TÜBİTAK'ın korona ilacında kritik aşamaya geçildi

Türkiye'nin alanında en başarılı bilim insanları, TÜBİTAK COVID-19 Türkiye platformu çatısı altında önemli bir başarıya ulaştı.

TRT Haber'in özel haberine göre, virüsün etkisini azaltacak ilaç çalışmalarını yürüten ekip, etkili moleküller belirledi. Bu moleküllerden biri için de hasta denemelerinin başlatılması amacıyla başvurusu yapıldı.

Peki bu çalışma nasıl yürütüldü? İlaç mücadelede ne gibi avantajlar sağlayacak? Son günlerde gündemden hiç düşmeyen mutasyonlu virüs ilaç çalışmalarını nasıl şekillendirecek?

İşte çalışmayı yürüten bilim insanlarının cevapları:

5 MOLEKÜL COVID-19'A KARŞI ETKİLİ OLDU

İlaç çalışmalarını yürüten Ankara Üniversitesi Kök Hücre Enstitüsü Öğretim Görevlisi Dr. Mehmet Altay Ünal, TÜBİTAK'ın COVID-19’a yönelik ilaç çalışmaları hakkında yaptığı çağrı üzerine başvuruda bulunduklarını ve ekip olarak projelerinin kabul edildiğini ifade etti.

Kök Hücre Enstitüsü’ndeki çalışmaları bir yıldır sürdüren ekip, 7 bin 500 tane tanımlanmış ilaç molekülü üzerinde çalışarak, bunların hangisinin COVID-19’a karşı etkili olabileceğini inceledi.

Tüm bu moleküller için bilgisayar simülaysonları yapan ve daha sonra laboratuvar çalışmalarına başlayan ekip, umut veren moleküller ve virüsün üzerinde, hem laboratuvar çalışmaları hem de hayvan denemelerini sonuçlandırdı. Ekip incelenen 7 bin 500 ilaç molekülünden 5'inin COVID-19'a karşı etkili olduğunu tespit ederek raporladı.

1 MOLEKÜL İÇİN HASTA DENEMESİ BAŞVURUSU

Laboratuvar çalışmalarında, Ribavirin molekülünün virüse karşı etkili olduğu ve ilacın organizmada COVID-19 etkilerini azalttığına dair bulgulara ulaşıldığını belirten Dr. Ünal, geçtiğimiz hafta bu molekülün hastalar üzerindeki denenmesi için başvuru yapıldığını ifade etti.

Diğer moleküller için de verileri toplama aşamasında oduklarını ve klinik faz çalışması başvurularını yapacaklarını vurgulayan ekip, bu ilaçlardan en az birinin hastalar üzerinde etkili olup COVID-19'la mücadeleye büyük katkı sağlayacağı konusunda ümitli.

TAMAMEN YERLİ VE MİLLİ İMKANLARLA ÜRETİLİYOR

Ribavirin molekülünün dışında iki molekül için de kriterler sağlanırsa onlar için de başvuru yapılacak ve bu çalışmalar tamamlanıca bir üst aşama olan hasta denemelerine geçilecek.

Bilimsel veriler sonucu molekülün etkinliği kanıtlanırsa hızlı kullanım olayına girilebileceğini ve ülke genelinde üretime geçilebileceğini belirten Dr. Mehmet Altay Ünal, "Burada kritik nokta, bu ilaçların yerli ve milli olanaklarla üretilebiliyor olması. İlaçların hiçbirinde arz güvenliği, üretim güvenliği gibi bir problem bulunmuyor. Hepsi kendi imkanlarımızla üretilebilecek ilaçlar. İlaç sanayisi ülkemizde çok gelişmiş durumda." diye konuştu.

KADIN AĞIRLIKLI ÇALIŞMA GRUBU

Çalışmalarına ilişkin de bilgi veren Ünal, "Virüsün vücudumuza girerken izlediği yolları tıkamaya yönelik çalışmalar yapıyoruz. Biz bu yolları nasıl durdurabilirizin cevabını arıyoruz. Bu cevabı veren moleküller, yüksek güvenlikli laboratuvar ortamında incelemeye alınıyor. Bu inceleme sonunda etkili olan moleküller hayvan denemelerinde kullanılıyor. Hayvanlar üzerinde de başarıya ulaşıldığında kilinik aşamaya geçiyoruz. Bu uzun ve pahalı bir süreç." ifadelerini kullandı.

Pandemi başladığında TÜBİTAK'ın çok hızlı bir şekilde hem insan hem alt yapı hem de cihaz gücünü güzel bir şekilde organize ettiğine dikkat çeken Ünal, projede kadın ağırlıklı bir ekibin yer aldığının altını çizerek şunları söyledi: 

"Bizim projemizde yaklaşık 12 üniversiteden 37 araştırmacı var. Kadın ağırlıklı bir çalışma grubuyuz. Bunun dışında TÜBİTAK’ın çok özel bir istihdam çalışması oldu. STAR Burs (Stajyer Araştırmacı Programı) programını başlattı.

STAR bursiyeleri projedeki sürece çok büyük katkı sağladı. Bursiyer arkadaşlarımızdan ikisi, yüksek güvenlikli laboratuvarlarda hayvan çalışmalarımızı yürütüyor. Çok kritik noktalarda çok kritik görevler üstleniyorlar. Projemizi başarıya ulaştırmada çok etkisi olan arkadaşlar."

MUTASYONLU VİRÜS İLAÇ ÇALIŞMALARINI NASIL ETKİLEYECEK?

Ankara Üniversitesi Kök Hücre Enstitüsü’nde Öğretim Görevlisi olan Doktor Ceylan Verda Bitirim, yaptıkları çalışmalarda COVID-19 üzerindeki etken maddelerin yanı sıra, virüsün hücrelere girerken hangi mekanizmaları, hangi yolları kullandığını tespit etmeye çalıştıklarını belirtti.

"COVID-19'un vücuda hangi moleküler mekanizmalar üzerinden giriş yaptığını ve tahribatını tespit ederek etken maddelerin bu mekanizmaları nasıl durduruğunu gözlemlemek, uzun vadede çok daha fazla katkı sağlayacak" diyen Bitirim, mutasyonun ilaç çalışmaları üzerindeki etkisi olmayacağını savundu. Bitirim şunları söyledi:

"İlaç çalışmaları aşı çalışmalarından farklı. Mutasyon konusu ilaç çalışmalarını etkileyen bir olay değil. Çünkü virüs mutasyona uğrasa da uğramasa da vücudumuza girerek hücrelere nüfus ediyor ve tahribata başlıyor. Ancak ilacın önemi mutasyona uğrayan ya da uğramayan virüsün bu girişini durdurmak. Bu nedenle mutasyon bizim için herhangi bir kıstas oluşturmuyor ve ilaç çalışmalarının önemli olduğunu düşünüyoruz. Biz aslında bu virüsün vücuda nasıl girdiğini biliyoruz ama yarattığı tahribatı nasıl engelleyeceğimiz yada girişini nasıl durduracağımızı bilmiyoruz. Ekip olarak yaptığımız şey aslında bu örtüyü kaldırmak."

Mutasyon konusunun, aşı çalışmalarını bir miktar zorlaştıran bir engel olduğunu vurgulayan Dr. Bitirim'e göre, geniş spektrumlu bir ilaç bulunması, ister COVID-19 ister COVID-20 olsun, virüsün girişini ve içerdeki tahribatını durdurabilecek ve daha geniş vadede kolaylık sağlayacak.