Muhammed Esed kimdir? Ehli Sünnet mi? Kökeni ne?

20. yüzyılın en tartışmalı İslam düşünürlerinden Muhammed Esed (Leopold Weiss), Yahudi kökenli bir mühtedi olarak kaleme aldığı "Kur'an Mesajı" tefsiriyle İslam dünyasında derin tartışmalara yol açmıştır. Aslen Avusturyalı bir Yahudi iken 1926'da Müslüman olan Esed'in tefsir çalışmaları, özellikle Ehli Sünnet âlimleri tarafından ciddi eleştirilere maruz kalmış; Mısır ve Suudi Arabistan'daki resmi ilmî kurullar tarafından eserinde yüzlerce itikadî ve metodolojik problem tespit edilmiştir. Bu makalede, Esed'in Yahudi geçmişinin tefsirine nasıl yansıdığını, bâtınî/İsmailî yorumlara olan eğilimini ve özellikle Türkiye'deki muhafazakar çevrelerde nasıl yaygınlık kazandığını ele alacağız. Geleneksel Sünni ulemanın reddiyeleri ışığında, bu tefsirin Ehli Sünnet çizgisiyle ne ölçüde bağdaştığı sorusuna cevap arayacağız.

Muhammed Esed Kimdir?

Muhammed Esed (1900-1992), asıl adı Leopold Weiss olan Avusturya doğumlu bir Yahudi iken sonradan Müslüman olmuş bir düşünür ve yazardır. İslam dünyasında özellikle Kur'an tefsiri ve İslami çalışmalarıyla tanınmaktadır.

Muhammed Esed Hayatı ve Müslüman Oluşu

• 1900'de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nda doğdu

• Yahudi bir aileden geliyordu

• Gazetecilik kariyeri nedeniyle Ortadoğu'ya seyahatler yaptı

• 1926'da Müslüman oldu ve Muhammed Esed adını aldı

• Pakistan'ın kuruluşunda danışman olarak görev yaptı

Muhammed Esed Eserleri ve Tefsir Çalışmaları

✓ "The Message of the Quran" (Kur'an Mesajı) adlı İngilizce tefsiri
✓ "Yolların Ayrılış Noktasında İslam"
✓ "Mekke'ye Giden Yol" otobiyografisi
✓ Çeşitli makale ve kitaplar

Muhammed Esed Tefsirine Yönelik Eleştiriler

Muhammed Esed'in tefsir çalışması hakkında ciddi eleştiriler bulunmaktadır:

• Bâtınî/İsmailî Yorumlar: Eserinde Ehli Sünnet itikadına aykırı yorumlar içerdiği iddia edilmektedir
• Yüzlerce Hata: Mısır ve Suudi Arabistan'daki alimler tarafından yüzlerce hata tespit edildiği belirtilmektedir
• Yahudi Kökeni: Yahudi geçmişinin tefsirine yansıdığı eleştirileri yapılmaktadır
• Modernist Yorumlar: Geleneksel İslami anlayıştan sapmalar içerdiği savunulmaktadır

Türkiye'deki Yayın Tarihçesi

• Eser Türkiye'de muhafazakar bir yayınevi tarafından basılmıştır

• Yüz binlerce satıldığı belirtilmektedir

• Eserin tercümesinde de eleştirilen noktalar olduğu iddia edilmektedir

Akademik Değerlendirmeler

✓ Hakkında doktora tezleri yazılmıştır
✓ Eserlerinin Batıni/İsmaili görüşlere yakın olduğu tezi savunulmuştur
✓ Geleneksel İslam alimleri tarafından eleştirilmiştir

Sait Ramazan Anısı

1969'da İngiltere'de yaşanan bir olayda:

• İhvan-ı Müslimin hareketinin kurucusu Hasan el-Benna'nın damadı Sait Ramazan

• Muhammed Esed'in tefsirini dağıtmak istemediklerini belirtmiş

• Eserde yüzlerce hata bulunduğunu ifade etmiş

• Mısır ve Suudi alimlerinin eser hakkında olumsuz raporlar verdiğini aktarmış

Diğer Eleştirilen İsimlerle Karşılaştırma

Metinde Martin Lings gibi diğer mühtediler de eleştirilmektedir:
→ Hristiyan inançlarını İslam'a sokmaya çalıştıkları iddiası
→ Hz. İsa'nın kanı ve eti inancını savundukları iddiası
→ Geleneksel İslami anlayışa aykırı yorumlar yaptıkları savı

Türkiye'deki Etkileri

• Modernist İslam anlayışını yaygınlaştırdığı iddiası

• İlahiyat çevrelerinde tartışma konusu olması

• Geleneksel alimler tarafından eleştirilmesi

Muhammed Esed'in çalışmaları İslam dünyasında hem takdir görmüş hem de ciddi eleştirilere maruz kalmıştır. Özellikle:
✓ Yahudi kökeni ve modernist yorumları tartışma konusu olmuştur
✓ Eserlerinin Ehli Sünnet çizgisine uygun olmadığı iddia edilmiştir
✓ Türkiye'deki yayıncılık faaliyetleri eleştirilmiştir
✓ Geleneksel İslam alimleri tarafından yaklaşımları problemli bulunmuştur