinin neredeyse hiç ölüme neden olmadığını söylüyor.

9- Çiçek aşısı hastalıktan korur mu?

Dünya Sağlık Örgütü, Afrika'daki tecrübelerden yola çıkarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden yüzde 85'e kadar koruma sağlayacağını bildirdi. Fakat çiçek aşısı, hastalığın dünya genelinde sonlanması nedeniyle 1980'den beri uygulanmıyor. Dolayısıyla şu an çiçek aşısı yapılanlar 40-50 yaş üzeri kişilerden oluşuyor. Aradan uzun süre geçmesi ise koruyuculuğun düzeyine ilişkin endişelere sebep oluyor.

10- Salgına yol açma ihtimali var mı?

Maymun çiçeği hastalığının belirti ve bulgularının belirginliği, şu anki bilgilere göre belirtisiz enfeksiyon yapmaması, yakın ve uzun süreli temas ile bulaşması, bir DNA virüsü olduğundan daha az mutasyon geçirmesi ve kolay değişime uğrayarak yeni varyantlarının çıkmaması gibi faktörler nedeniyle Kovid-19 benzeri bir salgına yol açması beklenmiyor.

DSÖ DİREKTÖRÜ'NDEN UYARI: FESTİVALLER, PARTİLER VAKALARI ARTIRABİLİR

DSÖ Avrupa Direktörü Hans Kluge 'Yaz mevsimi yaklaşırken büyük buluşmalar, festivaller ve partiler nedeniyle yayılımın hızlanmasından endişe ediyorum' dedi. DSÖ daha önce, maymun çiçeği virüsünün cinsel yolla bulaşıp bulaşmadığı iddialarının şu anda belirsiz olduğunu kaydetmişti.

İLK TECRİT KARARI BELÇİKA'DAN

Belçika, maymun çiçeği tespit edilenlerin 21 gün zorunlu karantinada tutulacağını açıkladı. Belçikalı yetkililer ülkede 3 vaka tespit edildiğini belirtti. Böylece Belçika dünyada zorunlu tecrit kararı alan ilk ülke oldu. Belçika'nın Antwerp kentinde geçen hafta düzenlenen Darklands isimli bir fetiş festivalinde katılanların 3'ünde maymun çiçeği hastalığı tespit edilmişti. ABD'de New York Sağlık Departmanı, eyalet sınırları içerisinde ilk defa bir kişide maymun çiçeği virüsüne rastlandığını bildirdi. Hastayla temas halinde olabilecek kişilere ulaşmaya çalışıldığı ifade edildi.

KOMŞUYA DA SIÇRADI: YUNANİSTAN'DA İNGİLİZ BİR TURİST

İsviçre'den de bir vaka bildirildi. İsviçre Federal Halk Sağlığı Ofisi, başkent Bern'de bir kişide virüs görüldüğü bilgisini paylaştı. Dün ilk maymun çiçeği vakasını açıklayan Yunanistan ise, hastanın İngiliz bir turist olduğunu kaydetti. Hasta ve partneri izolasyon odasına yerleştirildi.