Milyonlarca kişi kullanıyor: Uzmanlar açıkladı, damacana su alırken bunlara dikkat edilmeli
Sosyal medyada damacana sularla ilgili yapılan paylaşımlar damacana su kullanan binlerce kişiyi tedirgin etti. Söz konusu paylaşımlar suların konduğu damacanaların ne kadar hijyenik olduğu sorusunu gündeme getirdi. Uzmanlar, suların 1 hafta içinde tüketilmesi gerektiğinin altını çizerken, damacanaların dezenfekte edilmesi ve hangi şartlarda üretildiği ile ilgili bilgiler verdi.
Geçtiğimiz günlerde damacana suların kullanımında hijyen kurallarına uyulmadığı yönünde çeşitli sosyal paylaşım platformlarında iddialar gündeme gelmişti. Fabrikaya gönderilen boş damacanaların temizliğiyle ilgili ortaya atılan iddiaya göre fabrikada hangi damacanaların detaylı olarak yıkanacağı, hangisinin ise hızlı bir çalkalama yöntemiyle temizleneceğine sadece bir personel karar veriyor. İddiayı gündeme getiren sosyal medya kullanıcısının öne sürdüğüne göre, damacanaların içine mazot koyup taşıyanlar, mevlütte ayran ile limonata koyanlar hatta nargile şişesi olarak kullananlar bile olabiliyor.
Temiz içme suyu temin etmek üzere damacana suya başvuran binlerce kişiyi tedirgin eden bu açıklamalar sonrası gözler uzmanlara çevrildi.
Damacana su sağlıklı mı, damacanalar tekrar doldurulmadan önce nasıl temizleniyor, damacanalar kanserojen madde içerir mi gibi merak edilen soruları Ambalajlı Su Üreticileri Derneği (SUDER) Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Karamehmetoğlu ve Gıda Güvenliği Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Samim Saner yanıtladı.
Milliyet gazetesinden Senim Tanay Karakuş'un haberine göre uzmanlar konuyla ilgili şu açıklamaları yaptı:
‘40 YILI AŞKIN SÜREDİR KULLANILIYOR’
Hüseyin Karamehmetoğlu: Gıda sektöründe kullanılan birçok bilindik tüketim ürünü ambalajı gibi damacana şişeler de polikarbonat plastik, PET, tritan ve cam malzemeden üretiliyor. Dünyada ve ülkemizde en yaygın olarak kullanılan damacana ambalaj malzemesi polikarbonat plastiktir. Bu malzeme damacana ambalajlarının yanı sıra yaygın olarak gıda saklama kapları, su, süt ve meyve suyu kutuları, kanı temizlemek amaçlı kullanılan kan oksijenatörü gibi pek çok gıda ve medikal gereçte de kullanılıyor.
Polikarbonat plastik ambalajların hammaddesinde bisphenol A (BPA) maddesi bulunur. Bu malzeme de yine ayrıca polikarbonat damacana ambalajların haricinde de pek çok gıda ambalajında (yiyecek ve içecek konserve kutuları, teneke kutuların iç yüzeyleri, kavanoz ve içecek kapakları vb.) 40 yılı aşkın süredir yaygın olarak kullanılıyor.
Samim Saner: Su damacanaları polikarbonat, tritan, PET ve cam gibi malzemelerden üretilir. Her malzemenin kendine göre avantajları ve dezavantajları bulunuyor. Polikarbonat, PET ve tritan gibi plastik malzemelerde bu ana maddelerin yanında bazı yardımcı maddeler de kullanılır. Hem kullanılan ana maddelerin hem de yardımcı maddelerin detaylı risk değerlendirme süreçlerinden geçerek kullanımlarına izin verilir. Yani bu malzemelerin hepsi mevzuatlara uygun üretildiklerinde ve kullanıldıklarında sorun yaratmazlar.
‘ÜST LİMİTE ULAŞMASI İÇİN 60 DAMACANA SU İÇMESİ GEREKİYOR’
Hüseyin Karamehmetoğlu: Polikarbonat plastik ambalajlarda kullanılan BPA ile ilgili zaman zaman medyada farklı haberlerle karşılaşılsa da bu bilgiler bilimsel açıdan gerçeği yansıtmıyor. Gıdalarla ve medikal ürünlerle temas halinde kullanılmasından dolayı polikarbonat ve bisphenol A, geniş çaplı güvenlik testlerinden geçirilmiş ve bu güvenlik testleri Amerika Gıda ve İlaç Yönetimi, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi, Japon Ulusal İleri Endüstriyel Bilim ve Teknoloji Enstitüsü, Avustralya Yeni Zelanda Gıda Standartları gibi çok sayıda hükümet organı tarafından detaylı şekilde incelenmiştir.
