Türkiye’nin ilk uzay kuruluşu 'Bandırma Füze Kulübü' ilginç öyküsü!

Bandırma Şehit Gönenç Lisesi öğrencileri Artuğ Sayıner, Adnan Zambak, Güngör Gezer, Osman Caran ve Atilla Yedikardeşler, 1957 yılında şahit oldukları Sputnik I’in uzaya gönderilmesinden çok etkilenerek aynı yıl lisenin Füze Kulübü’nü kurarlar. 1959 yılında ise liseden ayrılan kulüp, Bandırma Havacılık ve Uzay Araştırma Derneği” ismini alır ve resmiyete kavuşur.

Öğrenciler, dernekleşmeyi başardıktan sonra Güney Afrika Seyyareler Arası Cemiyeti, Chicago Roket Cemiyeti ve Türk Astronomi Derneğine üye olurlar ve kendilerine nazaran devasa bütçelere sahip bu derneklerin kendilerine ilgi duymaya başlamalarını sağlarlar.

10 Ekim 1959 yılına geldiğimizde üç kilogram ağırlığında, bir metre boyunda ve 10 santimetre çapında Bernark tipi ilk füzesini fırlatmaya hazır olan derken, ilk denemesin başarısız olur. 40 metre kadar yükseğe çıkan füze, daha sonra denize düşer. Bu olay çevrelerinde alay konusu olur, bir yandan da maddi sorunlarla boğuşurlar. İkinci denemelerinde ise füze bu sefer 15 metre kadar yükseğe çıkabilmiştir. Dönemin Cumhuriyet Gazetesi yazarı Cevat Fehmi Başkurt, 10 Şubat 1960 tarihinde olaydan şu şekilde bahseder: “Gençler darılmasınlar. Bizlere biraz hak versinler. Onlar başka dünyalarda yaşıyorlar. Halbuki biz, daha bu dünyadaki meselelerimizi halledemedik. Durun bakalım, parti kavgaları bitsin. Cezayir meselesi sona ersin. Kıbrıs’ta cumhuriyet ilan edilsin. Seçimler yapılsın. Kongreler tamamlansın. Elbet füzelere de sıra gelir.”

Yine de ekibi destekleyen kişiler ve kurumlar da yok değildir. Bu kişilerden Kenan Kurtkaya, derneğin çalışmalarıyla ilgili hazırladığı ‘İlk Türk Füzecileri’ isimli yazısında şu cümleleri kurmuştur: “Sene 1959... Bandırma’dayız. Sakal ve bıyıkları yeni terlemeye başlayan genç, önündeki kağıtlara eğilmiş mütemadiyen çiziyor, şekiller yapıyor, bir eli başında hesaplıyor, esmer esmer düşünüyor. Fakat teşvik ve yardıma bu çevre tarafından, garip tezatlar arz eden şekillerde (alayla) karşılandılar. Alay edip peşlerinden güldüler. Günlerini, evet en güzel ve en mesut gamsız günlerini, memleketleri için ilim için harcayan bu gençler, ne acı ve ne garip bir tecelli ile karşılaştılar. Sayın Türk büyükleri; yaratıcı idealistlerin bu çırpınan başarılarına yardım edelim. Bu küçümsenmeyecek bir olaydır.”

Yapılan tüm olumsuz eleştirilere rağmen pes etmeyip çalışmalarına devam eden gençler, üçüncü denemelerini 10 Şubat 1960 tarihinde gerçekleştirirler. Bu sefer çok daha başarılı olan ekibin hazırladığı iki katlı füze, 750 metre kadar havalandıktan sonra denize düşer. Bu deneme, Amerika, Hollanda ve İtalya’da uzay çalışmaları ve roketçilikle ilgili dergilerde yer alır.

Bu deneme, kulübün adının daha fazla duyulmasına sebep olur ve merika Basın Ataşeliği, kulübün başkanı ile yapılacak bir röportajın Amerika’nın Sesi Radyosunda yayınlanacağını bildirir. Amerika’nın Sesi Radyosu Türkiye temsilcisi Sadık Hatay, çalışmalarını takip ettiği füzecilerle röportaj yapar. Röportajın yapıldığı sırada geliştirilen ve fırlatılmak üzere hazırlanan füze, jatosundaki hata sonucu infilak eder. Bu olay, füzeci gençlerin isimlerinin bir süre anılmamasına sebep olur.

