Tükenmişlik sendromu nedir? Neden olur?

Günümüzde yaygınlığı giderek artan ciddiye alınması gereken bir sorun olan tükenmişlik sendromu nedir? Depresyon gelişiminde tetikleyici faktör olarak kabul edilen tükenmişlik sendromunun neden olduğu, belirtilerinin ve tedavi yöntemlerinin neler olduğu araştırılan konular arasında. Tüm detaylarıyla haberimizde...

TÜKENMİŞLİK SENDROMU NEDİR?

Tükenmişlik sendromunu anlamadan önce, stresin ne olduğunu anlamanız gerekir.

Stresin görebildiğimiz ve hissettiğimiz bir şey olduğunu düşünürüz; terli avuç içi, daha hızlı kalp atışı, dişlerin gıcırtılması veya mide problemleri gibi. Sorun şu ki, stres çok daha sinsi ve hayatımıza hiçbir belirti göstermeden giriyor. Diğer bir deyişle, stresli olabilirsiniz ve bunun hakkında hiçbirşey bilmiyorsunuz.

Eğer çok fazla göreviniz ve çok az zamanınız varsa, eğer işinizi bitirmek için son teslim tarihleriniz varsa, planladığınız her şey için zaman bulmakta zorlanıyorsanız, adrenalinizin yükseldiğini hissediyorsanız veya konsantre olamıyorsanız, muhtemelen stres çekiyorsunuz demektir.

Tükenmişlik, aşırı ve uzun süreli stresin neden olduğu duygusal, zihinsel ve fiziksel bir bitkinliktir. Kendinizi bunalmış hissettiğinizde ve sürekli taleplerinizi karşılayamadığınızda oluşur. Stres devam ettikçe, ilk etapta belli bir rol üstlenmenizi sağlayan ilgi ya da motivasyonu kaybetmeye başlarsınız.

“Tükenmişlik” terimi 1970’lerde Amerikalı psikolog Herbert Freudenberger tarafından yapıldı. Bunu, “stresli” mesleklerde şiddetli stres ve yüksek ideallerin sonuçlarını açıklamak için kullandı. Şaşırtıcı bir şekilde, tükenmişliğin gerçekte ne olduğu konusunda net bir tanım yoktur. Sonuç olarak, tükenmişliğin tam olarak ne olduğu ve nasıl teşhis edilebileceği net değildir. Bu aynı zamanda ne kadar yaygın olduğunu söylemek imkansızdır.

TÜKENMİŞLİK SENDROMUNUN BELİRTİLERİ

Stresli bir yaşam tarzı, insanları aşırı baskı altında bırakabilir. Tükenmiş, boş, çaresiz ve sorunlarla baş edemediklerini hissederler. Tükenmişlik sendorumunda belli başlı belirtileri şu şekilde özetleyebiliriz:

– Aşırı yorgunluk ve enerjisizlik
– Kalp çarpıntısı, midede şişkinlik
– Sık aralıklarla kabız olma veya hastalanma
– Uyku problemi, uyumakta ve uyumakta zorluk çekme
– Solunum güçlüğü çekmek
– Başta sırt ve bacaklar başta olmak üzere yaygın bedensel ağrılar

Tükenmişlik sendromunun zihinsel belirtileri

– Eskiden sevdiği faaliyetlerden hemen sıkılma
– Dikkat dağınıklığı, unutkanlık ve dalgınlık
– Karar verme güçlüğü ya da kararı erteleme eğilimi

Tükenmişlik sendromunun duygusal belirtileri

– Yaygın ümitsizlik hissi
– Özgüven eksikliği yaşama
– Çok sık hayal kırıklığı duygusu yaşama
– Kendini değersiz hissetme durumu
– Eleştirilere katlanamama
– Aşırı şüphecilik
– Yoğun kaygılanma ve huzursuzluk hali

TÜKENMİŞLİK SENDROMUNUN NEDENLERİ

Tükenmişlik sendromu tanısı, Hastalıkların ve İlgili Sağlık Sorunlarının Uluslararası Sınıflaması’nda (ICD-10) yer almamaktadır. Bu yüzden tükenmişlik “resmen” bir hastalık olarak tanımlanamamaktadır. Yine de tükenmişlik sendromunun belirtilerini ciddiye almak gerekir. Bu belirtilerin farklı sebepleri olabilir;

