Somali’nin yeşil zehri: Gat
Dünyanın birçok yerinde yasaklı olan ve yoğun tüketiminin psikolojik ve bedensel rahatsızlıklara yol açtığı bilinen narkotik bitki gat, Somali’de neredeyse ekmek ve sudan daha çok tüketiliyor. İç savaş ve yoksullukla mücadele eden ülke, bir taraftan da gat bağımlılığı ile boğuşuyor. Birçok Somalili, bu bitkiyi alıp çiğneyebilmek için borçlanıyor.
Afrika Boynuzu’nda bulunan yaklaşık 9,5 milyon yoksul insanının evi Somali, bir taraftan iç savaş ve yoksullukla mücadele ederken, diğer taraftan da “Yemen otu” olarak da bilinen narkotik bitki gat (ghat) ile boğuşuyor. Dünyanın birçok yerinde yasaklı olan ve yoğun tüketiminin psikolojik ve bedensel rahatsızlıklara yol açtığı bilinen gat, Somali’de neredeyse ekmek ve peynir gibi her köşede satılıyor. Ülkedeki erkek nüfusunun yüzde 70-75’inin, kadın nüfusunun ise yüzde 35-40’ının kullandığı tahmin edilen gat, ciddi bir sorun oluşturuyor. Siyasi karışıklıklar ve iç çatışmaların yanı sıra Afrika’da 2011’den beri süren son 60 yılın en büyük kuraklığından en fazla etkilenen ülke olan ve milyonlarca insanın açlık ve kıtlıkla karşı karşıya olduğu Somali’de birçok kişi evlerine götürecek yiyecek bulamazken, bu bitkiyi kullanabilmek için borçlanmayı bile göze alıyor. 2011 rakamlarına göre kişi başına düşen yıllık milli gelirin 600 dolar olduğu ülkede, bağımlıları bu bitkiye günde en az 2 dolar veriyor. Bu da yılda 730 doları buluyor.
TÜRKİYE’DE YASAK
Yemen kökenli bir bitki olan gat, Afrika Boynuzu olarak bilinen bölgede ve Arap Yarımadası’nda yetiştiriliyor. Dünya Sağlık Örgütü, gat çiğneme alışkanlığını “madde bağımlılığı” olarak sınıflandırıyor. Satış ve tüketimi Yemen, Somali, Cibuti, Kenya ve Etiyopya’da yasal olan gatı, Avrupa ülkelerinin çoğunda bulundurmak bile cezai yaptırıma neden olabiliyor. Gat, Türkiye’de ise yasaklı ürünler arasında yer alıyor. Bitkinin çiğnenmesi uyuşturucu etkisi oluşturuyor. Bitki kullananlarda taşkınlık hali, bilinç bozukluğu, abartılı neşe gibi diğer uyuşturucu maddelere benzeyen etkiler gösteriyor. Bitkiyi kullanmanın psikolojik bağımlılık yaptığı da belirtilirken, uzun süre kullananlarda direnç artırımı, anımsama güçlüğü, algısal zayıflama, toplumsal ilişkilerde düzensizliğin yanı sıra fiziksel güçlüğe de neden oluyor.
