TÜİK, ENAGRUP hakkında suç duyurusunda bulundu

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), son dönemde çeşitli istatistiki verilerini yayımlayan Enflasyon Araştırma Grubu (ENAGRUP) hakkında gerekli bilgileri yayınlamadığı ve Türkiye İstatistik Kanunu'nun ilgili maddelerine aykırı davrandığını değerlendirerek 23 Şubat'ta Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunduğunu bildirdi.

TÜİK'TEN YAZILI AÇIKLAMA GELDİ

TÜİK'ten yapılan yazılı açıklamada, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de resmi istatistikler haricinde üniversitelerin, kamuoyu araştırma şirketlerinin, sivil toplum ve meslek kuruluşlarının yaptıkları saha çalışmalarına dayalı olarak ürettikleri ve yayımladıkları istatistiklerin bulunduğu belirtildi.

Açıklamada, Türkiye'de, koordinasyon rolü TÜİK'te olan ve 5'er yıllık dönemler için oluşturulan Resmi İstatistik Programı (RİP) temel amacının, resmi istatistiklerin üretiminde ve yayımlanmasında karşılaşılan mükerrerliklerin önlenmesi, cevaplayıcı yükünün azaltılması, kamuda insan gücü ve kaynak tasarrufu sağlanarak disiplinli bir istatistik üretim sürecinin temin edilmesi olduğu vurgulandı.

Programın, resmi istatistiklerin uluslararası tanım ve standartlar ile istatistiksel kalite kriterleri çerçevesinde üretilmesini mümkün kıldığına işaret edilen açıklamada, Türkiye İstatistik Kanunu'ndaki "Resmi istatistikler, Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı ve Programda belirtilen kurum ve kuruluşlar tarafından üretilir, dağıtılır ve yayımlanır. Kurum ve kuruluşların, görev alanları ile ilgili resmi istatistiklere ilişkin veri derleme, değerlendirme ve yayımlama görev ve yetkisi programda açıkça belirtilir." hükmü hatırlatıldı.

"VERİNİN HANGİ YÖNTEMLE ÜRETİLDİĞİNE DAİR TEMEL BİLGİLERİN KAMUOYU İLE PAYLAŞILMASI KANUNİ YÜKÜMLÜLÜKTÜR"

Aynı kanuna göre, istatistiki sonuçlar içeren araştırma faaliyetleri yürüten gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişiliğine sahip kuruluşların, araştırmalarının sonuçlarını basın, yayın yoluyla kamuoyuna açıklamaları halinde araştırmanın kapsam, örnekleme yöntemi, örnek hacmi, veri derleme yöntemi ve uygulama zamanını araştırma sonuçlarıyla birlikte kamuoyuna açıklamakla yükümlü oldukları aktarılan açıklamada, şunlar kaydedildi:

"Kanunun bu maddesi, 'Resmi İstatistik' kapsamında olsun ya da olmasın gerçek veya tüzel kişiler tarafından üretilerek yayımlanan her tür istatistiksel veri için geçerlidir. Çeşitli araştırmalar neticesinde üretilerek yayımlanan istatistiklerin, veri kalitesi açısından değerlendirilmesi kullanıcıların takdirinde olmakla birlikte, verinin hangi yöntemle üretildiğine dair temel bilgilerin açık ve net biçimde kamuoyu ile paylaşılması kanuni yükümlülüktür. Sınıflaması, anlaşılır ve eksiksiz açık metaverisiyle birlikte yayımlanan her tür istatistiksel veriye dair tanımlayıcı bilgilerin kullanıcıya uygun şekilde sunulması, Türkiye'nin de benimsediği ve uymayı taahhüt etmiş olduğu Avrupa İstatistikleri Uygulama Esaslarının 'Erişilebilirlik ve Açıklık' olarak tanımlanan 15. Maddesi gereği de zorunludur."

Açıklamada, RİP kapsamında TÜİK tarafından yayımlanan tüm istatistiklerde olduğu gibi Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) hesaplama yöntemlerinde de Avrupa İstatistik Ofisinin (Eurostat) güncel tavsiye kararlarının dikkate alındığı, uluslararası norm ve standartlar çerçevesinde hesaplamalar yapıldığı vurgulandı.