Bu bilimsel çalışmalara ait sonuçları özetleyecek olursak Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) ve Kanada Sağlık (Health Canada) gibi kurumlar, BPA içeren gıda ambalajları ile piyasaya arz edilen ürünlerin sağlık açısından güvenli olduğu, ambalajlardan gıda ve içeceklere geçen BPA seviyesinin çocuklar da dahil tüm tüketiciler açısıdan herhangi bir risk taşımadığı sonucuna varmıştır. Sağlık açısından risk oluşturacak günlük BPA alım seviyesi, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) tarafından belirlenmiştir. Damacana su ile alınan BPA, bu seviyenin çok altındadır ki Hacettepe Üniversitesi Gıda Araştırma Merkezi tarafından polikarbonat damacana ambalajları ile ilgili yapılan bilimsel araştırmada, polikarbonat damacanalarda sunulan sulardaki migrasyon (kimyasal maddelerin gıdayla temas eden maddeler üzerinden gıdaya geçmesi) testlerinin sonuçlarına göre ülkemiz mevzuatları ile belirlenen migrasyon seviyesinin 450 katı daha az migrasyon tespit edilmiştir.
Hesaplama sonuçlarına göre de günlük BPA alımının mevzuatta izin verilen üst limite ulaşması için bir kişinin günde 60 adet damacana su içmesi gerekiyor. Amerikan Çevre Koruma Ajansı standartlarına göre ise ancak 80 kilogram olan bir kişinin günde 2 bin litre su tüketmesi durumunda insan sağlığı için BPA seviyesinin izin verilen üst limite ulaşabildiği saptanmıştır. Dolayısıyla damacana ambalajlarının içerdiği BPA, sağlık ve güvenlik otoritelerine göre insan sağlığı açısından herhangi bir risk oluşturmuyor.
Sağlık Bakanlığı tarafından da 2011 yılında yapılan basın açıklamasında, 15 Eylül 2011 tarihinde toplanan Bilim Kurulu’nun aldığı kararda, damacana sular ve BPA konusu değerlendirilmiş, su ambalajlamasında polikarbonat damacana kullanımının riskli olabileceği ile ilgili herhangi bir ulusal ya da uluslararası bilimsel veri olmadığına karar verilmiştir. Dolayısıyla damacana şişelerinin iç yüzeylerinde çiziklerin oluşması pratikte mümkün olmamakla birlikte oluşması durumunda ise sudaki migrasyon miktarının arttığını gösteren herhangi bir bilimsel veri de bulunmuyor.
TRİTAN VE PET DAMACANALARDA BPA MADDESİ YOK
Samim Saner: Su damacanaları çok tartışılan bir konu. Burada en çok tartışılan konu polikarbonat damacanalarda kullanılan BPA (Bisfenol A) maddesidir. Ancak Avrupa Gıda Güvenliği’nin (EFSA) bu konuda yayınladığı bilimsel değerlendirme raporlarına göre mevzuatlara uygun hammaddelerden üretilen damacanalar kullanıldığına ve içme suları mevzuatlara uygun bir şekilde depolanıp satışa sunulduklarında bir sorun bulunmuyor. Tritan ve PET damacanalarda BPA maddesi kullanılmaz.
‘DAMACANADAKİ SUYU 1 HAFTA İÇİNDE TÜKETİN’
Hüseyin Karamehmetoğlu: Gıda ürünlerinde raf ömrünü genel olarak hammadde özellikleri, uygulanan işlem, paketleme ve ambalaj teknolojisi belirler. Ambalajlı sularda ürüne bir işlem yapılmadığı için raf ömründe ambalajın özellikleri ve ürünün muhafaza koşulları belirleyicidir. Damacana ambalajlarda en fazla 3 ay, PET ambalajlarda 2 yıla kadar raf ömrü verilir. Suların raf ömürleri boyunca güvenle tüketilebilmesi için saklama ve kullanma koşullarına uyulması önemli. Diğer gıda ürünlerinde de olduğu gibi ambalajı açılan suların, temiz, serin, kuru, kokusuz ve gün ışığından uzak muhafaza edilmesi gerekiyor. Bu uygun şartlarda muhafaza edilen suların 1 hafta içerisinde tüketilmesi öneriliyor.