Geçici olarak işte aşırı zorlanma

Gerginlik, uyku sorunları ve yorgunluk gibi stres belirtileri, alışılmamış sıkıntılarla beraber ortaya çıkabilir. Eğer bu dönemler sınırlı sürelerde seyrediyorsa, sıkıntının sonu görülebiliyorsa ve stres belirtileri kısa dinlenme dönemlerinde, örneğin hafta sonlarında azalıyorsa, bir tükenmişlik sendromundan söz edilemez.

İşte uzun vadeli aşırı zorlanma

İşte aşırı zorlanma hali birkaç hafta ila aylar arasında sürerse ve kısa dinlenme dönemlerinde düzelme olmazsa, bir tükenmişlik sendromu sözkonusu olabilir. Tükenmişlik kendi başına bir hastalık değildir ancak daha sonra ortaya çıkabilecek depresyon gibi bir ruhsal hastalığa ve/veya yüksek tansiyon gibi bir bedensel hastalığa yakalanma riskini artırabilir ya da bu tür bir hastalığı tetikleyebilir.

Ruhsal ve bedensel hastalıklar

Tükenmişlik sendromu belirtileri veya tükenmişlik benzeri belirtiler, örneğin depresyon, kronik ağrılar veya bunama başlangıcı gibi, bu belirtilerin temelinde yatan başka bir hastalığa da işaret edebilir. Hastaların o zamana kadar kolayca üstesinden geldikleri işler, birden bire aşırı yük haline gelir ve bu da aşırı zorlanma hissine ve işyerinde bitkinliğe sebep olur.

TÜKENMİŞLİK SENDROMUNUN TEDAVİSİ

Tükenmişlik sendromunun standart bir tedavisi yoktur. Son zamanlarda tanınmış pek çok klinik tükenmişlik sendromu konusunda uzmanlaşmıştır. Terapi özel eğitimli terapistlerce yürütülür. Bu terapistler genellikle psikoterapi uzman eğitimi almış hekim ve psikologlardır.

Tükenmişlik sendromu ilaç tedavisi ve psikoterapi tedavisi ile tedavi edilebildiği gibi, bireyin hastalık ile mücadele etmesi çok daha önemlidir. Birey kendi durumunun farkına varmalı ve kendine daha çok zaman ayırmalıdır.

TÜKENMİŞLİK SENDROMUNU ÖNLEMEK İÇİN

– İş ve aile yaşamında suçluluk hissetmeden üzerinize almak istemediğiniz sorumluluklara hayır diyebilmeyi ve kaldırabileceğiniz kadar sorumluluk almayı öğrenin.

– Stres yaratan durumlarla karşılaştıkça güçlü ve zayıf yönlerininizi öğrenin.

– Gerçekçi hedefler koyun: Anlamlı, ulaşılabilecek hedefler koyma ve hedefi uzun ve kısa vadeli olarak parçalara ayırma, planlama yapma.

– Kendinizi ön plana koyma: Kendini dinleme, yorulmaya, tükenmeye başladığı zamanda kendine zaman ayırma belli bir süre sadece kendi zevk aldığı bir şeyi yapma.

– İş ve ev yaşamında memnuniyetsizlik ve sorun yaratan durumları tespit edin ve bunları değiştirin.

– Zamanı etkili yönetmeyi öğrenme: Ev ve iş yaşamında geçirilen zamanı nicelikten niteliğe götürme.

– Mükemmeliyetçiliğinizi azaltın, hata yapabileceğini kabul edin.

– Stresle baş etme becerisi geliştirme: Bu noktada bir psikolog veya psikiyatristten yardım alabilirsiniz.

– Spor yapın. Stresle baş etmede fiziksel aktivite kayda değer ölçüde yardımcı olmaktadır. Düzenli hareket ve egzersiz seretonin (mutluluk hormonu) salgılanmasını sağlar.

– Uyku düzeninizi korumaya çalışın. Size gerekli olan 7-8 saat uykunuzu alın.