Çalışmalarına ara vermeden devam eden ekip, 1961 yılında B-T-47 isimli bir roket daha fırlatırlar. 135 metre kadar yükselen roket, daha sonra paraşütle yere iniş yapar. 30 Ağustos 1962 yılında yeni bir deneme yapılır ve Bandırma’nın Küçük Livatya bölgesinde ‘MARMARA 1’ isimli roket fırlatılır. 900 metre kadar yükselen roket havada infilak eder ve 200 metre uzaklığa düşer. Burada yer alan ot ve çalılardan oluşan 5 dönümlük sahanın yanmasına sebep olan infilak sonrası ekip, basında büyük çoğunlukla olumsuz eleştirilere maruz kalır.

Erol Dallı, yaşanan bu olayın ardından Bandırma Füze Kulübü üyelerine güç veren aşağıdaki 1 Eylül 1962 tarihli şu yazıyı yazmıştır: “Bandırma’nın yarısı Füze Kulübü üyeleri ile alay ediyor. Onları nerede görseler, ‘Ne haber füzeciler, Ay’a hanginiz gidiyorsunuz?’ ‘Füzeci ağabey, sakın cebinde patlamasın!’ ‘Gazoza bak, senin füzenden iyi patlar!’ gibi sözlerle alay ediyorlardı.” 2 Eylül 1962 tarihli Cumhuriyet Gazetesi’nde Hamdi Varoğlu yapılan eleştirilere ve ilgisizliğe şu satırlarla karşı çıkar: “El alem gökleri fethetti, fezada dolaşmadık bucak bırakmadı, yakında Merih’e Ay’a, sonra belki öteki yıldızlara, sabah kahvesine gider gibi seyahat tertip edecek. Biz beri tarafta, bu işi merak edip sırrını keşfetmeye çalışan gençlerimize ilgi yerine uçak mezarlığı gösteriyoruz. Asıl utanç verici başka bir şey daha var: Bandırmalı gençlere en çok yardım eden Amerika Füze Kulübü imiş. İlgi yok, yardım yok, ama elbirliği ile işin alayındayız. Hezarfen Ahmet Efendi’den bu yana bir arpa boyu alamamışız diyeceğim geliyor.”

Ekip, bu olumlu eleştirinin ardından 3 Eylül 1962’de, MARMARA 2 adındaki roketin fırlatımını gerçekleştirirler. Bu sefer kendileriyle kimse alay edemeyecekti, zira roket öyle hızlı hareket eder ki fırladıktan 5 saniye sonra gözlerden kaybolur. Hatta üç yüz metre aralıklarla kurulan rasat kuleleri bile doğru dürüst gözlem yapamazlar. 15 kilometreden fazla yol kat ettiği tahmin edilen bu roket sonrası ekip, gazetelerde övgü dolu haberlere konu olur. Ayrıca Bandırma Füze Kulübü’ne amatörlerarası füze yarışmasında dünya üçüncülüğünü kazandırır. Uluslararası bu başarının ardından 11 Ekim 1962 yılında THK binasında füzecilerin sergisi açılır. Sergide yapılan çalışmalara yer verilir ve fotoğraflarla gelen kişilere bilgilendirmede bulunulur.

1965 yılına geldiğimizde kulübün üye sayısı 300’ü bulmuştur. Kulübün Ankara şubesi mensupları, dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’i ziyaret ederler ve çalışmaları hakkında bilgiler verirler. Cumhurbaşkanı Gürsel ise kulüp üyelerine şunları söylemiştir: “Sizi yolunuzdan döndürmek isteyen kişiler bulunacaktır. Onlara içinizdeki Türk milletine has, yapılmayacak gibi görünen şeyleri yaptıracak olan imanınızla cevap veriniz.”

Bu zamana kadar 60 paraşütçünün, 75 model uçakçının ve 5 planörcünün sertifika aldığı kulüp, çalışmalarına günümüzde de devam etmektedir. Bu zamana kadar yaptıkları tüm projelerin isimleri ie şöyle:

Sirius Projesi
Vega Projesi
Ata-I Projesi
Uçan Türk Projesi
Güdüm Projesi