"KAMUOYUNUN TAM, EKSİKSİZ VE DOĞRU BİLGİLENDİRİLMESİ AMAÇLANMAKTADIR"

Her ay düzenli olarak metaveri ve envanter bilgileriyle birlikte TÜİK tarafından Eurostat'a gönderilen TÜFE verilerinin, Eurostat'ın standart analiz süreçlerine ve denetimlerine tabi tutulduğu belirtilen açıklamada, TÜİK'in uluslararası kuruluşlara olan yükümlülüklerini yerine getirmesine benzer biçimde, Türkiye'deki araştırmacıların da sözü edilen mevzuat kapsamında hareket etmesi gerektiğinin altı çizildi.

Açıklamada şu değerlendirmelerde bulunuldu:

"Kamuoyunda adı zikredilen grup, 2020 yılı eylül ayında başladıkları çalışmaları ile eş zamanlı olarak uzunca bir süre herhangi bir metaveri bilgisi paylaşmamıştır. Sonraki dönemde internet sitelerinde açıklanan mevcut metaveri bölümü de standartlardan uzak ve son derece yetersizdir. Bu nedenle kullanıcılar; sınıflama, kapsam ve yöntemleri içeren bilgilere şeffaf bir biçimde erişememektedir. Bu çerçevede, kanunun ilgili maddelerine aykırı davrandığı değerlendirilerek 23 Şubat'ta Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmuştur.

Suç duyurusunun içeriği, ilgili grubun bültenleriyle birlikte gerekli açıklayıcı bilgileri yayımlamamalarıyla sınırlıdır, yayımlanan çalışmanın sonuçları ile ilgisi bulunmamaktadır. Ayrıca ilgili çalışmayı engellemeye veya durdurmaya yönelik değildir. Sadece kamuoyunun tam, eksiksiz ve doğru bilgilendirilmesi amaçlanmaktadır."

"GRUP, KAMUOYUNU ÖZELLİKLE ULUSLARARASI ALANDA YANLIŞ BİLGİLENDİRMEKTEDİR"

Söz konusu grupla ilgili rahatsız edici bir diğer hususun da çalışmalarının sonuçlarını paylaşırken tüketici enflasyonunu kamuoyunu yanıltıcı şekilde resmi istatistik programındaki aynı isimle duyurması olduğuna değinilen açıklamada, şu ifadelere yer verildi:

"Örneğin 2021 yılı ocak ayı sonuçlarının açıklandığı 3 Şubat tarihli İngilizce Twitter paylaşımında 'The Consumer Price Index (CPI) in Turkey has increased by %2,99 in January 2021' şeklinde bir ifade yayımlanmıştır. Bunun Türkçe karşılığı 'Türkiye'de Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Ocak 2021'de yüzde 2,99 arttı' şeklindedir. Bu ifadeyle kendi hesaplamalarını sanki resmi istatistik sonucuymuş gibi yayımlayan grup, kamuoyunu özellikle uluslararası alanda yanlış bilgilendirmektedir."

Açıklamada, araştırmacılar, ürettikleri ve yayımladıkları istatistikleri RİP kapsamında üretilen resmi verilerle karıştırılmasına sebebiyet verecek şekilde isimlendirmeme, bu verileri kamuoyuna resmi istatistiklere duyulan güveni sarsacak veya manipülasyonlara zemin yaratacak şekilde sunmama gibi konularda gerekli hassasiyeti göstermeye davet edildi.

Kurumun; akademisyenlerin, araştırmacıların ve sivil toplum kuruluşlarının uyguladıkları örnekleme dayalı araştırmalarını ve istatistiksel çalışmalarını her anlamda desteklediği, araştırmacılara örnek seçimi, soru kağıdı hazırlanması, sınıflama gibi konularda her türlü teknik desteği sağladığı belirtilen açıklamada, TÜİK'in, kamuoyunda oluşturulmaya çalışılan algının aksine, amacı, kapsamı, metaverisi ve metodolojisi kamuoyuna tam ve doğru olarak aktarılmak suretiyle gerçekleştirilecek her türlü bilimsel çalışmayı ve istatistiksel araştırmayı bundan önce olduğu gibi bundan sonra da desteklemeye devam edeceği kaydedildi.